جنجال بر سر لایو اینستاگرامی پسر ۱۴ ساله؛ آیا فیلترینگ مشکلات را حل می‌کند؟

رويداد 24/ لايو اينستاگرامي پسر ۱۴ ساله بازتاب‌هاي زيادي داشت. نخستين واکنش اين بود که کل پلتفرم‌هاي فضاي مجازي از جمله ايستاگرام فيلتر شود. رويداد۲۴ در اين گزارش بررسي کرده که آيا چنين راهي مناسب است و مهمتر اينکه پيشنهاد جايگزين چيست؟

از يکي دو روز گذشته فيلمي از لايو پسر چهارده ساله با يک خانم به نام مينا نامداري در شبکه‌هاي اجتماعي دست به دست مي‌شود. در اين فيلم پسر نوجوان وارد لايو اينستاگرامي با يکي از کاربران شده و صحبت‌هاي جنسي مي‌کنند.
اين لايو حدود ده دقيقه بود اما بازتاب آن در فضاي مجازي بسيار زياد بود. در تمام کشورهاي دنيا حتي در آزادترين آنها براي دسترسي به فيلم‌هاي پورن محدوديت سني وجود دارد و تا سايت پذيرنده سن کاربر را بالاي هجده سال تشخيص ندهد، اجازه دسترسي به محتويات سايت را نمايش نمي‌دهد. عجيب اينکه پسر چهارده ساله در لايو خود توضيح مي‌دهد از فيلم‌هاي جنسي زده و ديگر برايش جذابيت ندارد. اين صحبت‌ها حتي تعجب مينا نامداري را برانگيخت تا آنجا که مي‌گفت تصور نمي‌کرده لايوهاي کمدي‌اش که مضمون جنسي هم نداشته، اينگونه باعث چنين اتفاقي بشود.
واکنش‌هاي افکار عمومي نسبت به لايو اينستاگرامي پسر چهارده ساله عمدتا به دو دسته تقسيم مي‌شدند و البته هر دو دسته از چنين اتفاقاتي ابراز نارضايتي داشتند. گروه اول گروهي هستند که معتقدند فضاي مجازي مفسده است و بايد آن را فيلتر کرد، آنچنانکه پيش از انتشار اين لايو اينستاگرامي هم آنها معتقد به فيلترينگ بودند. اين گروه ادمه‌دهنده همان ديدگاهي هستند که زماني ارسال پيامک چندرسانه‌اي را هم «مفسده‌آميز» مي‌خواندند و نمايندگان نزديک به اين ديدگاه، زماني وزير ارتباطات وقت (واعظي) را به مجلس بردند تا به خاطر بالا بردن سرعت اينترنت تذکر بگيرد!
در اين ميان نيز برخي بودند که در همين فضا به دنبال منافع خود بودند و با اشتراک‌گذاري فيلم‌ها و تصاوير اين لايو، موضوع «بودجه بيشتر براي شبکه اينترنت داخلي» را پيش مي‌بردند. يکي از کاربران نوشت: «آقاي آذري جهرمي لايو پسر بچه ۱۴ ساله رو ديدي؟ تا چه تاريخي مي‌خواهي راه اندازي شبکه ملي اطلاعات رو عقب بندازي ؟ حق‌الناس رو دوباره برايمان معني مي‌کني؟» ظاهرا از ديدگاه آنها بودجه بيشتر براي شبکه‌هاي اينترنت داخلي به معناي حق الناس بود.
در مقابل گروه ديگر در عين حالي که چنين اتفاقاتي را نادرست مي‌داند، معتقد است که فيلترينگ شبکه‌هاي اجتماعي و ايجاد محدوديت براي تمام جامعه (به جاي ايجاد محدوديت براي سنين پايين) را پاک کردن صورت مسئله مي‌دانند و معتقدند به جاي «گرفتن و بستن» بايد فکري اساسي کرد.

---

بازار

---

در نخستين واکنش انگشت موافقان فيلترينگ به سمت وزارت ارتباطات رفت و آذري جهرمي را مقصر اصلي اين اتفاق دانستند. يکي از کاربران نوشته بود: «لايو غيراخلاقي پسر ۱۴ ساله، محصول تفکّر دولتي است که وزير ارتباطاتش تنها چند روز قبل از اين لايو، فرمان «جواني کنيد» را در توييتر صادر کرد.» ديگري هم نوشت: «ننگ بر مسئوليني که لايو پسر ۱۴ ساله را ديدند هنوز اينستاگرام را فيلتر نکردند.»

