پیشگیری از خودکشی نیازمند آگاهی‌بخشی، حمایت قانونی و مداخله اجتماعی است

ایرنا/ تهران- ایرنا- معاون حقوق عامه و پیشگیری از وقوع جرم دادستانی کل کشور گفت: خودکشی یک مسئله چندبعدی است که عوامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و روانشناختی در آن دخیل هستند و برای کاهش این معضل باید با تکیه بر آگاهی‌بخشی، حمایت قانونی و همکاری همه دستگاه‌ها، برنامه‌ای جامع تدوین شود.

به گزارش خبرنگار گروه جامعه ایرنا، وحید میرحسینی روز دوشنبه در همایش «پیشگیری از خودکشی در دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی؛ ارتقای آگاهی تا مداخلات موثر» که به مناسبت روز جهانی پیشگیری از خودکشی در دانشگاه علوم پزشکی ایران برگزار شد، اظهار کرد: در قوانین کشور به طور مستقیم به مسئله خودکشی پرداخته نشده است اما مقررات مرتبط در حوزه فضای مجازی و برخی بخش‌های قضایی وجود دارد که می‌تواند در مسیر پیشگیری و مداخله مؤثر باشد.

---

بازار

---

وی افزود: آمارها نشان می‌دهد نرخ خودکشی در میان افراد دارای تحصیلات دانشگاهی پایین‌تر از سایر گروه‌ها است که این امر نقش آگاهی را در کاهش تمایل به خودکشی نشان می‌دهد.

به گفته میرحسینی، آگاهی و هدایت صحیح افراد می‌تواند تصمیم‌گیری آنها را تغییر دهد؛ همان‌طور که مبانی دینی نیز بر ارزش حیات و ضرورت صیانت از آن تأکید دارند.

معاون حقوق عامه دادستانی کل کشور با اشاره به برخی نمونه‌های میدانی، گفت: در یکی از شهرستان‌ها، میزان خودکشی در نیمه نخست سال معادل کل آمار شهر تهران بود؛ در حالی که از نظر شاخص‌های اقتصادی این منطقه در سطح بالایی قرار داشت. در مقابل، در شهرستانی دیگر، مشکلات مالی و فقر، علت اصلی ۲۵ مورد خودکشی کامل در سه ماه نخست سال بود. این مثال‌ها نشان می‌دهد که خودکشی صرفاً ناشی از مسائل اقتصادی نیست، بلکه مجموعه‌ای از عوامل در آن دخیل است.

میرحسینی ادامه داد: برای حل این مسئله نیازمند گزارش‌های دقیق کمی و کیفی هستیم. علاوه بر آن، تقویت مهارت‌های زندگی، افزایش تاب‌آوری و توجه به باورهای دینی و معنوی می‌تواند در کاهش آمار خودکشی مؤثر باشد.

معاون دادستان کل کشور نقش رسانه‌ها را نیز مهم دانست و گفت: گاهی یک فیلم یا محتوای رسانه‌ای می‌تواند تأثیر عمیقی بر مخاطب داشته باشد و حتی رفتار او را تغییر دهد؛ بنابراین صدا و سیما و تولیدکنندگان محتوای رسانه‌ای باید در این زمینه نقش فعال‌تری ایفا کنند.

هنوز لایحه حمایت از افراد دارای اختلالات روانی و در معرض خطر خودکشی به تصویب نرسیده است. این لایحه می‌تواند پشتوانه قانونی مهمی برای مداخلات حمایتی باشد و وزارت بهداشت باید پیگیری تصویب آن را در دستورکار قرار دهد.

اقدامات قضایی برای محدودسازی ابزارهای مورد استفاده در خودکشی

میرحسینی با اشاره به اقدامات قضایی برای محدودسازی ابزارهای مورد استفاده در خودکشی، توضیح داد: در دادسراها و دادگاه‌های سراسر کشور، مددکاران اجتماعی افراد در معرض خطر را شناسایی کرده و به مراکز درمانی ارجاع می‌دهند همچنین بخشنامه‌هایی برای محدود کردن دسترسی به داروها و ابزارهای خطرناک صادر شده است.

معاون دادستان کل کشور افزود: هنوز لایحه حمایت از افراد دارای اختلالات روانی و در معرض خطر خودکشی به تصویب نرسیده است. این لایحه می‌تواند پشتوانه قانونی مهمی برای مداخلات حمایتی باشد و وزارت بهداشت باید پیگیری تصویب آن را در دستورکار قرار دهد.

از کلی‌گویی فاصله بگیریم

وی با تأکید بر لزوم مدیریت و تحلیل داده‌های مرتبط با خودکشی، گفت: آمارها و مطالعات علمی باید در اختیار تصمیم‌گیران کشور قرار گیرد تا مداخلات دقیق و هدفمند طراحی شود همچنین باید وظایف دستگاه‌های مختلف در زمینه پیشگیری از خودکشی روشن و مشخص شود تا از کلی‌گویی فاصله بگیریم.

