واکسن کرونا در صورت تایید به چه کسانی باید تزریق شود؟

ايسنا/ واکسن کرونا؛ کليدواژه‌اي که اين روزها جهان را به خود مشغول کرده و همه اميد دارند تا هرچه زودتر بر کروناي جان‌کُش غالب شوند. حال بايد پرسيد در صورت تاييد هر يک از واکسنهاي توليد شده، با توجه به عدم امکان دسترسي تمام ساکنان زمين به آن در مراحل ابتدايي کار، حداقل در کشور خودمان چه کساني در اولويت تزريق آن خواهند بود؟

 اين روزها بازار بحث درباره توليد واکسن کرونا داغ است و هر روز خبرهايي از موفقيت و تاثير واکسن کرونا در جهان مخابره مي‌شود. در کشور ما نيز چشم اميد به دانشمنداني است که براي توليد داخلي اين واکسن تلاش مي کنند. البته سبد خريدمان نيز در سطح بين المللي آماده است تا اگر واکسني در دنيا ساخته شد و مورد تاييد قرار گرفت، آن را براي مردم خريداري کنيم.

البته بايد به اين نکته توجه کنيم که طبيعتا اگر واکسني در هر کجاي عالم ساخته شود، اولا به راحتي در اختيارمان قرار نمي‌گيرد و ممکن است طي فرآيندي زمان‌بر به اين واکسن دسترسي پيدا کنيم. از طرفي دانشمندان کشور خودمان نيز در تکاپوي ساخت واکسن کرونا هستند و به گفته وزارت بهداشت يکي از اين واکسنها تاييديه تست انساني را گرفته و بزودي فاز مطالعات انساني اين واکسن در کشورمان کليد مي خورد.

از سوي ديگر سازمان بهداشت جهاني در راستاي دسترسي همه کشورها به واکسن کرونا، مجموعه‌اي به نام "کووکس" راه‌اندازي کرده و کشور ما نيز سبد خريدش را در صف کووکس گذاشته تا اگر واکسني مورد تاييد سازمان جهاني بهداشت بود، بتواند آن را خريداري کند.

اما، حتي اگر واکسن کرونا وارد فاز توليد انبوه در گوشه‌اي از جهان شود، باز هم بايد پرسيد آيا توليد واکسن به تنهايي کافي است؟. قطعا خير. همچنين اگر واکسن کرونا در دسترس کشورمان قرار گيرد، آيا کافي است؟، باز هم پاسخ منفي است؛ چراکه قطعا ميزان واکسني که در اختيارمان قرار مي‌گيرد به اندازه تمام جمعيت کشور نخواهد بود.

در همين راستا وزير بهداشت اخيرا اعلام کرد که "تامين واکسن را از سه طريق دنبال مي‌کنيم؛ يکي از طريق خريد واکسن از مجموعه کووکس سازمان بهداشت جهاني است که قرار شده ۱۶ ميليون و ۸۰۰ هزار دوز واکسن کرونا را از طريق کووکس وارد مي‌کنيم که اين ميزان حدود هشت ميليون و ۴۰۰ نفر را پوشش مي‌دهد يعني حدود ۱۰ درصد از جمعيت کشور. همچنين حدود ۵.۵ ميليون دوز را در قالب قرارداد مشترک توليد با يکي از کمپاني‌هاي صاحب‌نام دنبال مي‌کنيم. حدود ۲۰ ميليون دوز را از کمپاني ديگري در دنيا مي‌خريم و نهايتا بين ۴۱ تا ۴۲ ميليون دوز واکسن را براي ۲۰ تا ۲۱ ميليون نفر از جمعيت‌مان داريم تدارک مي‌بينم؛ چراکه واکسن کوويد-۱۹ دو دوزه است و بايد در دو مرتبه تزريق کرد."

بنابراين از آنجا که فعلا تزريق همگاني واکسن کرونا امکانپذير نيست، همين حالا بايد به اين سوالات اساسي پاسخ دهيم که اولا چه کساني بايد ابتدا واکسن آنفلوآنزا را تزريق کنند و اولويت‌بندي در اين باره چگونه خواهد بود؟، دوما اين اولويت‌ها بر اساس چه شاخص‌هايي تعيين شده و سوما آيا مورد پذيرش جامعه خواهند بود؟.

در نهايت بديهي است که اولويت‌هاي تزريق واکسن کرونايي که ممکن است در آينده در اختيارمان قرار گيرد، نه بر اساس جايگاه اقتصادي، اجتماعي و سياسي، بلکه بايد بر اساس شاخص‌هاي متقن و دقيق سلامت و بر اساس شرايط جامعه ما تعيين شده و به صورت شفاف مطرح شوند تا به اين ترتيب آنچه در زمينه واکسن آنفلوآنزا در سال جاري اتفاق افتاد و حساسيت اجتماعي بالايي را به دنبال داشت، مجددا رخ ندهد.

بر اين اساس براي پاسخ به اين پرسش ها با دکتر احسان شمسي کوشکي- دبير کميته ملي اخلاق در پژوهش وزارت بهداشت و عضو کميته اخلاق توزيع واکسن در سازمان جهاني بهداشت  به گفت‌وگو نشستيم که در ادامه مي‌آيد:

عدالت در سلامت در زمان پاندمي
دکتر احسان شمسي کوشکي درباره لزوم اولويت‌بندي گروه‌هايي که بايد بعد از دسترسي به واکسن کرونا در کشور آن را دريافت کنند، گفت: اولويت‌بندي خدمات سلامت، موضوعي است که تحت عناويني مانند عدالت در سلامت يا توزيع منصفانه و عادلانه منابع سلامت، در حوزه اخلاق پزشکي بسيار مورد توجه قرار گرفته است.

---

بازار

---

زيرا منابع سلامت هميشه محدود هستند. حال دوران پاندمي کرونا هم اين محدوديت‌ها را پررنگ‌تر کرده است. به عنوان مثال بحث توزيع تخت‌هاي ICU، توزيع داروهاي خاص و در حال حاضر هم توزيع واکسن کرونايي که يا خودمان آن را توليد کنيم و يا از کشور ديگري وارد کنيم، مباحثي هستند که مورد توجه قرار دارند.

وي افزود: به هرحال حتي اگر بتوانيم از طريق مکانيزم کووکس که مجموعه زير نظر سازمان جهاني بهداشت است، دارو و واکسن کرونا را براي ۲۰ درصد جمعيت‌مان هم دريافت کنيم، بايد بتوانيم اولويت‌بندي کنيم. کووکس تعهد تامين واکسن ۲۰ درصد از جمعيت کشور را به ما داده است. حتي اگر اين ميزان واکسن هم در اختيار ما قرار گيرد، به صورت تدريجي و بخش بخش وارد کشور خواهد شد. بنابراين موضوع اولويت‌بندي خدمات سلامت و به ويژه مساله کنوني ما يعني اولويت‌بندي براي تزريق واکسن کوويد-۱۹، مساله بسيار مهمي است.

حساسيت هاي اجتماعي براي واکسن کرونا و تجربه واکسن آنفلوآنزا
شمسي کوشکي ادامه داد: در عين حال اين اولويت‌بندي‌ها بايد بر اساس شاخص‌هاي روشن و شفاف شاخص‌بندي شود. تجربه واکسن آنفلوآنزا که تعداد محدودي از آن وارد کشور شد، به ما نشان داد که چقدر در اين زمينه حساسيت اجتماعي داريم. به عنوان مثال ۱۵۰۰ واکسني که طي پروسه‌اي به داروخانه مجلس شوراي اسلامي داده شده بود و عکس العمل‌هاي اجتماعي را به دنبال داشت، نشان از حساسيت جامعه در اين حوزه داشت.

به هر حال جامعه مطالبه کرد که بر چه اساسي اين واکسن‌ها را به مجلس ارائه داده‌اند. حال درباره واکسن کرونا قطعا اين حساسيت بالاتر است. زيرا واکسني است که در صورت موفقيت مي‌تواند مردم را به زندگي عادي برگرداند. بنابراين حساسيت‌هاي اجتماعي روي آن زياد است و بايد در توزيع اين واکسن دقت زيادي شود و نيازمند شاخص‌هاي کاملا شفاف و منصفانه است که اين موضوع هم در حوزه اخلاق پزشکي است.

وي با اشاره به شاخص‌هايي که بايد در اولويت‌بندي تزريق واکسن کرونا مورد توجه قرار گيرند، گفت: شاخص اصلي سودرساني به جامعه و کنترل موضوع است و بر همين اساس معمولا ارائه کنندگان خدمات سلامت که در خط اول ارائه خدمت هستند، اولويت تزريق اين واکسن را دارند. زيرا از بين رفتن هر يک از اين افراد، مي‌تواند تعداد زيادي از مردم را دچار مشکل کند. شاخص ديگر در اولويت‌بندي دريافت منابع سلامت، بحث آسيب‌پذيري است. معمولا گروه‌هايي که آسيب‌پذيرتر هستند در اولويت قرار دارند.

مانند افراد داراي سن بالا، مبتلايان به بيماري‌هاي زمينه‌اي و ... حال اگر فردي سن بالا دارد و يک بيماري زمينه‌اي جدي هم دارد، درجه اولويتش افزايش مي‌يابد. يک شاخص ديگر، نقش افراد در زنجيره انتقال بيماري است. به عنوان مثال شايد ما به اين نتيجه برسيم که اگر رانندگان وسايل حمل و نقل عمومي بيشترين افرادي هستند که ممکن است بيماري را منتشر کنند، بايد براي نفع جامعه آنها را در اولويت قرار دهيم.

در اولويت بندي ها نقش مردم ديده شود
شمسي کوشکي تاکيد کرد: بنابراين واقعيت اين است که شاخص‌ها مي‌تواند بسيار متنوع باشد، اما در مجموع بحث آسيب‌پذيري، نقش افراد در شکستن زنجيره بيماري و پرسنل خدمات بهداشتي و درماني از اولويت‌هاي مهم در اين حوزه محسوب مي‌شوند. نکته مهم اين است که بايد در اين شاخص‌بندي‌ها نقش مردم هم ديده شود و نمايندگان جامعه هم بايد درباره اين ملاک‌ها صحبت کنند تا براي جامعه موجه باشد و مردم احساس بي عدالتي نکنند. بنابراين در ترکيب تيم تصميم‌گير بايد به نوعي نمايندگان جامعه هم حضور داشته باشند و کمک کنند.

وي تاکيد کرد: به عنوان مثال در کشورهاي غربي اعلام مي‌شود که سالمنداني که در خانه‌هاي سالمندان زندگي مي‌کنند، در اولويت تزريق واکسن هستند. زيرا در اين کشورها تعداد اين افراد بالاست و اگر يک نفرشان مبتلا شود، ممکن است همه آن جمعيت در معرض خطر قرار گيرند، به اين صورت تقسيم‌بندي مي‌کنند. بنابراين بايد در يک کار تحقيقاتي و فني بررسي کنيم که آيا ما در کشورمان چنين کلوني‌هايي داريم يا خير. ممکن است زماني به اين نتيجه برسيم که گروه‌هايي از افراد آسيب‌پذير هستند که باهم زندگي مي‌کنند.

ممکن است ساکنان خانه‌هاي سالمندان و افراد بي خانمان يکي از اولويت‌هاي ما باشند. بنابراين بايد شاخص‌هاي آسيب‌پذيري، شاخص‌هاي زنجيره انتقال و... را در نظر بگيريم و سپس اولويت‌بندي کنيم. هرچقدر اين روال با دقت بيشتري انجام شود، از واکسن استفاده بهتري مي‌شود. هدف نهايي هم اين است که بتوانيم سريعا زنجيره انتقال بيماري را کنترل کنيم و افراد آسيب‌پذير را از مرگ نجات دهيم.

چه کسي مسئول اولويت بندي براي واکسن کروناست؟
شمسي کوشکي اظهار کرد: به نظر مي‌رسد کميته ملي اخلاق باليني وزارت بهداشت که اعضاي آن با حکم وزير بهداشت تعيين مي‌شوند و رييس آن معاون درمان وزارت بهداشت است، بايد مرجع تدوين پيش‌نويس اوليه در اين باره باشد و شوراي عالي اخلاق پزشکي وزارت بهداشت هم که رييس آن شخص وزير بهداشت است، مي‌تواند نتيجه کميته ملي اخلاق باليني را تصويب کند تا بر اساس آن عمل شود.

چه کنيم که واکسن کرونا در معرض بازار سياه قرار نگيرد؟
وي درباره نحوه توزيع واکسن کرونا نيز گفت: نحوه توزيع واکسن کرونا هم بحث بسيار مهمي است. اشکالي که وجود دارد، اين است که نظام توزيع در مواردي که ميزان يک دارو يا فرآورده کم است، در معرض فساد و بازار سياه قرار مي‌گيرد. بايد در اولويت‌بندي‌هايي که انجام مي‌شود، نظام توزيع هم در نظر گرفته شود. طراحي نظام توزيع کار پرچالش و سختي است؛ چراکه توزيع منابع محدود کار دشواري است و بايد توجه شود که پارتي بازي نشود و به دست مصرف‌کننده اصلي برسد.

شمسي کوشکي همچنين گفت: خوشبختانه در کشور ما ساختار وزارت بهداشت بسيار گسترده است؛ به طوري که در روستاها خانه بهداشت و بهورز داريم، در شهرها مراکز بهداشتي شهري داريم. بنابراين واکسن کرونا هم بايد از طريق وزارت بهداشت توزيع شود، اما مکانيزم توزيع بايد به گونه‌اي باشد که شاخص‌ها، مصرف‌کنندگان نهايي و... مشخص باشد. در اين زمينه هم پرونده الکترونيک سلامت کمک کننده است. البته هرچند که در سال‌هاي اخير تلاش‌هاي زيادي براي ايجاد پرونده الکترونيک سلامت شده است، اما هنوز آنطور که بايد اتفاق نيفتاده است. بايد اين موارد با استفاده از سامانه‌هايي که در کشور داريم، ثبت شود و حتما بايد نظارت و پيش‌بيني‌هاي دقيقي براي افرادي که از اين شاخص‌ها عدول مي‌کنند، انجام شود.

استثنا در تزريق واکسن کرونا!
وي درباره امکان استثنا قرار دادن در شاخص‌ها و اولويت‌هاي توزيع منابع محدود سلامت مانند بحث واکسن کرونا، گفت: اگر قرار باشد در هر سيستمي استثنا قائل شويم، يکدستي سيستم از بين مي‌رود. مانند سدي است که آن را سوراخ کنيم که به تدريج بزرگ مي‌شود و در نهايت مي‌شکند. بنابراين بايد کاملا به ملاک‌هايي که تعيين مي‌شود، پايبند باشيم. جايگاه شغلي، اجتماعي، اقتصادي و... افراد نبايد به هيچ عنوان در توزيع واکسن کرونا تاثير بگذارد.

مهاجران را دريابيم
شمسي کوشکي با اشاره به وضعيت توزيع واکسن کرونا در بين مهاجريني که در کشور حضور دارند، گفت: به نظر من مهاجرين به هيچ عنوان نبايد از برنامه توزيع واکسن کرونا مستثني شوند. زيرا آنها در کشور ما و در کنار مردم ما زندگي مي‌کنند، واجد شأن و کرامت انساني هستند و در تمام سوگندنامه‌هاي پزشکي اين موضوع مطرح شده که مليت براي ما فرق ندارد. بنابراين مهاجرين افغان حتما بايد در اين برنامه ديده شوند. البته اين افراد هم معمولا گروه‌هاي آسيب‌پذير هستند.

وي تاکيد کرد: در عين حال يکي از مراکز مهم زندان‌ها و افراد زنداني هستند. زيرا اين افراد در يک فضاي بسته کنار يکديگر هستند و بايد شرايط آنها را هم مورد توجه قرار دهيم.

ضمانت اجراي اولويت بندي ها
شمسي کوشکي درباره ضمانت اجراي چنين اولويت‌بندي‌هايي، گفت: گايدلايني که در اين باره نوشته مي‌شود، بايد يک پيوست اجرايي هم داشته باشد. به هرحال ممکن است برخي از افرادي که در ارائه خدمات سلامت، نقش مستقيم دارند و الزاما پزشک و پرستار هم نيستند، اولويت پيدا کنند. بر همين اساس است که معتقدم در تدوين اين اولويت‌ها بايد گروه‌هاي مختلف جامعه حضور داشته باشند و پروسه بايد به گونه‌اي باشد که همه قبول کنند که اين اولويت‌ها منصفانه است.

وي افزود: به نظر مي‌رسد درباره واکسن آنفلوآنزا چنين احساسي وجود نداشت و بر همين اساس هم بود که مجلس اعلام کرد که اين اقدام هر ساله انجام مي‌شده و بعد گفته شد که اين واکسن‌ها قرار است برگردانده شود. بنابراين نکته مهم اين است که در گايدلاين ذکر شود که هرگونه تخطي از آن پيامد دارد و اين پيامدها ذکر شود.

همچنين از نهادهاي مردمي براي نظارت استفاده شود و جايي باشد که مردم بتوانند موارد تخلف احتمالي را گزارش کنند. در غير اين صورت عدالت در سلامت رعايت نمي‌شود، اعتماد عمومي لطمه جدي مي‌خورد و در عين حال بيماري هم کنترل نمي‌شود. زيرا از آنجايي که واکسن را به افراد درست نزديم، مرگ و ميرمان بالا مي‌ماند و زنجيره انتقال هم قطع نمي‌شود. در اين حوزه نهادهاي مردمي و نظارت عمومي مي‌توانند کمک کنند. در عين حال در توزيع واکسن شفافيت بسيار مهم است.

وي با بين اينکه در توزيع واکسن شاخص‌هاي فني هم وجود دارد، ادامه داد: ممکن است افرادي باشند که واکسن مناسب‌شان نباشد. به عنوان مثال فردي که به کرونا مبتلا شده، اولويت بعدي است.

شمسي کوشکي با بيان اينکه ما بايد تمام تلاش‌مان را انجام دهيم تا واکسن کرونا را در داخل کشور بسازيم، گفت: اگر قرار بر اين شد که ميزاني از واکسن را از کشورهاي ديگر خريداري کنيم، بايد واکسن‌هايي را بخريم که امکان انتقال آنها به دورترين نقاط کشور وجود داشته باشد.

هر آنچه که با عنوان واکسن کرونا در بازار سياه  باشد، تقلبي است
وي در پايان صحبت‌هايش خطاب به مردم، گفت: به نظر مي‌رسد از چند هفته ديگر تزريق واکسن آکسفورد در انگلستان آغاز مي‌شود. با اينکه شرکت‌هاي دارويي واکسن‌هايشان را پيش فروش کرده‌اند، اما با توجه به محدوديت واکسن کرونا در سطح دنيا، به احتمال زياد واکسن واقعي نمي‌تواند وارد بازار سياه ‌شود و قاعدتا هر آنچه که با عنوان واکسن کرونا در بازار سياه وجود داشته باشد، تقلبي است. وقتي واکسن وارد بازاري مي‌شود، مردم در معرض کلاهبرداري هستند، اما بدانند که واکسن بسيار حساس است و به هيچ عنوان واکسني از بازارهاي سياه تهيه نکنند و دنبال تهيه واکسن از راه‌هاي غيرقانوني نباشند.

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar