مقایسه سرانه خودرو، مصرف سوخت و ذرات معلق در ایران با اتحادیه اروپا

خراسان/ بيش از 88 درصد آلودگي هواي تهران به خاطر انواع وسايل نقليه موتوري است. موضوعي که در ساير شهرهاي بزرگ کشور نيز صادق است. اين يعني متهم رديف اول تنگ شدن نفس مردم خودروها هستند. اينجا اين سوال ايجاد مي شود که آيا تعداد خودروها يا تراکم آنها در کلان شهرها زياد است؟ يا مصرف سوخت خودروها بيشتر است؟ و يا اينکه خودروها با سوزاندن سوخت يکسان، به دليل کيفيت پايين سوخت يا مشکلات فني خودرو، آلاينده بيشتري توليد مي کنند؟ سوالاتي که براي پاسخگويي به آنها نمي توان جواب دقيقي يافت. نهادهاي مختلف معمولا خود را تبرئه مي کنند و برخي گزارش ها هم محرمانه تلقي مي شود و به رسانه ها اعلام نمي شود. همين موضوعات باعث مي شود هرگز اصل مسئله روشن نشود و باز هم مثل هميشه به راهکارهاي ضربتي و البته بي نتيجه متوسل شويم. البته نقش برخي افراد و رسانه هاي سياست زده که هر خبري را به سرعت به ابزاري براي حمله به رقيبان تبديل مي کنند در منحرف شدن ِافکار عمومي، تصميم ها و اقدامات و تلاش ها کم نيست. با اين حال در ادامه تلاش مي کنيم با استناد به برخي آمار موجود، فضاي شفاف تري در مورد علل آلودگي هاي خفه کننده شهرهاي بزرگ و همچنين راهکارهاي متعارف مبارزه با آلودگي ارائه کنيم. مصرف چهار برابر سوخت سرانه نمودار زير تعداد خودروي موجود به ازاي هر هزار نفر جمعيت و همچنين سرانه مصرف انرژي در کشورهاي مختلف را نشان مي دهد. بر اساس گزارشي که وزارت نفت ارائه کرده در ايران به ازاي هر هزار نفر فقط 128 خودرو وجود دارد. اين در حالي است که اين شاخص در کشورهاي اتحاديه اروپا عموما بيشتر از 500 عدد خودرو است. با اين حال سرانه مصرف انرژي در ايران و اروپا چندان متفاوت نيست. طبق اين گزارش هر ايراني به طور متوسط 545 کيلوگرم معادل نفت ( براي يکسان سازي شاخص ها، ميزان مصرف بنزين و گازوئيل با نفت معادل سازي شده است) در جاده ها مصرف مي کند. عددي که در کشورهاي اروپايي چندان بيشتر از ايران نيست. اين بدان معني است که ايراني ها چهار برابر بيشتر در جاده ها بنزين مي سوزانند. البته اين موضوع مي تواند مربوط به تمايل به رانندگي بيشتر و غير ضروري -به خاطر سوخت نسبتا ارزان- ، مصرف بالاتر خودروها و البته کمبود زيرساخت هايي چون مترو، خودروهاي برقي و . . . باشد. مشخصا در مورد بنزين، آنگونه که ايسنا گزارش داده مصرف سوخت در ايران 5 ليتر در روز به ازاي هر خودرو است که در مقايسه با فرانسه با 1,٩ ليتر، آلمان و ژاپن با 2.5 ليتر و انگلستان با 3.5 ليتر بسيار بالاست. ذرات معلق شهرهاي ايران 4 برابر نمودار زير ميزان ذرات معلق بر حسب ميکروگرم در هر مترمکعب را در مناطق شهري چند کشور نشان مي دهد. اين شاخص در شهرهاي ايران بيش از 55 است و در شهرهاي اتحاديه اروپا کمتر از 20 و عمدتا زير 15 است. اين آمار نشان مي دهد که اروپايي ها با اين که چهار برابر ايراني ها از وسايل نقليه موتوري استفاده مي کنند اما خودرو هايشان يک چهارم ايراني ها محيط زيست را آلوده مي کند و سرانه مصرفشان هم کمتر است. جالب است بدانيد که اين ارقام در ديگر کشورهاي توليدکننده نفت نيز شبيه ايران است. عربستان 96، کويت 91، عراق 88 و امارات 89 واحد ذرات معلق در هواي شهرهايشان دارند که به مراتب بيشتر از ايران است. اين در حالي است که اين کشورها عمدتا از انواع خودروهاي مدرن استفاده مي کنند. البته سرانه مصرف نيز در اين کشورها عمدتا بيش از دو برابر ايران است. از همين جا و بدون داده هاي بيشتر روشن مي شود که سوخت ارزان کشورهاي داراي ذخاير نفتي يکي از مهمترين علل رغبت به مصرف بيشتر، آلايندگي بيشتر، بي رغبتي به اصلاح مصرف و اصلاح شدت انرژي در کارخانه ها و خودروها و . . . مي شود. اين در حالي است که اروپايي ها در کنار تکنولوژي مدرن خود، همواره ماليات هاي سنگين بر سوخت مي بندند و با درآمد حاصل از آن سيستم هاي حمل و نقل پاک ايجاد مي کنند. لندن چگونه از دودهاي سمي نجات يافت؟ در اينجا بررسي تجربه يکي از اين کشورها در کاستن از ميزان آلايندگي خالي از لطف نيست. روزنامه ديلي تلگراف در دهه 90، درباره روزهايي که هواي لندن خفه کننده شده بود مي نويسد:« مقام هاي کشور وقتي رسانه ها از تمام شدن تابوت در شهر خبر دادند به فکر چاره اي براي اين بحران افتادند». مه دود سمي لندن به دليل سوزاندن زغال سنگ در کارخانجات صنعتي، اجاق هاي آشپزي خانه هاي لندن و خودروهاي سواري بود. آن اتفاق اما باعث شد تا بالاخره «لايحه هواي پاک» در پارلمان به تصويب برسد تا تلاش ها براي مقابله با اين مشکل منسجم شود. به موجب اين قانون کارخانه ها به مناطق اطراف و دور از شهرها منتقل شدند. علاوه بر آن افرادي که مي خواهند با خودرو وارد مناطق مرکزي لندن شوند بايد هزينه اي سنگين را به عنوان عوارض پرداخت کنند؛ براي توليد کنندگان خودرو در چارچوب برنامه هاي اتحاديه اروپا مقررات سختي در نظر گرفته شد تا خودروهايي مناسب توليد کنند. راهي که ما نمي رويم شايد بگوييد که ما هم از اين لوايح و طرح ها داريم. اما چرا اتفاقي نمي افتد؟ پاسخ روشن است. طرح هاي ما آنقدر ضربتي و دستوري است که در بلندمدت هميشه دور زده مي شود. اين در حالي است که در دنيا روي انگيزه ها کار مي کنند. ويژگي يک برنامه بلندمدت اين است که ريشه هاي ايجاد آلايندگي را شناسايي و انواع ابزارهاي تشويقي و تنبيهي پايدار طراحي مي گردد. به نظر شما چگونه مي توان از انگيزه مردم براي استفاده بيش از حد سوخت کاست؟ چگونه خودروسازان مجبور خواهند شد خودروهاي استاندارد بسازند؟ آيا جز اينکه ببينند مردم محصولات پرمصرفشان را نمي خرند؟ جز اينکه مردم خسارت دودزايي را خود از جيب خود بپردازند؟ با کانال تلگرامي آخرين خبر همراه شويد telegram.me/akharinkhabar