میرحسینی خاطرنشان کرد: دادستانی کل کشور آمادگی دارد ظرفیت‌های علمی و اجرایی خود را در اختیار دانشگاه‌ها، انجمن‌های علمی و وزارت بهداشت قرار دهد تا با همکاری همه دستگاه‌های مختلف، گام‌های مؤثرتری در مسیر پیشگیری از خودکشی برداشته شود. نجات جان حتی یک فرد از اقدام به خودکشی، اقدامی بزرگ و ارزشمند است.

لزوم تقویت حمایت اجتماعی و ارتقای کیفیت زندگی برای پیشگیری از خودکشی

در ادامه این همایش، مسئول مرکز مشاوره دانشگاه علوم پزشکی ایران و نایب‌رئیس جمعیت علمی پیشگیری از خودکشی ایران گفت: مدل‌های سنتی پیشگیری که تنها بر اختلالات روانی تمرکز دارند، کافی نیستند. دیدگاه‌های جدید تأکید دارند که عوامل اجتماعی، اقتصادی، بحران‌های زندگی، مشکلات ارتباطی و مسائل فرهنگی نیز در بروز خودکشی نقش دارند. بر همین اساس، رویکردهای نوین به سمت پیشگیری اجتماعی حرکت کرده‌اند.

وی با اشاره به سه موج نظریه‌های خودکشی توضیح داد: موج اول رویکرد جامعه‌شناختی است که ریشه‌های خودکشی را در مسائل اجتماعی می‌بیند. موج دوم بر جنبه‌های روانشناختی و فردی تأکید دارد اما موج سوم، نگاه ترکیبی و سیستمی دارد که عوامل اجتماعی، روانی و فردی را توأمان بررسی می‌کند.

پیروی افزود: مطالعات جدید نشان می‌دهد احساس بی‌ارزشی، نبود تعلق اجتماعی و تجربه درد روانی می‌تواند افراد را به سمت خودکشی سوق دهد. حتی یک بحران ساده، مانند مشاجره یا شکست عاطفی، می‌تواند در فردی با زمینه آسیب‌پذیری، منجر به اقدام به خودکشی شود؛ بنابراین خودکشی مسیر خطی ندارد و پیش‌بینی و پیشگیری آن دشوار است.

وی ادامه داد: باید مدل‌های پیشگیری را از تمرکز صرف بر بیماری به سمت تقویت عوامل اجتماعی، حمایت اجتماعی و ارتقای کیفیت زندگی تغییر دهیم. سه مفهوم کلیدی که از نظریه‌های جدید بیرون آمده عبارتند از: تعلق اجتماعی، حمایت اجتماعی و کیفیت زندگی. این مفاهیم باید در دانشگاه‌ها و جامعه تقویت شوند.

مسئول مرکز مشاوره دانشگاه علوم پزشکی ایران گفت: حمایت اجتماعی تنها به معنای حمایت عاطفی نیست، بلکه شامل حمایت ابزاری (مانند کمک به حل مشکلات روزمره)، حمایت اطلاعاتی (مانند راهنمایی و مشاوره) و ایجاد فرصت‌های مشارکت اجتماعی نیز می‌شود. وقتی دانشجویان در انجمن‌های علمی یا کانون‌های فرهنگی مشارکت می‌کنند، احساس تعلق اجتماعی پیدا می‌کنند و این عامل مهمی در پیشگیری از خودکشی است.

وی با بیان نمونه‌هایی از مطالعات جهانی افزود: در برخی کشورها گزارش شده افرادی که قصد خودکشی داشته‌اند، تنها با یک برخورد مثبت و انسانی مانند لبخند یا پرسیدن حالشان از سوی یک غریبه، از تصمیم خود منصرف شده‌اند. این موضوع نشان‌دهنده اهمیت تعلق اجتماعی و ارتباطات انسانی است.

پیروی تأکید کرد: باید توجه داشت که همه افرادی که به فکر خودکشی می‌افتند یا حتی اقدام می‌کنند، لزوماً بیمار روانپزشکی نیستند. نگاه جامعه باید تغییر کند. اگر هر دانشجویی که دچار بحران شد را به بیمارستان روانپزشکی بفرستیم، هم برچسب اجتماعی شدیدی به او زده می‌شود و هم فرصت بازتوانی اجتماعی از بین می‌رود بلکه نیازمند مراکز مداخله در بحران هستیم تا دانشجویان در این شرایط حمایت شوند.

وی خاطرنشان کرد: پیشگیری از خودکشی یعنی ساختن زندگی‌هایی که مردم نخواهند از آن فرار کنند، نه صرفاً نجات دادن کسانی که در آستانه مرگ هستند. این مأموریتی است که بر دوش دانشگاه‌ها، نهادهای اجتماعی و همه ما قرار دارد.