ریزگردها در ایلام؛ آزمون اراده دولت

ایرنا/ ایلام - ایرنا - استان ایلام در سال‌های اخیر با بحران ریزگردها مواجه شده که پیامدهای آن نه‌تنها کیفیت هوا بلکه همه جنبه‌های زندگی اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی مردم را تحت تأثیر قرار داده است.

به گزارش ایرنا، پدیده ریزگردها که گاه تا روزها هوای شهرها و روستاهای استان را خاک‌آلود و غیرقابل تنفس می‌کند، به تهدیدی جدی برای سلامت انسان، حیات گیاهی و جانوری، کشاورزی، صنعت و زیرساخت‌ها بدل شده است.

---

بازار

---

منشأ اصلی ریزگردها در ایلام، ترکیبی از کانون‌های داخلی و خارجی است. از یک‌سو، بیابان‌های خشک عراق و سوریه که به‌دلیل جنگ، بی‌ثباتی، خشک‌سالی و تخریب منابع آبی به کانون‌های فعال گردوغبار تبدیل شده‌اند، عامل اصلی وقوع توفان‌های گردوغبار در غرب کشور محسوب می‌شوند. از سوی دیگر، در داخل استان نیز عواملی همچون کاهش شدید بارندگی، خشک شدن تالاب‌ها و چشمه‌ها، فرسایش خاک، چرای بی‌رویه دام و بهره‌برداری ناپایدار از منابع طبیعی، زمینه‌ساز تقویت و گسترش این بحران شده‌اند.

ریزگردها اثرهای مخربی بر محیط زیست و تنوع زیستی استان ایلام داشته‌اند. بسیاری از گونه‌های گیاهی به‌ویژه در جنگل‌های زاگرسی مانند بلوط، در معرض خفگی برگ‌ها و اختلال در فتوسنتز قرار گرفته‌اند. همچنین، زیستگاه‌های جانوری در مناطق حفاظت‌شده با تهدید نابودی مواجه‌اند و بسیاری از پرندگان و پستانداران کوچک ناگزیر به مهاجرت یا تلف شده‌اند. خاک حاصلخیز در اثر نشست ذرات ریز تخریب می‌شود و پوشش گیاهی طبیعی به‌سرعت کاهش می‌یابد.

سلامت عمومی مردم نیز در معرض خطر جدی است. افزایش بیماری‌های تنفسی، آسم، آلرژی، بیماری‌های قلبی و تشدید عوارض بیماران مزمن از پیامدهای آشکار این بحران است.

فشار مضاعف بر مراکز درمانی، کاهش بهره‌وری نیروی کار و آسیب به کیفیت زندگی به‌ویژه در مناطق محروم، از دیگر تبعات اجتماعی آن است. همچنین اثرات روانی این پدیده در قالب افزایش اضطراب، افسردگی و ناامیدی در میان مردم نمود یافته است.

کشاورزی و منابع طبیعی که از پایه‌های اقتصاد استان به شمار می‌آیند نیز به‌شدت آسیب دیده‌اند. کاهش نور خورشید و آلودگی خاک باعث افت عملکرد محصولات کشاورزی شده و فرسایش خاک موجب کاهش بهره‌وری زمین‌های زراعی و مراتع شده است. همچنین دامداران با کاهش پوشش گیاهی طبیعی و آلودگی مراتع روبه‌رو شده‌اند.

بخش صنعت و زیرساخت‌ها نیز از ریزگردها بی‌نصیب نمانده‌اند. کاهش دید افقی، آسیب به تجهیزات صنعتی، اختلال در فرآیندهای تولید و حمل‌ونقل به‌ویژه در صنایع نفت، گاز، معادن و حمل‌ونقل جاده‌ای موجب زیان‌های گسترده اقتصادی شده است.

اقدام‌هایی مانند پایش کیفیت هوا، نهال‌کاری محدود، همکاری‌های مرزی با عراق و اطلاع‌رسانی عمومی انجام شده، اما همچنان راهکارهای بنیادین نیازمند برنامه‌ریزی کلان، دیپلماسی منطقه‌ای و بسیج منابع ملی و محلی است.

