نخستین روز جنگ به روایت شاهدان عینی؛ تهران ۳۱ شهریور را چگونه گذراند؟

انتخاب/ چند دقيقه از ساعت دو بعدازظهر روز دوشنبه ۳۱ شهريور ۱۳۵۹ مي‌گذشت که ۵ فروند هواپيماي خاکستري‌رنگ عراقي بر فضاي فرودگاه مهرآباد ظاهر شدند. به گفته يکي از پاسداران مستقر در فرودگاه «ظاهرا ۴ فروند از اين هواپيما‌ها که به صورت ضربدري حرکت مي‌کردند هواپيماي مياني را که مامور اجراي عمليات بود اسکورت مي‌کردند» (ميزان، ۱ مهر ۱۳۵۹) هواپيما‌ها ارتفاع خود را کم کردند، بمب‌هاي‌شان را بر سر فرودگاه ريختند و به سرعت فرار کردند.

اين آغاز رسمي نبرد هشت‌ساله ايران و عراق بود. اما در آن روز تلخ و تاريخي شاهدان عيني چه ديدند؟ آمار شهدا و مجروحان چقدر بود؟ چند راکت از هواپيما‌هاي دشمن شليک شد؟ مردم پايتخت چه واکنشي نشان دادند؟ تهران آن شب را چگونه گذراند؟ همه اين‌ها پرسش‌هايي است که خبرنگاران کيهان فرداي آن روز يعني سه‌شنبه يکم مهرماه ۱۳۵۹ کوشيدند پاسخش را بيابند، از کارمندان فرودگاه گرفته تا ساکنان نزديک آن و بيمارستان‌هايي که مجروحان حادثه را پذيرش کرده بودند.

---

بازار

---

اظهارات شاهدان عيني
يکي از کارمندان فرودگاه: هنگام مراجعت از فرودگاه به خانه متوجه شدم ۳ فروند هواپيما با فاصله نسبتا کمي بر فراز فرودگاه در حال پرواز هستند. از آن‌جايي که حدس مي‌زدم هواپيما‌ها خودي باشند چندان توجهي نکردم، تا اين‌که صداي انفجار برخاست و آن‌گاه من متوجه شدم که بمب انداخته‌اند. قادر به تشخيص نوع هواپيما‌ها نبودم.

کارمند ديگر فرودگاه: هنگام انفجار بمب‌ها و آتش گرفتن هواپيما‌ها در باند حضور داشتم. دو هواپيما در اين هجوم دچار آسيب شدند که يکي از آن‌ها هواپيماي ۷۰۷ و متعلق به شرکت هواپيمايي بود و ديگري يک فروند هواپيماي سي ۱۳۰ مي‌باشد. هواپيما‌هاي دشمن ۳ فروند از نوع ميگ بود.

يکي از ساکنين نزديک فرودگاه: به دنبال انفجار عظيمي که تمام منطقه مهرآباد را لرزانيد سراسيمه از خانه بيرون زدم، وقتي به فرودگاه رسيدم ديدم دود غليظي به طرف آسمان بلند است. بر فراز فرودگاه سه هواپيما را ديدم. پس از آن‌که هواپيما‌هاي فوق از نظرم ناپديد شدند، دقايقي بعد مشاهده کردم که هواپيمايي از نوع فانتوم از فرودگاه برخاست و به تعقيب هواپيما‌ها پرداخت. پس از فانتوم فوق‌الذکر سه فانتوم ديگر نيز به فاصله چند دقيقه از پايگاه شکاري به تعقيب ميگ‌هاي عراقي پرداختند.

يکي از خبرنگاران حاضر در ترمينال حجاج: يکي از ماموران حوالي ساعت ۳ بعدازظهر در حالي که شتاب‌زده مي‌نمود وارد اطاق شد و خطاب به همکارانش گفت که چند راکت از بالاي سرش گذشته و وي از يک خطر حتمي جسته است. وي در برابر پرسش من حاضر به هيچ‌گونه پاسخي نشد. اما يکي از ماموران در برابر سوال من که پرسيدم: «آيا هيچ‌گونه خسارت جاني در اين حادثه وجود داشته است يا نه؟» اظهار داشت «خير، تلفات جاني تا اين لحظه نداشته‌ايم.» در ساعات وقوع اين حادثه يک هواپيماي اردني طبق برنامه قرار بوده است در فرودگاه فرود آيد که گويا از هواپيماي فوق هيچ‌گونه اثري در آسمان تهران مشاهده نشده است.

محمدنويد آذر: چند دقيقه از ساعت ۲ بعدازظهر گذشته بود که به محل کارم در نزديکي فرودگاه مهرآباد عازم بودم و در بين راه يک هواپيماي سياه‌رنگ را که به فرودگاه نزديک مي‌شد به وضوح مي‌ديدم. ولي يکباره از زير اين هواپيما راکت و بمب به سوي فرودگاه رها شد و قبل از آن‌که عکس‌العملي از خود نشان دهم دو هواپيماي ديگر نيز با سرعت به فرودگاه نزديک شده و پس از پرتاب راکت متواري شدند. در همين لحظه دود و آتش غليظي از پشت ديوار فرودگاه به آسمان برخاست و به دنبال آن فانتوم‌هاي ايراني به سرعت به پرواز درآمدند و به دنبال ميگ‌هاي عراقي حرکت کردند. من و عده‌اي از مردم سعي کرديم جهت کمک به داخل فرودگاه برويم، ولي مامورين جلوگيري کرده و بلافاصله ماشين‌هاي آتش‌نشاني خود را به محل رسانيدند. همچنين هواپيما‌هاي بزرگ مسافربري را که در فرودگاه متوقف بودند بکسل کرده و به محل امن‌تري منتقل کردند تا از خسارت احتمالي ناشي از آتش‌سوزي مصون باشند.

دکتر عکاشه جراح بيمارستان شماره ۲ اجتماعي: «ساعت ۲ و ۱۲ دقيقه متوجه صداي انفجار شدم و در اين لحظه هواپيماي سياه‌رنگي را ديدم که از فرودگاه به سمت کرج پرواز مي‌کند. در همين احوال صداي مقابله هوايي نيرو‌هاي ايراني نيز به گوش مي‌رسيد. قبل از اين‌که هواپيماي سياه رنگ کاملا ناپديد شود، يک فانتوم ايراني به تعقيب آن پرداخت و وقتي به پشت‌بام بيمارستان رفتيم دو نقطه فرودگاه در آتش مي‌سوخت و آتش و دود تا فاصله زيادي به آسمان مي‌رفت.»

واکنش مردم تهران و ايجاد ترافيک
مردم غرب تهران براي اطلاع از چگونگي واقعه به خيابان‌ها ريختند و با مشاهده بمباران قسمتي از فرودگاه مهرآباد به منظور کمک به فرودگاه هجوم آوردند که البته مامورين انتظامي در حوالي فرودگاه از حرکت مردم جلوگيري به عمل آورده و از مردم خواستند که حوالي فرودگاه را ترک کنند و در صورت نياز به کمک مردم مقامات مربوطه اطلاعيه صادر خواهند کرد.

وقتي مردم با ممانعت مامورين مواجه شدند، به سمت پادگان‌هاي نظامي واقع در غرب تهران حرکت کردند تا در صورت اعزام ستون‌هاي نظامي همراه آنان شوند و همکاري کنند، ولي از طريق راديو و تلويزيون طي اطلاعيه‌هاي مکرر از مردم خواسته شد که از تجمع در مقابل پادگان‌ها خودداري کنند و اجازه دهند ستون‌هاي نظامي در صورت نياز سريع‌تر حرکت کنند و در نقاط مورد نظر مستقر شوند.

هجوم هزاران نفر از مردم تهران به سوي فرودگاه مهرآباد موجب شد که راه‌بندان شديدي در اين منطقه به وجود آيد، تا جايي که علاوه بر ماموران راهنمايي و رانندگي صد‌ها نفر از جوانان در سر چهارراه‌ها کنترل عبور و مرور ماشين‌ها را به عهده گرفتند.

