شیوع ویروس تقلب در دانشگاه‌ها

جام جم/ با گذشت حدود يک‌سال از فراگيري کرونا داده‌هاي آماري نتايج قابل تامل ديگري را پيش روي ما گذاشته است، يکي از آنها رواج عجيب تقلب در ميان دانشجوهاست، اتفاقي که تا به‌حال در حوزه آموزش و پرورش از آن حرف زده مي‌شد، اما محمود نيلي احمدآبادي، رئيس دانشگاه تهران گفته تقلب ميان دانشجويان در دوران کرونا افزايش چشمگيري داشته است.

هر چند در ابتداي تصميم به مجازي شدن روند آموزش، ذوق‌زدگي فراواني در رابطه با اين نوع آموزش وجود داشت، اما حالا پس از گذشت حدود يک‌سال تحصيلي مشکلات اين شيوه آشکارتر شده است. پيش از فراگيري کرونا و اجبار آموزش عالي به مجازي شدن مخالفت‌هاي بسياري در اين زمينه وجود داشت، مخالفت‌هايي که برخي از آنها معطوف به نبود زيرساخت امکان اجراي چنين رويه‌اي بود و برخي ديگر به بي‌تاثيري اين نوع آموزش‌ها اشاره داشت و معتقد بود تاثير آموزش حضوري حداقل در جامعه ايران تفاوت فاحشي با آموزش‌هاي مجازي دارد. هر چه بود روند مجازي شدن آموزش عالي و البته دوره آموزش و پرورش کليد خورد و اجرا شد، اين قصه در نظام آموزش و پرورش همراه با پيامدهاي منفي بسياري بود و آن‌طور که جواد حسيني، معاون وزير آموزش و پرورش گفته به علت شيوع کرونا، «پنج ميليون نفر از دانش‌آموزان ايراني از تحصيل محروم شده و بازمانده‌اند».

---

بازار

---

نسبت اين آمار در نظام آموزش عالي هم جاي تامل دارد هر چند آماري رسمي در اين حوزه وجود ندارد اما آن‌طور که ديروز رئيس دانشگاه تهران گفته فقط در اين دانشگاه ۱۵۰ دانشجو به دلايل گوناگون امکان دسترسي به زيرساخت‌هاي آموزشي را نداشتند. حالا با گذشت حدود يک‌سال از فراگيري کرونا داده‌هاي آماري نتايج قابل تامل ديگري را پيش روي ما گذاشته است، يکي از آنها رواج عجيب تقلب در ميان دانشجوهاست، اتفاقي که تا به‌حال در حوزه آموزش و پرورش از آن حرف زده مي‌شد، اما محمود نيلي احمدآبادي، رئيس دانشگاه تهران گفته تقلب ميان دانشجويان در دوران کرونا افزايش چشمگيري داشته است.

حجم بالاي تقلب‌ها به قدر بوده که او معتقد است: «امتحانات پايان ترم نبايد ملاک گزينش دانشجويان شود.» اما افزايش تقلب در چنين سطحي چه نشانه‌هايي دارد؟ آسيب آن در خروجي فارغ‌التحصيلان دانشگاهي ايران چه خواهد بود و اين ميل به تقلب از کجا نشأت مي‌گيرد؟ آن هم در حالي که حالا سال‌هاست که کارشناسان حوزه آموزش در رابطه با کاهش سطح سواد دانشجويان و دانش‌آموزان هشدار مي‌دهند و انتقادهاي فراواني به کيفيت آموزش دارند.

کرونا و اجبار در آموزش مجازي راه را براي تقلب بازتر کرده است. اين را مي‌شود نتيجه و خروجي سخنان رئيس دانشگاه تهران دانست. به اين مفهوم که پيش از دوران کرونا هم تقلب در ميان دانش‌آموزان و دانشجويان وجود داشته اما حالا به‌واسطه عدم نظارت بر عملکرد دانشجوها افزايش داشته است.

دنيا ابراهيم‌شاهي، دانشجوي نقاشي دانشگاه سوره است، او معتقد است نوع رشته‌هاي انتخابي در ميزان رواج تقلب در دانشگاه‌ها تاثير دارد. او به جام‌جم مي‌گويد: «در رشته‌هاي هنري تقريبا نه امکان چنين کاري وجود دارد و نه دانشجويان رغبتي به کسب نمره با تقلب دارند. چرا که درصد بالايي از افرادي که رشته‌هاي هنر را انتخاب مي‌کنند به‌واسطه علاقه شخصي خود به اين حوزه رو آورده‌اند و همين علاقه باعث شده کمتر به روش‌هاي اين‌چنيني رو بياورند.» نکته ديگر استدلال اين دانشجوي دانشگاه سوره هم قابل توجه است.