احیای تالاب‌ها و سفره‌های آب زیرزمینی، توسعه پوشش گیاهی مقاوم، جلوگیری از تخریب منابع طبیعی و مدیریت علمی مراتع از راهبردهای ضروری در سطح محلی هستند. همچنین لازم است دولت ایران در سطوح منطقه‌ای و بین‌المللی از مسیر سازمان ملل و تفاهم‌نامه‌های دوجانبه برای مهار کانون‌های خارجی ریزگرد در عراق و سوریه وارد عمل شود.

افزون بر این، آموزش جوامع محلی، جلب مشارکت مردم در طرح‌های محیط‌زیستی، توسعه سامانه‌های هشدار و تجهیز مراکز درمانی به امکانات ویژه آلودگی هوا، بخشی از رویکردهای مکملی هستند که می‌توانند از شدت اثرات این بحران بکاهند.

ریزگردها در استان ایلام سالانه خسارتی بیش از ۳۷۰ میلیارد تومان به بخش‌های کشاورزی، درمان، نیروی کار و زیرساخت‌ها وارد می‌کنند.

کاهش ۲۰ درصدی محصولات کشاورزی، افزایش هزینه‌های درمانی بیماری‌های تنفسی، افت بهره‌وری نیروی کار و فرسایش تجهیزات از مهم‌ترین عوامل این زیان‌ها هستند که نیازمند برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری فوری است.

ریزگردها امروز تنها پدیده‌ای جوی یا موقتی نیستند، بلکه نمادی از شکنندگی محیط زیست در برابر فشارهای انسانی و اقلیمی‌اند. مواجهه مؤثر با این بحران نیازمند نگرشی چندسطحی، همکاری فراملی، مشارکت اجتماعی و تخصیص منابع کافی برای اجرای برنامه‌های پایدار در استان ایلام است.

مردم این استان در آستانه سفر رییس‌جمهور دکتر مسعود پزشکیان، خواستار تدوین و اجرای فوری راهکارهای عملیاتی برای مهار کانون‌های داخلی و خارجی گرد و غبار هستند.

یکی از مطالبه‌های جدی مردم ایلام، فعال‌سازی و اجرای کامل مصوبه همکاری‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران با کشورهای همسایه در زمینه مقابله با ریزگردها است؛ مصوبه‌ای که با وجود تصویب رسمی، هنوز در عمل به مرحله اجرا نرسیده و نتوانسته تأثیر ملموسی در مهار منشأهای خارجی این بحران داشته باشد. مردم انتظار دارند رییس‌جمهور با فعال‌سازی دیپلماسی زیست‌محیطی روند همکاری با کشورهایی چون عراق، سوریه و عربستان را از حالت رکود خارج کرده و آن را در سطحی فعال و اثرگذار دنبال کند.

همچنین مردم ایلام خواهان تخصیص اعتبارها و بودجه ویژه ملی برای پروژه‌های بیابان‌زدایی، نهال‌کاری و تثبیت خاک در مناطق بحرانی استان هستند. ریزگردها نه‌تنها سلامت مردم بلکه زیرساخت‌های شهری، کشاورزی و حتی آموزش و اقتصاد محلی را تحت‌ تاثیر قرار داده‌اند؛ از این‌رو نیاز به برخورد فرابخشی و جهادی با این معضل کاملا احساس می‌شود.

افزایش تعداد ایستگاه‌های پایش کیفی هوا، تقویت مطالعات کانون‌یابی، به‌کارگیری فناوری‌های نوین در مدیریت منابع طبیعی و بهره‌گیری از ظرفیت نهادهای بین‌المللی فعال در حوزه محیط زیست از دیگر خواسته‌هایی است که مردم ایلام در دیدار با رییس‌جمهور دنبال خواهند کرد.

تکمله این که مردم استان ایلام خواستار آن هستند که بحران ریزگردها به‌عنوان مطالبه ملی و نه صرفا استانی در دستور کار دولت قرار گیرد؛ مطالبه‌ای که تحقق آن نیازمند اراده سیاسی، انسجام اجرایی و مشارکت فعال جامعه محلی و نخبگان دانشگاهی است.