۲ برنامه و هزار فرصت؛ وقتی ترک اعتیاد کافی نیست

ایرنا/ تهران- ایرنا- معتادان بهبودیافته پس از ترک اعتیاد تلاش می‌کنند که به آغوش جامعه بازگردند اما در اغلب موارد مورد بی‌مهری قرار گرفته و رانده می‌شوند؛بنابراین ترک اعتیاد پایان ماجرا نیست بلکه آغاز مسیر پُر پیچ و خمی است که بدون حمایت‌های اقتصادی و اجتماعی به بن‌بست بازگشت به اعتیاد منجر می‌شود. اما راه حل چیست؟ بهزیستی با ۲ برنامه تحولی تلاش دارد تا بهبودیافتگان فرصت ساختن آینده‌ای سالم را پیدا کنند.

گروه جامعه ایرنا- برای تکمیل چیدن پازل ترک اعتیاد و رسیدن فرد بهبودیافته به نقطه پایانی باید فرصت‌هایی فراهم شود تا فرد بهبود یافته بتواند دوباره در آغوش جامعه جا گیرد. پذیرش فرد بهبود یافته در جامعه به دلایل آسیب‌های احتمالی که این فرد قبلا به خانواده و جامعه وارد کرده است، سخت اتفاق می‌افتد؛ بنابراین بازاجتماعی کردن این افراد باید یکی از ارکان اصلی برنامه‌های سازمان‌های متولی باشد.

---

بازار

---

سازمان بهزیستی کشور در سال‌های اخیر با نگاه تازه به مسئله اعتیاد، برنامه‌های تحولی ویژه‌ای را برای بازگشت پایدار بهبودیافتگان به جامعه طراحی و اجرا کرده است. این اقدامات با هدف کاهش آسیب‌های اجتماعی، ایجاد فرصت‌های برابر و حمایت از کرامت انسانی افراد بهبود یافته در دو محور اصلی برنامه «صیانت و توانمندسازی» و «مدیریت مورد» دنبال می‌شود.

نخستین محور، برنامه صیانت و توانمندسازی است که بر تقویت مهارت‌های فردی، آموزش‌های شغلی، حمایت‌های معیشتی و ارتقای سلامت روان بهبودیافتگان تمرکز دارد. این برنامه تلاش می‌کند تا افراد پس از ترک اعتیاد، بتوانند با عزت و اعتماد به نفس دوباره وارد چرخه زندگی اجتماعی و اقتصادی شوند.

مراکز صیانت برای معتادان بهبودیافته بی‌خانمان است

مراکز توانمندسازی و صیانت اجتماعی برای افراد بهبودیافته از مصرف مواد مخدر راه‌اندازی شده و مأموریت آن ارائه خدمات حمایتی به افرادی است که پس از ترخیص از مراکز ماده ۱۵ و ۱۶ فاقد پشتیبان مالی و اجتماعی هستند. مراکز ماده ۱۵ مراکزی هستند که معتادان با مراجعه داوطلبانه به آنها نسبت به درمان خود اقدام و گواهی تحت درمان و کاهش آسیب دریافت کنند. مراکز ماده ۱۶ که طبق قانون مبارزه با مواد مخدر ایجاد شده اند، مراکز ترک اعتیاد اجباری برای نگهداری و ارائه خدمات به معتادان بی خانمانی است که به طور علنی در خیابان‌ها مواد مخدر مصرف می‌کنند. پذیرش در این مرکز تنها با ارائه گواهی ترخیص از مراکز ماده ۱۵ یا ۱۶ ظرف مدت یک هفته از زمان خروج و با معرفی رسمی از سوی بهزیستی شهرستان امکان‌پذیر است.

در حقیقت، مرکز توانمندسازی و صیانت از امور بهبودیافتگان، مرکزی است برای استفاده افرادی که برنامه درمان مواد اعتیاد آور را به اتمام رسانده و نیاز به مکانی دارند که به صورت شبانه روزی در آنجا اقامت داشته و از خدمات مرکز استفاده کنند و حداکثر به مدت ۶ ماه فرصت دارند شغل و زندگی دائمی برای خود فراهم کنند. مرکز مداخلات اجتماعی بعد از درمان اعتیاد، محیطی امن و کاملا عاری از مواد اعتیادآور است.

خدمات ارائه‌شده در مراکز توانمندسازی و صیانت اجتماعی شامل مددکاری تخصصی، آموزش‌های روان‌شناختی، مهارت‌های زندگی و حرفه‌آموزی است که با هدف توانمندسازی و بازگشت موثر بهبودیافتگان از اعتیاد به جامعه و خانواده ارائه می‌شود. مراکز توانمندسازی و صیانت اجتماعی مسیر بازتوانی افراد آسیب‌دیده اجتماعی را تسهیل کرده و زمینه بازسازی زندگی مستقل و سالم آنان را فراهم می‌آورد.

فعالیت 68 مرکز توانمندسازی بعد از درمان اعتیاد

معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور با اشاره به اینکه دو طرح «مدیریت مورد» و «توانمندسازی و صیانت معتادان بهبود یافته» برای فراهم سازی زمینه بازگشت معتادان به جامعه اجرا می‌شود، گفت: ‌مرکز توانمندسازی بعد از درمان برای معتادان بی خانمان یا معتادانی است که خانواده‌هایشان آنها را پذیرش نمی‌کنند و معتادان بهبودیافته می‌توانند در این مراکز از خدمات استفاده کنند.

فرهاد اقطار در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا افزود: اکنون ۶۸ مرکز توانمندسازی بعد از درمان در کل کشور فعالیت دارد که ۱۵ مرکز آن ویژه زنان است.

بسیج مددکاران برای یاری رساندن به بهبودیافتگان از اعتیاد

دومین برنامه بهزیستی برای بازگرداندن بهبودیافتگان از اعتیاد به جامعه نیز «مدیریت مورد» است. در این طرح برای هر بهبودیافته یک پرونده حمایتی تشکیل شده و خدمات متناسب با شرایط خاص او شامل پیگیری درمان، مشاوره خانوادگی، کمک‌های اجتماعی و فرصت‌های اشتغال فراهم می‌شود. این برنامه به نوعی نقشه راه فردی برای بازتوانی اجتماعی به شمار می‌رود.

«مدیریت مورد» طرح مددکاری بسیار جدی در توانمند سازی و بازگشت معتادین بهبود یافته به اجتماع است که با تکیه بر منابع و امکانات موجود زمینه های رسیدن مددجو به توانمند سازی و ایجاد اشتغال را فراهم می کند. در این طرح در کنار هر معتاد، مددکارانی به ‌عنوان تسهیل‌گر حضور دارند و اقداماتی را با هدف مانایی در درمان و بازگشت فرد به خانواده و تسهیل جامعه پذیری و صیانت اجتماعی افراد در مسیر درمان را انجام می‌دهند.

معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور درباره این طرح به خبرنگار ایرنا گفت: «مدیریت مورد» طرحی است که برای کسانی که هنگامی که از مراکز درمانی و ترک اعتیاد، ترخیص می‌شوند و نزد خانواده‌های خود بازمی‌گردند، طراحی شده است.

اقطار افزود: در این طرح، تیم مدیریت مورد، مواردی مانند بیمه، حرفه‌آموزی و اشتغال و توانمندسازی فرد بهبودیافته را پیگیری می‌کنند و اکنون حدود ۴۰۰ تیم این کار را برعهده دارند و برای اجرای آن مددکاران را به کار گرفته‌ایم.

اکنون ۲ میلیون و ۸۰۸ هزار مصرف کننده مواد در کشور وجود دارد که براساس برخی تحقیقات ۸۰ تا ۹۰ درصد آنها به ویژه در ۶ ماه نخست درمان دوباره به مصرف مواد روی می‌آورند.

نه به گذشته پرچالش، سلام بر آینده سالم!

بی تردید بازاجتماعی کردن بهبودیافتگان از اعتیاد مهمتر از ترک اعتیاد است. اکنون ۲ میلیون و ۸۰۸ هزار مصرف کننده مواد در کشور وجود دارد که براساس برخی تحقیقات ۸۰ تا ۹۰ درصد آنها به ویژه در ۶ ماه نخست درمان دوباره به مصرف مواد روی می‌آورند؛ اینکه فرد معتاد نیاز به ترک و درمان دارد، درست است اما چند نفر از این بهبودیافتگان واقعا به جامعه بازمی‌گردند و بر ترک خود باقی می‌مانند؟ متاسفانه برخی آمار حاکی از آن است که ۸۰ درصد بهبودیافتگان بازگشت مجدد به اعتیاد دارند.

این آمار نشان می‌دهد که بازگشت بهبودیافتگان اعتیاد به جامعه و استمرار پاک ماندن آنها از اعتیاد تنها با درمان جسمی و قطع مصرف مواد امکان‌پذیر نیست بلکه نیازمند حمایت‌های همه‌جانبه اجتماعی، اقتصادی و روانی است.

اگر مسیر پُر پیچ و خم ترک اعتیاد به درستی ادامه یابد، فرد بهبودیافته می‌تواند چرخه اعتیاد را بشکند و زمینه‌ساز جامعه‌ای سالم‌تر، توانمندتر و با آسیب‌های کمتر شود.

در این بین، باید به این نکته توجه داشت که درمان و پاک شدن از اعتیاد به معنای تکمیل چرخه ترک نیست و امکان بازگشت فرد بهبودیافته به اعتیاد همواره وجود دارد؛ بنابراین اجرای دو برنامه تحولی بهزیستی شامل توانمندسازی و صیانت از امور بهبود یافتگان و مدیریت مورد می‌تواند به کاهش چرخه بازگشت به اعتیاد کمک کرده و از گسترش آسیب‌های اجتماعی پیشگیری کند. در واقع، بهزیستی با این سیاست‌ها تلاش دارد تا بهبودیافتگان نه به عنوان «گذشته‌ای پرچالش»، بلکه به عنوان «ظرفیتی برای آینده» دیده شوند.