خبر آوردند خیلی‌ها خانه خراب شده‌اند...

باران هاي دشتستان گاهي همينقدر بي رحم و بي ملاحظه اند، مي آيند و هرچه هست و نيست با خود مي برند. حالا دو خانواده داغدار عزيزانشان شده اند و دهها مرد و زن دست رنج تمام زندگيشان طعمه ي سيل شده است.

سيلاب ها هميشه عامل طبيعي ندارند، رشد شهرنشيني در دهه‌هاي گذشته همراه شد با تخريب و تجاوز به محيط زيست و منابع طبيعي.طبيعت هم که هميشه راهي براي تخليه انرژي خود مي يابد، مسير خانه هاي ما را در پيش مي‌گيرد.

دکتر جمشيدي به موارد متعددي از قبيل برداشت بي‌رويه شن و ماسه از بستر حواشي و حريم رودخانه ها،اشاره مي‌کند و مي افزايد:«ما در اراضي طبيعي مثل دامنه کوه ها و دشت ها و در حوزه‌هاي آبخيز، بسترهاي خاکي اسفنجي شکل داريم، که با برداشت‌هاي بي‌رويه و تغيير کاربري‌هاي غير کارشناسي اين بسترهاي اسفنجي ِکه حکم جاذب روان آب‌ها را دارند از بين رفته و در نتيجه جريان‌هاي سيلابي راه مي‌افتند و منجر به خسارت مي‌شوند.»

اين کارشناس ادامه داد:« فرسايش خاک و درنتيجه از بين رفتن پوشش جاذب روان آب ها منجر به عدم تعادل در غلظت‌هاي سيل و جريان‌هاي سيلاب مي شود و درنتيجه مواد معلق در آب بالا ميرود. در اين فرآيند ميزان کدورت جريان هاي آبي سيلاب بالا مي رود و به صورت کلي گل آلود بودن و گل و لاي  موجود در سيلاب منجر به تشديد خسارت ناشي از سيل خواهد شد. هرچقدر اين غلظت هاي آبي و اين مواد معلق آلي و معدني در جريان هاي سيلاب بالا رود ميزان خسارات ناشي از سيلاب هم افزايش پيدا مي کند.

مسئله‌ي مسيل ها

وي به مسئله تغيير يا مسدود کردن مسيل ها و يا مسير هايي که براي جمع آوري آب هاي سطحي و هدايت آنها به رودخانه يا دريا درنظر گرفته شده اشاره مي‌کند و مي افزايد:«وقتي در اين شرايط سيل رخ مي دهد به صورت طبيعي مسير سيلاب منحرف مي شود و وارد فضاهاي شهري، کشاورزي و.. مي شود و خسارت جاني و مالي را به وجود مي آورد.»

اين دکتراي محيط زيست معتقد است طبيعت اگر مانعي در مسير خود ببيند يا بر آن مانع غلبه مي‌کند و به مسير خود ادامه مي دهد يا منحرف شده و سر از ناکجاآباد در مي آورد.او مي‌گويد اين مدلي از  رفتار جريان سيل در جايي است که شاهد تعرض و ساخت و ساز در مسير رودخانه ها هستيم.
 

جنس خاک و عوامل طبيعي ديگر

وي‌ در تشريح عوامل ديگر جريان هاي سيلابي به نوع و جنس خاک اشاره مي‌کند و مي افزايد: «خاک هاي رسي از جمله خاک هايي هستند که نفوذ و جذب آب در آنها بسيار کند و سخت است که در نتيجه پديده نفوذ رخ نمي دهد  و همين کاهش نفوذ آب در خاک هاي رسي باعث جريان هاي سيلابي مي شود و در مناطقي که بخش اعظم خاک هاي آن منطقه‌ رسي است پديده سيل و خسارات ناشي از سيل را شاهد هستيم»

او به موضوع جنگل خواري، قطع بي‌رويه جنگل‌ها،کوه خواري و تخريب اکوسيستم هاي طبيعي و حوضه هاي آبريز طبيعي اشاره مي‌کند که باعث تشديد پديده سيل مي شوند.

اهميت نظارت

وي با تأکيد بر نقش نظارتي دستگاه هاي اجرايي همچون شهرداري ها بر عملکرد تغييرات سرزميني تصريح مي‌کند:«يکي از ماموريت هاي شهرداري ها بحث صدور مجوز ساخت و ساز است که اين مخاطرات طبيعي ايجاب مي‌کند  شهرداري ها مطالعات دقيق و حساسيت خاصي در خصوص صدور پروانه هاي ساخت براي سازه هايي که در حريم رودخانه،منابع طبيعي و جنگل ها هستند داشته باشند.»

جمشيدي مي افزايد:«علاوه بر شهرداري ها،سازمام منابع طبيعي هم بايستي در صدور مجوز براي چراي دام دقت کند که پوشش گياهي منطقه در اثر چراي بي‌رويه دام از بين نرود که در اثر آن خاصيت مقابله‌اي با سيلاب را از دست ندهد و پوشش گياهي تخريب نشود.»

عوامل طبيعي و انساني

به گفته وي «به صورت کلي عوامل طبيعي و انساني در بروز سيل دنيا هستند،عوامل طبيعي مامند پوشش گياهي، الکوي بارش ها و نزولات جوي سيل آسا، يا عوامل ديگر که انسان در آن دخيل است مثل تغيير مسير مسيل ها و آب راهها مانند سيل شيراز که با مسدود کردن و اشغال مسيل دروازه قرآن به وجود آمد،با اين توجيه که سالهاست هيچ‌ سيلي رخ داده نشده، مسير آبراه بسته شد و صرفاً به گذاشتن يک لوله چند اينچي اکتفا کردند و نتيجه اش هم در فاجعه اي که رخ داد شاهد بوديم.»

پروتکل هماهنگ دستگاه هاي اجرايي

جمشيدي تهيه يک پروتکل جامع را براي هماهنگي و بسيج دستگاه هاي اجرايي لازم مي داند که در مواقع بحران بتوان با نقش هاي از پيش تعيين شده بحران سيل را مديريت کرد. وي همچنين معتقد است اين پروتکل مي تواند شامل بحث سرپناه،جاي مناسب و اسکان موقت سيل زده ها،خوراک و پوشاک، آب تميز و محصولات بهداشتي،تردد سيل زدگان و مواردي از اين دست  باشد.»

متخصص حوزه ايمني افزود:«همچنين در اين نظام‌نامه از ظرفيت‌هاي دستگاه هاي متناظر، ماشين آلات، نيروي انساني، تجهيزات امداد نجات دستگاه‌هاي امدادرسان و اورژانس در گام اول شناسايي مي‌شوند.»

وي تصريح کرد: «در اين نظام نامه بايست مشخص شود هر يک از دستگاه هاي اجرايي چه تعداد استعداد، امکانات و زيرساخت دارد، پراکندگي آنها مشخص شود که در شرايط بحراني مطابق با اين نظام‌نامه وارد عمليات شوند.»