او معتقد است چون اغلب رشته‌هاي هنر به توانايي‌هاي شخصي و عملي دانشجويان وابسته است عملا امکان چنين کاري براي آنها وجود ندارد. نکته مورد اشاره او در اين رابطه يکي از شکاف‌هاي مهم نظام آموزش عالي و آموزش و پرورش ايران را عيان مي‌کند. اين‌که اگر محور دانش‌پذيري از تست و نمره و مدرک به سمت مهارت و علاقه برود ديگر نه تنها نيازي به نظارت بر عملکرد آنها نخواهد بود بلکه در آينده نگران کاهش سطح سواد عمومي آنها هم نخواهيم بود.

 وقتي تقلب جاي سواد را مي‌گيرد
کاهش سطح سواد عمومي محدود به قصه تقلب نيست و رواج اين پديده تنها يکي از نشانه‌هاي بي‌علاقگي دانش‌پذيران نسبت به کسب آموزش است. در مناقشه چند روز اخير ميان وزارت بهداشت و وزارت آموزش و پرورش در رابطه با بازگشايي دوباره مدارس هم يکي از دلايل و استدلال‌هاي مسؤولان آموزش و پرورش معطوف به همين نکته است. رضوان حکيم‌زاده، معاون ابتدايي وزارت آموزش و پرورش معتقد است دانش‌آموزان دبستاني به‌ويژه پايه اول و دوم دبستان را به روش مجازي نمي‌توان به‌خوبي آموزش داد. او گفته به‌شدت نگران سطح سواد اين نسل هستيم و نگرانيم يادگيري آنها به خطر بيفتد.» نسبت آموزش حضوري و مجازي به سطح سواد عمومي نسبت مستقيمي است.

حسن زياري، رئيس پيشين دانشگاه پيام نور هم معتقد است اين قصه محدود به دانش‌آموزان پايه اول ابتدايي نيست و دانشجويان هم از پيامدهاي بسيار منفي آموزش مجازي به دور نيستند. آن‌طور که او به جام‌جم مي‌گويد: «تداوم اين روش به تربيت مهندسان بي‌مهارت و پزشکان بي‌تجربه خواهد انجاميد. »
محمد فاضل، کارشناس حوزه آموزش هم به کمرنگ شدن نقش کارگاه و آزمايشگاه در آموزش اشاره مي‌کند و به جام‌جم مي‌گويد: «تنها هدف حضور در کارگاه‌هاي عملي و آزمايشگاه‌ها کسب نمره و حتي تجربه نيست، چرا که در اين ميان به نوعي مهارت‌هاي اجتماعي هم آموزش داده مي‌شود و خلاقيت دانشجويان را مي‌آزمايد.» او مي‌گويد: «حذف فيزيکي دانش‌پذيران از محيط آموزشي کار آنها را پس از فارغ‌التحصيلي هم سخت‌تر مي‌کند و مهم‌تر از آن به صنعت ايران در آينده نه چندان دور ضربه وارد مي‌کند.»

 آموزش تقلب به دانش‌آموزان
آمارهاي اعلام شده از سوي رئيس دانشگاه تهران نشان مي‌دهد ادامه روند آموزش مجازي خوشايند دانشجويان است. آن‌طور که محمود نيلي‌احمدآبادي اعلام کرده مطابق نظرسنجي‌هاي انجام شده ۷۲ درصد دانشجويان در حد متوسط و زياد از آموزش‌هاي مجازي راضي و بقيه ناراضي بودند، همچنين ۷۰ درصد دانشجويان از کيفيت تدريس، پاسخگويي دانشگاه‌ها رضايت داشتند و ۱۲ درصد آنان از مشکلات اقتصادي ناراضي بودند.

اين آمارها را در کنار افزايش تقلب در اين دوره با حسن معدنچي، عضو هيات علمي و استاد دانشگاه کاشان در ميان مي‌گذاريم. او هم به معايب و مزاياي اين شيوه آموزشي اشاره مي‌کند اما نظر او در رابطه با افزايش تقلب‌ها جالب توجه است. او براي رونق تقلب در دوران آموزش مجازي زمينه‌اي فرهنگي قائل است. اين استاد دانشگاه به جام‌جم مي‌گويد: «وقتي کسب مدرک اولويت خانواده‌هاست شيوه رسيدن به مدرک ديگر اهميتي ندارد، چون هدف نهايي کسب مدرک دانشگاهي است نه آن چيزي که قرار است نظام آموزش عالي به اين افراد آموزش دهد.»

 به باور او فروش مدارک دانشگاهي يا خريد و فروش علني پايان‌نامه‌هاي دانشگاهي از نشانه‌هاي آشکار اين اولويت اشتباه است. او مي‌گويد: «ماجرا اين است که اين نکته محدود به نظام آموزش عالي نيست و اين نگاه تست‌محور حالا در آموزش و پرورش هم از اولويت بالايي برخوردار است،‌ به اين مفهوم که هدف دانش‌پذير در اين حوزه تنها کسب نمره است نه مهارت و دانشي که از طريق آموزش قرار است منتقل شود و به نوعي خانواده‌ها در سوق دادن دانش‌آموزان به تقلب نقش مهمي ايفا مي‌کنند.‌»

محمد فاضل، کارشناس حوزه آموزش هم معتقد است نظام آموزشي مبتني بر تست و درصد سهم بالايي در افت سواد عمومي دانش آموزان و البته رغبت آنها به انجام تقلب دارد. او به ما مي‌گويد: «يکي از بزرگ‌ترين آفت‌هاي نظام سنجش دانشگاهي ما اين است که دانش‌آموزان عموما در سال‌هاي آخر تحصيلي به جاي اين که سواد بيشتري داشته باشند تکنيک‌هاي تست‌زني را فرا مي‌گيرند؛ به اين مفهوم که بدون داشتن فهم و درکي از محتواي درسي ياد مي‌گيرند با چه تکنيک‌هايي مي‌توانند در آزمون‌هاي تستي موفق تر باشند. به باور او اين شيوه به نوعي آموزش رسمي تقلب به دانش‌آموزان است.»

 والدين همپاي تقلب دانش‌آموزان
هر چند حالا آمارهاي استخراج شده از نظرسنجي‌هاي دانشگاه تهران افزايش تقلب ميان دانشجويان را ثابت مي‌کند، اما در دوران فراگيري هم تقلب يکي از معضلات اين شيوه آموزشي بوده‌است. از همان روزهاي آغازين سال تحصيلي در دوران کرونا در فضاي مجازي شيوه‌هاي تقلب يا جلوگيري از آن از زبان بسياري از دانش‌آموزان و مسؤولان شنيده مي‌شد. روش‌هاي گاه عجيب و غريبي هم براي جلوگيري از تقلب عنوان شده‌بود، از گذاشتن آينه جلوي دوربين‌هاي کامپيوتر بگيريد تا انجام سوال‌هاي گاه شخصي براي راستي‌آزمايي از حضور دانشجويان و دانش‌آموزان واقعي. افزايش تقلب آنقدر بود که حتي منجربه تشکيل بازار پرسودي هم شد،‌ آگهي‌هاي متعدد در فضاي مجازي براي استفاده از شخصي ديگر جهت حضور در امتحان آنلاين به جاي دانشجو آن هم با پرداخت هزينه‌هاي عجيب حتي پاي پليس فتا را نيز به اين موضوع باز کرد.

رئيس دانشگاه‌تهران گفته به واسطه افزايش اين تقلب‌ها امتحانات پايان ترم نبايد ملاک گزينش دانشجويان مي‌شد. مهدي شرفي، سرپرست مرکز برنامه‌ريزي و فناوري اطلاعات آموزش‌وپرورش هم در رابطه با شيوه‌هاي جلوگيري از تقلب در برنامه شاد اعلام کرد:«اگر تقلبي در اين فضا شکل مي‌گيرد، ما راهکاري‌هاي ارزيابي را در اختيار معلم گذاشتيم و اگر معلم به اين نتيجه رسيد که آزمون آنلاين شاد خروجي مد نظر او را نداشته، مي‌تواند از راه‌هاي ديگر مانند تمرين و تکليف استفاده کند.»

اما محمد فاضل معتقد است اين شيوه‌ها هر چند لازم اما به طور مقطعي مي‌تواند جوابگو باشد. او ريشه اصلي اين اتفاق را در فرهنگ عمومي جامعه مي‌بيند، در افزايش بي‌عدالتي‌ها و رواج تبعيض در جامعه. او مي‌گويد: «جلوگيري از تقلب بايد از منشا آن آغاز شود، جايي که بايد نگاه خانواده‌ها بيش از کسب مدرک به علاقه و مهارت دانش‌آموزان معطوف شود. تشويق آنها به مهارت‌آموزي شيوه‌اي است که باعث مي‌شود خود دانش‌آموز به دليل علاقه شخصي‌اش به درس، تقلب نکند و اين کار را به نوعي خيانت به خود بداند.» اما جالب اين‌که حالا برخي خانواده‌ها پاي ثابت و همراه دانش‌آموزان در تقلب‌هاي آنلاين هستند. يکي از آنها به جام‌جم مي‌گويد با اين‌که سطح درسي فرزندش قابل قبول و بالاست و مدرسه محل تحصيل او هم اعتبار بالايي در تهران دارد اما فرزندش در امتحانات آنلاين همواره همراه با مادر خود به سوالات پاسخ مي‌هد.

آموزش تلفني ارزشي ندارد
انگشت اتهام تنها به سمت ساختار آموزشي در ايران نيست. هر چند اين رويه مزيت‌هاي فراواني به همراه داشته اما از سويي ديگر دل معلمان و بر خي والدين دانش‌آموزان هم از نحوه آموزش و يادگيري در آموزش مجازي پر است.

خانم سعيدي، معلم سوم ابتدايي است و ارتباط نگرفتن چهره به چهره دانش‌آموز و معلم را به عنوان يکي از مهم‌ترين نقص‌هاي آموزش آنلاين عنوان مي‌کند و مي‌گويد: «در بسياري از موارد متوجه شده‌ام که بچه‌ها خودشان در کلاس حضور ندارند و تلفن همراه در دست والدين‌شان است.» موضوعي که صرفا نوعي رفع مسؤوليت براي حضور در کلاس تلقي مي‌شود و يادگيري کودک را بسيار پايين مي‌آورد.

در واقع به نظر مي‌رسد آن مقيد بودن و احساس تکليف در برابر معلم، جاي خالي بسيار پررنگي است که در آموزش مجازي احساس مي‌شود و باعث افت تحصيلي و کاهش يادگيري مهارت‌هاي دانش‌آموزان مي‌شود. پيامدي که والدين دانش‌آموزان هم به آن واقف هستند؛ آنقدر که مادر يکي از دانش‌آموزان سال دوم ابتدايي هم اميدوار است با کمرنگ شدن رنگ وضعيت شهرها و بهبود نسبي اوضاع، مدارس حضوري شود.

او معتقد است آموزش مجازي براي دانش‌آموزان با سن و سال کم که خودشان فوايد تحصيل را نمي‌دانند و درس خواندشان خودجوش نيست، کاربردي ندارد و مفيد نيست. او مي‌گويد: «آنها نياز به تکرار مداوم دروس توسط معلم‌هايشان دارند و در چنين شرايطي، فارغ از اين‌که درس‌هايشان را به خوبي ياد نمي‌گيرند و بچه‌ها با سوادي کمتر از حد انتظار به سال بعد مي‌روند، به نظر من بچه‌ها بسياري از مهارت‌هاي زندگي را با همسن و سالانشان ياد مي‌گيرند؛ در حالي که امروز با يک تلفن همراه خانه‌نشين شده‌اند و اين نوع از آموزش، ارزش افزوده چنداني برايشان ندارد.»

تحصيل حضوري و خطر جدي کرونا
فروکش کردن آمارهاي ابتلا و مرگ و مير کرونا باعث شده دوباره بحث بر سر بازگشت به شيوه معمول و قديمي حضور دانش‌آموزان و دانشجويان داغ شود. هر چند رئيس دانشگاه تهران سوق دادن آموزش‌هاي حضوري به سمت مجازي شدن را «مزيت بزرگ کرونا» دانسته، اما وزارت آموزش و پرورش همچنان اصرار به آموزش حضوري دارد.

در اين ميان اما آمارهاي سازمان امور دانشجويان نشان مي‌دهد يک چهارم دانشجويان مقطع کارشناسي در ايام کرونا امکان حضور در دانشگاه را نداشتند. آن‌طور که مجتبي صديقي گفته « در ترم آينده که دو تا سه هفته آينده آغاز مي‌شود، شرايط کلاس‌هاي مجازي تغيير زيادي در مقايسه با نيمسال جاري ندارد.» از سوي ديگر رئيس مرکز مشاوره و سلامت سازمان امور دانشجويان هم از ابتلاي ۵درصد از دانشجويان به کرونا و بستري شدن ۱۴۶نفر در بيمارستان از ابتداي شيوع اين ويروس تاکنون در کشور خبر داده است. آن‌طور که مجيد صفاري‌نيا اعلام کرده است دانشجويان، پرريسک‌ترين گروه براي ابتلا به کرونا بوده‌اند و تا ۹۰روز بعد از ابتلاي آنها به کرونا ۲۳درصد عوامل روانشناختي ديده مي‌شود.

البته با توجه به اين‌که فرمانده ستاد مقابله با کروناي تهران به‌تازگي از افزايش ابتلا به کرونا در کودکان خبر داده است، مي‌توان گفت بازگشايي شتاب‌زده مدارس نيز ممکن است صدمات جبران ناپذيري را به خانواده‌ها تحميل کند. به همين دليل در کنار توجه به ضعف‌هاي آموزش آنلاين و کاهش سطح سواد در جامعه دانش‌آموزي و دانشجويي کشور مديران نظام آموزشي کشور بايد ضعف‌هاي اين حوزه را پوشش دهند و براي کارآمدتر شدن آن اقدام کنند.

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar