خمیازه در نقش رادیاتور مغز

ایرنا/ تهران- ایرنا- برخلاف باور رایج، خمیازه‌کشیدن ارتباطی با کمبود اکسیژن ندارد. پژوهش‌های جدید نشان می‌دهند این رفتار احتمالاً راهکاری برای خنک‌کردن مغز و تنظیم حالت‌های هوشیاری است.

به گزارش گروه علمی ایرنا، وبگاه گاردیَن در گزارشی آورده است:

---

بازار

---

همه مهره‌داران، از پرندگان و خزندگان گرفته تا پستانداران و حتی ماهی‌های آرواره‌دار، خمیازه می‌کشند. این اشتراک گسترده در قلمرو حیوانات، نشان‌دهنده اهمیت بنیادی این رفتار مرموز است.

پایان یک باور نادرست

از دهه‌ها پیش، مردم تصور می‌کردند خمیازه برای افزایش اکسیژن خون است؛ اما پروفسور اَندرو گالوپ (Andrew Gallup) از دانشگاه جانز هاپکینز توضیح می‌دهد: این فرضیه آزمایش شده و رد شده است. مطالعات نشان داده‌اند که حتی با تغییر سطح اکسیژن و دی‌اکسیدکربن هوای تنفسی، میزان خمیازه تغییر نمی‌کند.

نظریه جدید: خمیازه مانند رادیاتور مغز است

گالوپ و همکارانش نظریه‌ای جالب ارائه کرده‌اند:خمیازه در واقع یک سیستم خنک‌کننده برای مغز است. با هر خمیازه، جریان خون در ناحیه سر افزایش می‌یابد. هوای خنک از روی سطوح مرطوب دهان و بینی عبور می‌کند. این فرآیند مانند رادیاتور خودکار، حرارت مغز را تنظیم می‌کند.

شواهد این نظریه

• در هوای ملایم، خمیازه بیشتر می‌شود (وقتی سیستم خنک‌کنندگی کارآیی دارد)؛
• در گرمای شدید، خمیازه کمتر می‌شود چون این سازوکار دیگر مؤثر نیست؛
• حیوانات با سلول‌های عصبی بیشتر، مدتی طولانی‌تر خمیازه می‌کشند.

خمیازه؛ تغییردهنده حالت‌های مغزی

برخی پژوهشگران معتقدند خمیازه به مغز کمک می‌کند بین حالت‌های مختلف جابه‌جا شود:

• از خواب به بیداری؛
• از بی‌حوصلگی به تمرکز؛
• از آرامش به فعالیت.

معمای خمیازه مسری

اما چرا با دیدن خمیازه دیگران، ما هم خمیازه می‌کشیم؟ محققان دو دلیل اصلی ارائه می‌دهند:

۱. سلول‌های عصبی آینه‌ای: مغز ما به طور خودکار، رفتار دیگران را کپی می‌کند؛

۲. هماهنگی گروهی: خمیازه جمعی به هم‌زمانی رفتار در گروه کمک می‌کند.

مطالعه روی شیرها نشان داده که وقتی یک شیر خمیازه می‌کشد و بلند می‌شود، دیگران هم از او پیروی می‌کنند. در انسان‌ها نیز خمیازه می‌تواند:

• گروه را از حالت استراحت به آماده باش ببرد؛
• یا قبل از خواب، به آرامش جمعی کمک کند.

نتیجه‌گیری علمی

خمیازه احتمالاً سه عملکرد مهم دارد:

• تنظیم دمای مغز؛
• بهبود گردش خون در ناحیه سر؛
• کمک به انتقال بین حالت‌های مختلف ذهنی.

و در پایان یک نکته عملی: اگر برای خواباندن کودک خردسالتان خمیازه می‌کشید، بدانید که این کار ممکن است واقعاً مؤثر باشد!