فقط ۵۰ متخصص برای ۱۰.۵ میلیون نفر!

همشهري آنلاين

بروزرسانی 1404/07/15 - 09:18

همشهری آنلاین/ با آن که ۱۴ درصد جمعیت ایران را سالمندان تشکیل می‌دهند، اما تعداد متخصصان طب سالمندی در کشور به ۵۰ نفر هم نمی‌رسد.

۱۴ درصد جمعیت کشور را سالمندان (افراد بالای ۶۰ سال) تشکیل می‌دهند؛ یعنی بیش از ۱۰.۵ میلیون نفر. در حالی که کمتر از ۵۰ متخصص طب سالمندی برای این تعداد وجود دارد. طبق استانداردهای سازمان جهانی بهداشت و فدراسیون بین‌المللی طب سالمندی، به ازای هر ۱۰ هزار سالمند بالای ۶۵ سال باید یک متخصص طب سالمندی فعالیت کند اما در ایران این رقم بسیار ناچیز است.

کارشناسان حوزه طب سالمندی می‌گویند کمبود متخصص در این حوزه تبعات ناگواری دارد؛ از جمله تشخیص دیرهنگام بیماری‌ها، مدیریت ناکافی چند بیماری مزمن، افزایش بستری‌های غیرضروری و هزینه‌های بالای درمان و نیز کاهش کیفیت زندگی سالمندان.

بحران در انتظار سالمندان
در کشورهای پیشرفته‌ای مثل ژاپن و آلمان که در حوزه طب سالمندی به صورت تخصصی تمرکز دارند، استاندارد تعداد متخصصان طب سالمندی، یک پزشک در ازای ۵ تا ۷ هزار سالمند تعریف شده است. اما در ایران مسئولان هنوز به این باور نرسیده‌اند که سالمندان نیاز به توجه و رسیدگی دارند. به طوری که حتی خانه سالمندان برای همه آنها وجود ندارد و تا چند سال آینده که به جمعیت سالمندان کشور افزوده می‌شود، امکان پذیرش در خانه‌های سالمندان وجود ندارد.

جمعیت‌شناسان کشور می‌گویند در ۳ دهه آینده در جمعیت سالمندان رکورد خواهیم زد. به طوری که آمار سالمندان که درحال‌حاضر حدود ۱۴ درصد است، تا آن زمان با احتساب دهه‌پنجاهی‌ها و دهه‌شصتی‌ها به بالای ۳۰ درصد خواهد رسید؛ یعنی تا ۳۰ سال آینده از یک جامعه ۹۲ میلیون نفری، نزدیک به ۳۰ میلیون نفر بالای ۶۰ سال خواهند بود اما امکانات با این تعداد هم‌خوانی نخواهد داشت.

دکتر رضا فدای وطن، دکترای تخصصی سالمندشناسی پیش از این به همشهری‌آنلاین گفته بود: «ما در کشور خانه سالمندان اصلا به تعداد سالمندانِ یکی دو دهه آینده نداریم و برفرض اگر هم داشته باشیم، این خانه‌ها تحت پوشش بیمه نیستند. خیلی‌ها همین الان نیاز دارند سالمند خود را در خانه سالمندان بگذارند اما نمی‌توانند. چون از پس هزینه‌های آن برنمی‌آیند. الان هم اگر درباره تعداد خانه‌های سالمندان احساس کمبود نداریم، دلیلش این است که بخش عظیمی از بار سالمندان فعلا روی دوش خانواده‌ها است. اما با نسل سالمندان آینده چه کنیم که فرزندی نخواهند داشت؟»

اما کمبود خانه سالمندان، تنها مشکل این گروه نیست. کمبود متخصص طب سالمندی و در کنار آن کمبود روانشناس حوزه سالمندی و مددکار سالمندان مشکلات دیگری هستند که در صورت بی‌توجهی مسئولان، در آینده به بحرانی بزرگ تبدیل خواهد شد.

روشنک مفیدی، متخصص طب سالمندی به همشهری‌آنلاین می‌گوید: «موضوع این است که یک متخصص طب سالمندی با توجه به دانشی که دارد، می‌تواند سالمندان را به ‌صورت همه‌جانبه ویزیت کند و دیگر نیاز نیست فرد سالمند برای مشکلات متعددش به متخصصان مختلف مراجعه کند. الان خیلی از سالمندان یک پرونده پیش متخصص غدد دارند، یک پرونده پیش متخصص قلب دارند، یک پرونده پیش متخصص اورولوژی و سایر تخصص‌ها دارند. درحالی‌که با وجود متخصص طب سالمندی، همه این پرونده‌ها تجمیع می‌شود و نه تداخل دارویی پیش می‌آید، نه اقلام مصرفی داروها بیش از حد زیاد می‌شود و نه فرد سالمند مجبور است برای هر پزشک جداگانه این همه هزینه کند. علاوه بر اینها هرچقدر سن فرد بالاتر می‌رود، رفتن پیش پزشکان متعدد هم سخت‌تر می‌شود.»

مفیدی می‌گوید: «نیمی از سالمندان کشور بیشتر از ۳ بیماری مزمن دارند و بعضی از آنها روزانه بیش از ۱۰ قلم دارو مصرف می‌کنند. درحالی‌که متخصص طب سالمندی می‌تواند کمک کند اقلام دارویی مصرفی این گروه به ۵ قلم کاهش داده شود و آسیب بیشتری به سلامت فرد سالمند وارد نشود.»

به گفته متخصصان حوزه طب سالمندی، «طب سالمندی هم در حفظ سلامت افراد با خدمات کاردرمانی، فیزیوتراپی، گفتاردرمانی و روانشناسی ویژه سالمندان نقش ویژه‌ای دارد و هم از آسیب چند دارویی (پلی‌فارماسی) پیشگیری می‌کند. پدیده پلی‌فارماسی وقتی رخ می‌دهد که یک فرد همزمان چندین داروی مختلف مصرف کند و معمولاً به علت مراجعه همزمان سالمندان به متخصصان مختلف رخ می‌دهد. این در حالی است که کبد، کلیه و سیستم دفع سموم دارویی در سالمندان بسیار حساس است و برای پیشگیری از عوارض داروها باید زیر نظر یک متخصص باشند و همچنین اقلام دارویی مصرفی این گروه باید حداکثر ۵ قلم باشد.»

رشته‌ای نوپا که باید دیده شود
رشته طب سالمندی در کشور هنوز نوپا است و از زمان آغاز آن در سال‌ ۱۳۹۰ تاکنون، کمتر از ۵۰ متخصص در کل کشور تربیت شده‌اند. آن هم تنها در دو دانشگاه (علوم پزشکی تهران و ایران). پذیرش و تربیت دانشجو در این رشته، چند سالی به دلیل تعارض منافع با متخصصین داخلی متوقف شد اما از سال گذشته، پذیرش رزیدنت دوباره آغاز شده و در حال حاضر بیشترین تعداد رزیدنت‌های طب سالمندی در دانشگاه علوم پزشکی تهران مشغول تحصیل هستند.

کارشناسان تاکید دارند که در کنار رشته طب سالمندی، به تخصص‌هایی مثل روانشناسی سالمندی، مددکاری سالمندی و غیره هم نیاز داریم و اگر نیازها را از حالا تامین نکنیم، در سال‌های اینده که پنجره جمعیتی کشور بسته خواهد شد، با یک ابربحران مواجه خواهیم شد. کارشناسان همچنین هشدار می‌دهند که از سال ۱۴۱۰ به بعد، افزایش چشمگیر آمار سالمندان در کشور شروع خواهد شد و از سال ۱۴۱۵ نیز پنجره جمعیتی بسته می‌شود و بحران سالمندی در کشور اوج می‌گیرد. در حالی که هیچ برنامه‌ای برای آن نداریم.