خراسان/ چند روز قبل، چهلوپنجمين سالگرد کودتاي ژنرال پينوشه در شيلي بود. در اين کودتا که به نوعي با خيانت آمريکا صورت گرفت سالوادور آلنده رئيسجمهور قانوني اين کشور از کار برکنار شد و نظاميها بر اريکه قدرت تکيه زدند. درباره اين ماجرا و قابل اعتماد نبودن آمريکا چندين فيلم مستند و داستاني ساخته شده و روايت سينمايي ماجرا، تا همين سالهاي اخير هم ادامه دارد. امروز به پنج فيلم مهمي ميپردازيم که درباره اين اتفاق ساخته شده است:
گمشده 1982
فيلمي اثر کارگردان يوناني کاستا گاوراش، از آن جا که در سينماي آمريکا ساخته شده، ديدهشدهترين فيلم مربوط به کودتاي شيلي است. «گمشده» درباره ماجراي واقعي روزنامهنگاري آمريکايي به نام «چارلز هورمن» است که در جريان کودتا، به اسنادي دست مييابد که دال بر دست داشتن دولت آمريکا در اين کودتاست. او توسط نيروهاي ژنرال پينوشه دزديده و ناپديد ميشود. اين فيلم 9.5 ميليون دلاري، اکران نسبتاً موفقي داشت و حدود 15 ميليون دلار فروخت. منتقدان راتن توميتوز نيز فيلم را دوست داشتند و 97 درصد نقدهاي اين فيلم مثبت بود. «گمشده» نامزد سه جايزه اسکار از جمله اسکار بهترين فيلم شد و اسکار بهترين فيلم نامه اقتباسي را به خانه برد. جک لمون و سيسي اسپيسک بازيگران آمريکايي برنده اسکار، نقشهاي اصلي «گمشده» را بازي کردهاند.
شب روي شيلي 1977
فيلم «شب روي شيلي» يکي از اولين آثار مهم مربوط به کودتاي شيلي است. ساخته مشترک سباستين آلارکن و الکساندر کوزارف فيلم سازهاي کمونيست، درباره معمار جواني است که هيچ علاقهاي به سياست ندارد. کشته شدن سالوادور آلنده، کمي ذهن او را درباره مسائل سياسي حساس ميکند، سپس به خاطر اين که يکي از مخالفان پينوشه از راه خانه وي فرار کرده، توسط کودتاچيان دستگير ميشود. او در ادامه شاهد واقعه معروف کشتار مخالفان پينوشه در ورزشگاه ملي شيلي است. «شب روي شيلي» در دهمين دوره جشنواره فيلم مسکو جايزه ويژه هيئت داوران را برد. فيلم به خاطر موسيقي به يادماندنياش ساخته پاتريشيو کاستيلو نيز معروف است. «شب روي شيلي» پيشتر از تلويزيون هم پخش شده است.
کلوني 2015
«کلوني» جديدترين فيلمي است که به کودتاي شيلي ميپردازد. فيلم ساخته فلوريان گالن برگر کارگردان آلماني است و به نوعي پاي آلمانيها را به کودتاي پينوشه باز ميکند. ماجراي فيلم درباره دختري است که در پي يافتن نامزدش در بحبوحه کودتاست. نيروهاي پينوشه نامزد او را ربودهاند و او رد نامزدش را تا يک فرقه مخفي آلماني به نام «کلوني» پيگيري ميکند. آنها پس از يافتن يکديگر، سعي ميکنند از چنگال اين فرقه فرار کنند. ستاره مهم فيلم، اما واتسون بازيگر «ديو و دلبر» و مجموعه فيلمهاي «هري پاتر» است. فيلم در آلمان مورد توجه منتقدان قرار گرفت ولي اکران موفقي نداشت. «کلوني» که از پخشکنندههاي قدرتمند جهاني بيبهره بود، در نهايت 3.6 ميليون دلار فروخت.
نبرد شيلي 1975، 1976 و 1979
مستند سه قسمتي «نبرد شيلي»، مشهورترين فيلم درباره اين کودتاست. پاتريشيو گازمن مستندساز شيليايي، در سال 1975، 1976 و 1979 اين سه قسمت را رونمايي کرد. اين مستند غوغايي در صحنه سياسي بهپا کرد و در چند جشنواره فيلم نيز موفق بود؛ از جمله کسب جايزه بزرگ براي قسمت اول و دوم در جشنواره فيلم گرنوبل فرانسه. «نبرد شيلي» صحنههاي تکاندهنده کم ندارد. يکي از آنها صحنهاي است که در پايان قسمت اول نمايش داده ميشود و در آن، لئوناردو هنريکسن تصويربردار، هدف شليک يکي از نظاميهاي کودتاچي قرار ميگيرد. دوربين به سمت آسمان ميچرخد و تصويربردار کشته ميشود. مستندساز تلاش کرده تا با مصاحبههاي پرشمار با فعالان سياسي شيلي، اتفاقات پشتپرده اين کودتا از جمله حمايت دولت وقت آمريکا از کودتاچيان را در تاريخ ثبت کند. تا جايي که بحثهاي زيادي را درباره نقش آمريکا در فضاي سياسي به راه انداخت.
آلنده در پيچوخمها 2014
فيلم سينمايي «آلنده در پيچوخمها» يکي از جديدترين فيلمهاي مربوط به کودتاي شيلي است که توسط ميگل ليتين فيلم ساز مشهور شيليايي ساخته شده است. فيلم ساز 76 ساله که سالهاست درباره کشورهاي آمريکاي لاتين، فيلمهاي سياسي ميسازد، اين بار 7 ساعت پاياني زندگي سالوادور آلنده رئيسجمهور قانوني شيلي و کودتا عليه او را به تصوير کشيده است. اين فيلم که دو سال قبل يک نمايش محدود در ايران نيز داشت، در فرم خاصي ساخته شده و حاوي کلوزآپهايي طولاني از شخصيت سالوادور آلنده است. فيلم بيش از پينوشه، جاسوسهاي آمريکايي حاضر در شيلي را به عنوان ضدقهرمان نشان ميدهد و تأکيد دقيقي روي همکاري آنها در انجام کودتا دارد. ميگل ليتين کارگردان فيلم با وجود اين که دو بار نامزد نخل طلاي جشنواره فيلم کن شده، علاقهاي به رقابتهاي سينمايي ندارد و فيلم اش را در جشنوارههاي سينمايي نمايش نداده ، از اين رو به افتخاري جشنوارهاي نيز دست نيافته است.
بازار