محمدجواد آذري جهرمي صبح امروز در حياط هيات دولت نسبت به اين اتفاق واکنش نشان داد و گفت: «فردي اين ويديو را براي من فرستاد و گفت که اتاق فکري برنامه‌ريزي کرده اين فيلم را به صورت گسترده پخش کنند و به شما براي فيلتر اينستاگرام حمله کنند. به ايشان پاسخ دادم مسئوليت حوزه پالايش و فيلتر با مجموعه‌هاي ديگري هست که طبيعتاً آن‌ها در مورد اين مکانيسم‌ها خودشان نظر مي‌دهند.»

آذري جهرمي تأکيد کرد: «فيلم تلخ و آزار دهنده بود و نهاد‌هايي که مسئوليت امدادرساني به کودکان و نوجوانان در اين شرايط را دارند بايد وارد عمل شوند و بايد به جاي پخش اين فيلم به اين وضعيت خانواده رسيدگي کرد.»

برخي کاربران البته پيشنهاد کرده بودند که طرح اينترنت کودکان و نوجوانان» پيگيري شود تا با محدوديت‌هاي بيشتر، اين گروه سني نيز به اينترنت و فضاي مجازي دسترسي داشته باشند. ظاهرا وزارت ارتباطات اين موضوع را پيگيري کرده اما به در بسته خورده است. آذري جهرمي توضيح داده که «ما از روز اول به صورت جدي پيگير اينترنت ويژه کودکان بوديم، اما شما برويد ببينيد چه کسي از من در دادگاه شکايت کرد تا طرح اينترنت کودکان متوقف شود.»
اشاره آذري جهرمي به «تدوين سند حمايتي کودک و نوجوان» بود که اسناد پشتيبان در ۳ عنوان «سند مطالعات تطبيقي در توسعه خدمات فضاي مجازي کودک و نوجوان»، «سند مطالعات ميداني در توسعه خدمات فضاي مجازي کودک و نوجوان» و همچنين «سند ابزار‌هاي کنترل والدين» منتشر شد.

خسرو سلجوقي مجري اين طرح اينترنت توضيح داده بود که «چند سند داريم؛ يکي از آن‌ها مفهومي و در قالب مايند‌مَپ است، سند ديگري به شکل توصيه‌اي توسط شوراي عالي فضاي مجازي طراحي شده است.» اما ظاهرا آنگونه که آذري جهرمي گفته به خاطر اجراي اين طرح از او شکايت شده است.

واکنش‌ها به لايو پسر چهارده ساله
کاربري به نام حميدرضا کُرد در توييتر خود نوشت: «لايو جنسي پسر ۱۴ ساله براي ما يک پيغام بيشتر ندارد: ما جنگ نرم رو بد باختيم!» کاربر ديگري از اين موضوع استفاده کرد و به حاميان حجاب اختياري تاخت و گفت بايد جلوي بي‌حجابي در جامعه را گرفت زيرا بدحجابان نيز مثل همين بلاگر جامعه را به خطر مي‌ندازند: « پسر ١۴ ساله در لايو به زن گفت با تو ٣بار اقدام به خود ارضايي کردم! زن گفت من که در لايوها لخت نشدم و پسر به او فهماند از همان لباست بقيه را حدس مي‌زنم! حجاب‌هاي نصفه نيمه در خيابان دقيقا همين است!»

کاربر اصولگراي ديگري تقصير را به گردن سيدمحمد خاتمي انداخت و نوشت: «يعني انذارِ شبيخون فرهنگي سال ۷۶ رهبري کاملا عملياتي شده و اين همه نهاد فرهنگي در خواب کامل تشريف دارند. اين يعني باخت بازي به دشمنان و نفهمي و خيانت بعضي از مسئولين.»

برخي کاربران معتقد بودند چنين اتفاقاتي محصول عدم آموزش در ايران است. يکي از کاربران نوشت در تمام جوامع به کودکان نيز آموزش‌هاي جنسي صحيح داده مي‌شود اما وقتي همه چيز در ايران تابو است و به نوجوانان هيچ آموزشي داده نمي‌شود، طبيعي است که در چنين شرايطي به هر سمتي کشيده مي‌شوند.

يکي از کاربران نوشت: «در خصوص لايو اينستاگرامي پسربچه‌ ۱۴ ساله با آن خانم، من ناآگاهي و بي‌مسئوليتيِ والدين آن بچه را پررنگ‌تر از ساير عوامل مي‌بينم. پدر و مادر‌ها موظف‌اند فعاليت فرزاندان خود در اينترنت را تحت نظر داشته باشند و آن‌ها راهنمايي کنند. محتواي آموزشي هم در اينترنت فراوان است.»