اين راه‌بندان تا ساعت ۸ شب در بخش‌هايي از غرب تهران ادامه داشت. ولي با وجود ترافيک سنگين اين منطقه اتومبيل‌هاي آتش‌نشاني و اورژانس به سرعت در رفت و آمد بودند.

تهرانِ خاموش
پس از حمله هواپيما‌هاي عراقي به فرودگاه مهرآباد، به مردم تهران به ويژه مناطق غربي شهر اطلاع داده شد که چراغ‌هاي‌شان را خاموش کنند. به موجب اين اعلام برق بعضي از محلات تهران قطع شد و ديگر نقاط نيز با کمک مردم که مقررات خاموشي را رعايت کردند در تاريکي فرو رفت. ماشين‌ها هم در خيابان‌هاي تهران از روشن کردن چراغ‌هاي‌شان خودداري کردند و در بعضي نقاط شهر ماموران مستقر شده و به حالت آماده‌باش درآمدند. چراغ‌هاي اکثر بانک‌ها طبق معمول گذشته روشن بود که از طريق راديو و تلويزيون به مسئولان بانک‌ها و همچنين متصديان امور فني در ادارات دولتي که چراغ‌هاي‌شان روشن بود اطلاع داده شد که بلافاصله در محل کار خود حاضر شده و چراغ‌ها را خاموش کنند. در بيمارستان‌ها و اماکني که وجود روشنايي ضرورت داشت با نصب کاغذ به شيشه‌ها و نيز کشيدن پرده‌ها از روشنايي برق استفاده شد. همچنين در آخرين ساعات شامگاه ۳۱ شهريور عبور و مرور انواع موتور سيکلت در سطح شهر تهران ممنوع شد.

آمار شهدا و مجروحين
طبق آماري که تا ساعت يک بامداد يکم مهر ۱۳۵۹ به دست روزنامه کيهان رسيد و نيز تماس خبرنگاران اين روزنامه با بيمارستان‌هاي تهران، ۹ نفر در جريان حمله هواپيما‌هاي عراقي به شهادت رسيدند که از اين نه نفر «سه نفر در بيمارستان امام خميني درگذشته‌اند و نيز ۴ نفر در بيمارستان ميمنت که دو نفر به نام‌هاي تقي صفري و شاه‌محمدي شناسايي شده‌اند. همچنين در بيمارستان بيمه‌هاي اجتماعي شماره ۲ يک نفر که راننده تانکر نفت‌کش بوده و هنگام عبور در حوالي فرودگاه مجروح گرديده بود شهيد شده است. پزشکي قانوني نيز وجود جنازه يک شهيد حادثه را که کارگر شهرک اکباتان بوده تاييد نمود...» بر اساس همين گزارش تعداد مجروحين حادثه فرودگاه که به بيمارستان‌ها اعزام و بستري يا مداوا شدند بدين شرح اعلام شد:

بيمارستان امام خميني ۱۵ نفر.
بيمارستان شريعتي: ۸ نفر.
بيمارستان صنايع هواپيمايي: ۳ نفر.
بيمارستان ميمنت: ۸ نفر.
بيمه‌هاي اجتماعي شماره دو: ۳ نفر.
به اين ترتيب تعداد کل مجروحين ۳۷ نفر اعلام شد که از اين عده آن‌هايي که جراحت‌شان شدت نداشت مداوا و از بيمارستان مرخص شدند.

خسارات واردشده
علاوه بر کشته و مجروح شدن شماري از هموطنان، بر اثر اصابت راکت و امواج انفجاري به شهرک اکباتان خساراتي وارد، و يک ساختمان در ترمينال بين‌المللي خراب شد. همچنين دو دستگاه ماشين آتش‌نشاني و يک دستگاه پيکان سبزرنگ که در جاده مخصوص کرج در حرکت بود و نيز يک دستگاه کمپرسي از بين رفت.

 

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar