در پشت پرده فروشگاه App Store چه می‌گذرد؟

شهر سخت افزار/ آيا ميتوان گفت اپل مرجع تصميم گيري و قضاوت در زندگي ديجيتال مردم است؟ طبق آمار ارائه شده توسط سايت آماري Nielsen حدود 89 درصد از وقت مردم در دنياي ديجيتال در استفاده از اپليکيشن ها يا همان app ها صرف ميشود. اين در حالي است که تنها دو غول فناوري يعني گوگل و اپل اين بازار را تحت کنترل خود دارند. اين دو شرکت تصميم ميگيرند که شما چه کارهايي را بايد در فضاي مجازي آنلاين به انجام برسانيد و به چه محتوايي ميتوانيد دسترسي داشته باشيد. اپل در راهنماي خود توضيح داده است که "در صورتيکه اپل تشخيص دهد برنامه هاي ارسال شده توسط برنامه نويسان، داراي محتوا و يا رفتار خارج از عرف است از پذيرش آن و قرار دادن آن در ليست App Store خودداري خواهد کرد." حال اين "عرف" شامل چه چيزهايي است و حد و مرز قبولي يا رد محتوا در کجاست کسي نميداند. همانطور که قاضي يک دادگاه ممکن است بگويد "خودم هر وقت که مدرک را ببينم تشخيص ميدهم که آيا ادعاي طرف مقابل درست است يا نه" ما هم بايد صبر کنيم و ببينيم اپل چگونه راجع به زندگي ديجيتال ما تصميم ميگيرد و وقتي چيزي از مرز خود گذشت (که فقط اپل ميداند که اين مرز کجاست) آيا قبول خواهد شد يا رد. به وضوح مشخص است که اپل در دنياي ديجيتال يک جايگاه قضايي و قانوني براي خود در نظر گرفته است و ميتواند هر طور که دلش خواست براي مردم و حق دسترسي آنان به برنامه ها و سرويس هاي موبايل تصميم بگيرد. بدتر از آن اينست که اين "خط مرزي" هيچگاه ثابت نيست و ممکن است در پنج سال آينده محل و يا شعاع عملکرد آن بسته به تشخيص اپل تغيير کند. اين دو شرکت اپل و گوگل به حدي قدرتمند شده اند که تقريباً ميتوان گفت تمام فعاليت هاي روزمره ما را در دنياي مجازي کنترل ميکنند. شايد اين مسئله فعلاً از ديد بسياري ار افراد، زياد هم چيز بدي به نظر نرسد اما در چند سال آينده چنين سلطه اي ميتواند تبديل به يک خطر واقعي براي آزادي بيان و آزادي در توليد محتوا شود. جالب است بدانيد که چنين خطري همين حالا هم وجود دارد. مثلا شرکتي به نام Tawkon برنامه اي را توليد کرد که ميزان تشعشعات يک اسمارت فون را اندازه گيري ميکرد و در صورتيکه امواج دريافت شده از شبکه سرويس دهنده از حد ايمني بالاتر بود به کاربر اطلاع ميداد. اپل درخواست اين شرکت براي قرار دادن اين نرم افزار در App Store را رد کرد. وقتي مديران شرکت Tawkon دليل رد شدن برنامه را از استيو جابز پرسيدند او به سادگي پاسخ داد: "چون جالب نيست". با کمي تامل اين سوال پيش مي آيد که چرا اپل بايد برنامه اي را که براي سلامتي انسانها مفيد است رد کند؟ جواب اين سوال ساده است. زماني که شرکت Tawkon اين برنامه را توليد کرد (يعني چهار يا پنج سال پيش) پوشش شبکه هاي مخابراتي آمريکا محدود تر از حالا بود و شرکت هاي سرويس دهنده مجبور بودند امواج الکترومغناطيسي قويتري را ارسال کنند تا تعداد بيشتري کاربر را تحت پوشش قرار دهند و بالطبع درآمد بالاتري داشته باشند. استيو جابز نيز از اين موضوع خبر داشت و نميخواست تعداد زيادي از کاربران موبايل را از دست بدهد چرا که امواج بيسيم در آن زمان در همه اوقات روز قويتر از حد مجاز بود و چنين نرم افزاري ميتوانست بازار شبکه هاي سرويس دهنده موبايل را که با اپل قرارداد همکاري داشتند به خطر بياندازد! مثال جالب ديگر، جلوگيري از فعاليت نرم افزار هاي مربوط به پولهاي الکترونيکي مخصوصاً Bitcoin بود. اپل با ايجاد وقفه در کار اين نرم افزار هاي توانست سرويس ApplePay خود را به سرعت گسترش دهد و بازار خريد هاي آنلاين را به سمت سرويس خودش جلب کند. اين يعني سوء استفاده از قدرت و به دام انداختن کاربران. اينها تنها دو نمونه از نحوه تصميم گيري اپل درباره قبول يا رد شدن برنامه هاي مفيد و پرکاربرد در App Store بود. به خوبي مشخص است که اين شرکت فقط بر اساس منافع خود در اين باره تصميم گيري ميکند نه بر اساس کارآيي و يا مفيد بودن نرم افزار. سهل انگاري در اين باره عملاً به معني واگذاري قدرت و سلطه بيشتر به اين دو شرکت است البته بايد آن روي سکه را هم در نظر داشت. سرويس App Store واقعاً سرويس بسيار جالب و مفيدي است و با در نظر گرفتن اينکه اپل پنج شنبه هر هفته اين فروشگاه را بروز رساني ميکند، ميتوانيد نرم افزار هاي کاربردي و بسيار مفيدي را به سادگي لمس يک انگشت بر روي صفحه موبايلتان پيدا کرده و نصب کنيد. اما بد قضيه اينجاست که هدف عمده گوگل و اپل از توسعه سرويس فروشگاهي خود، عادت دادن و وابسته کردن کاربران به استفاده از برنامه هاي آنهاست. تقريباً براي هر چيزي و هر کاري يک برنامه در App Store پيدا ميشود. اين دقيقاً همان چيزي است که اپل به دنبالش است چرا که با هر خريد از اين فروشگاه 30% قيمت نرم افزار به حساب اپل واريز ميشود! حقيقت را هر چقدر هم که ناراحت کننده باشد بايد گفت دريافت 30% قيمت يک کالا به عنوان کميسيون فروش، واقعاً بي انصافي است. همانطور که قبلاً اشاره شد تا به حال 60 ميليارد نسخه از نرم افزار هاي مختلف از app store خريد شده است که اين تعداد فقط براي iOS بوده است. اگر چه تعداد زيادي برنامه مجاني هم در app store وجود دارد اما با اين حال سود سرشاري که از app store عايد اپل ميشود باور نکردني است. مسلم است که اين دو شرکت در صدد هستند فروشگاههاي خود را گسترش دهند و به دنبال آن سود خود را از اين بازار افزايش دهند. حتي ميتوان گفت آنها دوست دارند ما را مجبور به استفاده کمتر از ديگر محتواي وب کنند و بيشتر ما را به سوي استفاده از برنامه هاي App Store سوق دهند تا عايديشان از App Store افزايش يابد. اگر از آنها سوال شود که دليل ترغيب کاربران به استفاده بيشتر از نرم افزار هاي app store چيست خواهند گفت "اين سرويس زندگي را براي شما راحت تر خواهد کرد" شايد هم اينطور باشد اما اين راحتي به چه قيمتي بدست ميآيد؟ آنها 30% سود خود را قبل از شما از فروش محصول برداشته اند و شما را به استفاده از اين فروشگاه عادت داده اند. بنابراين روزبروز تسلط خود را وسيعتر و حلقه محدوديت را براي کاربران تنگ تر ميکنند. بسياري از اين نرم افزار ها اگر به صورت کد باز و بدون کنترل و نفوذ شرکت خاصي هم ارائه ميشدند ميتوانستند زندگي را براي کاربران راحت تر کنند اما دليل اينکه چنين اتفاقي نمي افتد کاملاً واضح است. تلويزيون در حال متحول شدن است در آينده بسيار نزديکي اپل قصد دارد براي جامعه برنامه نويسان همايشي براي معرفي سرويس جديد خود به نام AppleTV برگزار نمايد. اپل حتماً از چند برنامه نويس شناخته شده براي معرفي و توصيف سرويس AppleTV استفاده خواهد کرد و با آب و تاب فراواني مزاياي هيجان انگيز اجراي برنامه ها و بازي هاي App Store بر روي تلويزيون را تشريح خواهد کرد. چنين همايشي توسعه دهندگان نرم افزار را قانع خواهد کرد که پلتفرم بعدي براي توسعه برنامه هاي کاربردي، تلويزيون خواهد بود و اين وسيله، بازار جديد و وسيعي را در اختيار آنان قرار خواهد داد. البته اين مسئله کاملاً درست است و حالا نوبت آن رسيده است که غول هاي فناوري دست بر تنها صفحه نمايش تسخير نشده بگذارند و مسلماً بازار بسيار وسيعي هم در پشت آن مخفي است که آنها براي آن برنامه طولاني مدتي دارند. اما در عين خال بايد مراقب هدف اصلي اين دو شرکت که همان مسخ کردن کاربران در استفاده از app store است نيز بود. ارائه سرويس AppleTV کاملاً نزديک است اما اميدواريم سرويس AppleTV امکان مرور و استفاده از محتواي وب را به راحتي و بدون محدوديت خاصي براي کاربران فراهم کند. محتواي وب بايد بدون هيچ محدوديتي براي همگان قابل دسترسي باشد خوشبختانه بر خلاف App Store هاي اپل و گوگل، محتواي اينترنت تحت نفوذ شرکت خاصي نيست و محدوديتي براي استفاده و يا ارسال محتواي جديد بر سر راه کاربران وجود ندارد. هيچ کس شما را ملزم به انتشار محتواي خاصي نميکند و شما ميتوانيد يک کامپيوتر خانگي را به عنوان يک وب سرور تنظيم کنيد و محتواي مورد نظر خود را بر روي آن منتشر و در دسترس جهانيان قرار دهيد بطوريکه بدون دستور مقام قضايي هيچ نهاد و يا شرکتي نميتواند حق انتشار محتوا و يا سرويس دهي را از شما سلب کند. اپل و گوگل هم اگر واقعاً به فکر تجارت و رقابت سالم و بدور از سياست مداري منفعت طلبانه هستند بايد دست از اين لاپوشاني ها و فريب کاري ها بردارند و سياست هاي روشن و شفافي را براي عدم پذيرش يک برنامه کاربردي ارائه کنند. واضح است که هر دو شرکت به قدري قدرتمند هستند که ميتوانند بدون توجه به جنبه هاي اخلاقي مسئله، فقط در پي منافع خود باشند ولي ما هم به عنوان انگيزه اصلي اين شرکت ها حق انتخاب داريم و ميتوانيم حتي به انداره اندکي هم که شده آنها را تحت فشار قرار دهيم و در طول زمان به آنها بقبولانيم که اگر قرار است از اين بازار سودي ببرند بايد با رضايت کاربران باشد. جيمز رابينسون در ماه مارس امسال در مقاله اي نوشت طبق بررسي ها، کاربران در سال 2013 مدت بيشتري را با وسايل موبايل نظير اسمارت فون و تبلت صرف کرده اند که بيشتر از زمان صرف شده با کامپيوتر هاي شخصي شان است. مسلماً در دنيايي که وسايل موبايل اصلي ترين دريچه به فضاي مجازي به حساب مي آيند برنامه هاي موبايل نيز اهميت بالايي پيدا ميکنند. دنياي موبايل بسيار شبيه به دنياي اينترنت است با اين تفاوت که توسط چند شرکت بزرگ مانند گوگل، اپل و فيسبوک و از طريق سياست هاي نه چندان مردم دوستانه کنترل ميشود. اين شرکتها را ميتوان متناظر غول هاي انرژي و نفت مانند Chevron, BP و Exxon دانست که بازار نفت و انرژي جهان را در اختبار دارند. يک راه حل بسيار کارآمد براي از بين بردن و يا حداقل تضعيف کردن تسلط غير منصفانه اين شرکتها بر فضاي اپليکيشن هاي موبايل، آغاز حرکتي همه جانبه در نهضت Open Source و راه اندازي يک "فروشگاه منبع باز" يا Open App Store براي کاربران موبايل خواهد بود که اميدواريم هر چه سريعتر محقق شود.