علي دانشمند کاربر توييتر اين سوال را مطرح کرد که «با توجه به لايو پسربچه ۱۴ ساله! به نظرتان حالا که تقريبا بچه‌ها از همه چيز سر در آوردند، هنوز معتقديد اين مباحث نبايد به نوجوان آموزش داده شود تا راه را گم نکند؟»

کاربر ديگري نوشت: «لايو پسر ۱۴ ساله رو در يک گروه مادرانه منتشر کردم. سريع پاکش کردند و گفتند: (اين چيز‌ها ناراحتمان مي‌کند. نبايد اشاعه فحشا کنيد) نميدانم چرا بعضي مادر‌ها ترجيح مي‌دهند سرشان را زير برف نگه دارند.»

سيدصادق لواساني نوشت: «دم خروس ضعف‌هاي فرهنگي و مديريتي کشور را اين بار مي‌توانيد در لايو جنسي پسر ۱۴ ساله و حواشي آن ببينيد. چطور؟ اينطور که به جاي پيدا کردن علت و پايان سکوت احمقانه درباره مسائل جنسي نوجوان‌ها، يکسري نهاد‌ها و اکانت‌هايشان از ديروز دارند درباره مديريت فضاي مجازي صحبت مي‌کنند!»

سيدسجاد نوشت: «عده‌اي به دنبال اين هستند که از ماجراي لايو پسر ۱۴ ساله نتيجه بگيرند که اينستاگرام بايد فيلتر شود. آنچه در اينستا و امثالهم داريم مي‌بينيم بازنماي نظام تربيتي ماست. قبل از فيلترينگ اينستا فکري به حال نظام تربيتي بکنيد.»

وظيفه حکومت‌ها در قبال فضاي مجازي چيست؟

حقيقت آن است که فيلترينگ کل شبکه‌هاي اجتماعي براي مواجهه با آسيب‌هاي احتمالي، نخستين واکنشي است که مي‌توان نسبت به يک ماجرا داشت اما از آنجا که نسل جديد نسل تکنولوژي است، پيدا کردن يک فيلترشکن و دور زدن ماجرا، براي او ساده‌تر از چيزي است که تصور مي‌شود.

به گزارش رويداد۲۴ آذري جهرمي درباره فيلترينگ فضاي مجازي گفته بود: «فيلترشکن‌ها گوشي‌هاي مردم را آلوده مي‌کنند و آن‌ها را در معرض آسيب قرار مي‌دهند. فيلترينگ براي تمام کشورها لازم است. اما نمي‌توانيم تمام پلتفرم‌هايي که مورد استفاده مردم هستند را محدود کنيم. آن‌ها جلوي اين محدوديت مي‌ايستند و مقررات درست را زير پا مي‌گذارند.»

او توضيح داده بود که «زماني که بخش عمده مردم دنبال فيلترشکن هستند، حتما راه خود را براي استفاده از فيلترشکن پيدا مي‌کنند. نمي‌توان لشکري درست کرد که دنبال اين موضوع باشند.»

آمار آذري جهرمي بسيار تکان‌دهنده بود و نشان مي‌داد دست‌کم تقريبا نيمي از جمعيت کشور از فيلترشکن استفاده مي‌کنند و همين داده‌ها نشان مي‌داد بستن تمام پلتفرم‌ها براي جامعه مفهومي ندارد و تنها سود سرشاري نصيب فروشندگان فيلترشکن مي‌کند. اين در حالي است که اگر بودجه‌هاي عظيم پارازيت و فيلترينگ و ممنوعيت و ... صرف مسائل آموزشي مي‌شد، اگر آسيب‌هاي اجتماعي را از بين نمي‌برد، دست‌کم بخش عمده آنها  را حل مي‌کرد.

در حقيقت اين بخش، وظيفه دولت‌هاست که از طريق وزارت ارشاد، وزارت آموزش و پرورش و وزارتخانه‌هايي همچون ارتباطات آموزش‌هاي کارشناسي‌شده و دقيق و علمي را به جامعه منتقل کنند. در اين ميان بودجه‌هاي عظيمي به سوي نهادهاي حاکميتي مذهبي مي‌رود که اتفاقا وظيفه آنها بسيار سنگين است اما همواره نقش مدعي را دارند و معلوم نيست بودجه آنها چگونه هزينه مي‌شود.

چگونه از نوجوانان در فضاي مجازي مراقبت کنيم؟
يونيسف پنج راهکار براي خانواده‌ها پيشنهاد داده تا آنها بتوانند در فضاي مجازي از فرزندان خود محافظت کنند. در نخستين پيشنهاد توصيه شده که والدين درباره فضاي مجازي با فرزندان خود شفاف صحبت کنيد. در توضيح اين بخش گفته شده اطمينان حاصل کنيد که فرزندانتان اهميت و ارزش تعاملات دوستانه و حمايتگرانه را مي‌فهمند و مهمتر اينکه نسبت به حالات فرزندتان هنگام کار با اينترنت هشيار باشيد که مثلاً آيا غمگين يا پنهان‌کار به نظر مي‌رسد، يا اذيت و آزار اينترنتي را تجربه مي‌کند. در توصيه اول گفته شده به همراه فرزند خود قوانيني وضع کنيد که چگونه و چه زماني مي‌توانند از اين وسايل استفاده کند.

در پيشنهاد دوم گفته شده از تکنولوژي براي حفاظت از فرزندان خود استفاده کنيد و مطمئن شويد که لوازم الکترونيکي فرزندتان به آخرين نسخه نرم‌افزار و آنتي‌ويروس مجهز باشد و تنظيمات حريم خصوصي روشن باشد. دوربين (وب‌کم) را درصورت عدم استفاده بپوشانيد. براي بچه‌هاي کوچک‌تر، از ابزار‌هايي نظير برنامه‌هاي «کنترل والدين بر اينترنت» و «جستجوي امن» استفاده کنيد، تا تجربيات آنلاين ايمني داشته باشند.

سومين پيشنهاد يونيسف اين بوده که با فرزندتان در فضاي مجازي زمان بگذرانيد. فرصت‌هايي براي فرزندتان ايجاد کنيد تا ارتباطات آنلاين مثبت و ايمن با دوستان، خانواده و شما داشته باشند. در حال حاضر، ارتباط با ديگران مهم‌تر از هميشه است و مي‌تواند فرصتي عالي براي شما باشد تا در «ارتباطات مجازي» الگويي مناسب از لحاظ مهرباني و همدردي براي فرزندتان باشيد. همچنين براي فرزند خود زمان بگذاريد و برنامه‌ها، اپليکيشن‌ها، بازي‌ها و ساير سرگرمي‌هاي مناسب سنش را پيدا کنيد.

چهارمين توصيه اين است که عادت‌هاي آنلاين سالم را تشويق کنيد. رفتار‌هاي خوب را در فضاي مجازي و در تماس‌هاي تصويري تشويق کنيد. فرزندتان را تشويق کنيد تا با همکلاسي‌هايش مهربان باشد و به آن‌ها احترام بگذارد. مراقب پوشش فرزندان‌تان جلوي دوربين باشيد و اجازه ندهيد از داخل اتاق خواب تماس تصويري بگيرند، براي اين کار لازم است سياست‌ها و راه‌هاي تماس با مدرسه براي گزارش آزار و اذيت اينترنتي يا محتواي نامناسب آنلاين را بدانيد.

وقتي کودکان زمان بيشتري را در فضاي مجازي مي‌گذارنند، ممکن است درمعرض تبليغات بيشتري قرار بگيرند که غذا‌هاي ناسالم، کليشه‌هاي جنسيتي يا موضوعات نامتناسب با سن‌شان را ترويج مي‌کنند. به فرزندتان کمک کنيد تا تبليغات آنلاين را تشخيص دهد و از اين فرصت استفاده کنيد تا با هم برخي پيام‌هاي منفي را شناسايي کنيد.

پنجمين پيشنهاد و آخرين آن ايناست که بگذاريد فرزندتان اوقات خوشي داشته باشند و ابراز وجود کنند زيرا گذراندن زمان در خانه مي‌تواند فرصت خوبي براي فرزندان شما باشد تا از فضاي مجازي براي انعکاس نظرات خود و حمايت از کساني که در اين بحران به کمک نياز دارند، استفاده کنند.

فرزندان خود را تشويق کنيد تا با بهره‌گيري از ابزار‌هاي ديجيتال فعاليت جسماني داشته باشند، به عنوان مثال تشويق به استفاده از ويديو‌هاي ورزشي آنلاين براي بچه‌هاي کوچک و بازي‌هاي ويديويي که تحرک آن‌ها را زيادتر مي‌کند.

به ياد داشته باشيد که بين سرگرمي‌هاي آنلاين و فعاليت‌هاي غيرآنلاين تعادل برقرار کنيد، به عنوان مثال اگر امکان دارد بيرون و در فضاي آزاد هم وقت بگذرانيد.

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar