در مورد نرم افزارهای متن باز چه می دانید؟

آي بايت/ با ارائه شدن فرهنگي به نام نرم افزارهاي متن‌باز يا Open Source و نرم افزارهاي رايگان يا Free Software دو حرکت واقعا رو به جلو بسيار سريع در صنعت نرم افزارها در دنيا شروع شد و به شدت رشد پيدا کرد. از اسم Open Source که به معناي متن باز مي‌باشد شما در همين لحظه مي‌توانيد اينگونه برداشت کنيد که سورس کدهاي اين نرم افزار باز است و مي‌توان به صورت رايگان از آن استفاده و آن را تغيير داد و هر کسي مي‌تواند اين سورس کد را مشاهده کند و بر حسب علاقه خود آن را تغيير دهد. شايد اين تنها برداشتي باشد که از نرم افزارهاي متن باز در وهله اول مي‌شود اما در حقيقت هدف از ارائه نرم افزارهاي Open Source خيلي خيلي گسترده‌تر و بزرگتر از اين است که صرفا کدهاي آنها قابل مشاهده و نمايش باشد. واژه‌هاي زيادي براي توصيف نرم‌افزارهاي رايگان وجود دارد، واژه اصلي به زبان انگليسي Free Software است و معروفترين واژه‌اي که از ترکيب اين دو واژه بيرون مي‌آيد واژه Freeware يا نرم افزاري که شما در ازاي آن پولي پرداخت نمي‌کنيد است. به هر حال اين همه ماجرا نيست، حرکتي يا بهتر بگوييم انقلابي که توسط Free Softwareها يا Freewareها ايجاد شد واقعا به معناي رايگان بودن نرم افزارها است، يعنـي اگر شخصي يک نرم افزار Freeware را گستـرش دهد و بابت آن هيـچ هزينـه اوليـه‌اي نکرده باشـد، قانـون Freeware به آن اجازه مي‌دهد که هر کاري با نرم افزار رايگان موجود انجام دهد اما در نهايت نرم افزاري که در نتيجه خروجي اين تغييرات است نيز بايد به صورت Freeware ارائه شود. اما در کنار Open Source که در آن تمامي کد يک نرم افزار به صورت کاملا رايگان ارائه مي‌شود ما در نرم‌افزارهاي رايگان يا Free Software ها روشي محدودتر از Open Source براي به اشتراک‌گذاري کدهاي برنامه‌ها داريم. در نرم‌افزارهاي Open Source ما همه کد را در اختيار همگان قرار مي‌دهيم اما در Freeware ها نوشتن کد بر روي نرم افزار تحت قوانين و شرايط خاصي تعريف مي‌شود تا در نهايت بتوان از نرم افزار خروجي به صورت قانوني استفاده و فرآيند توزيع را انجام داد. برنامه نويس يا کدنويسي که يک نرم افزار Open Source را مي‌نويسد، مي‌تواند تعيين کند که آيا يک کاربر مي‌تواند مجددا کد تغيير يافته نرم افزار را توزيع کند يا خير، براي مثال ممکن است يک کاربر جديد کدهاي يک برنامه Open Source را تغيير دهد و بومي سازي کند و با توجه به اين که نرم افزار اصلي رايگان بوده است محصول جديد را به صورت پولي ارائه دهد، اين فرآيند در Free Software ها وجود ندارد، شما بر طبق قوانين Freewareها اگـر تغييري در نرم افزار رايگان انجام دهيد بايستـي محصول به وجود آمده را نيز به عنوان يک محصول رايگان در بازار ارائه کنيد، اين يعني يک نرم افزار رايگان هميشه يک نرم افزار رايگان باقي مي‌ماند اما يک نرم افزار Open Source الزاما يک نرم افزار رايگان باقي نمي‌ماند. يکي ديگر از مزايايي که باعث شده است طرفداري از Free Software ها يا نرم افزارهاي رايگان بيشتر از Open Source ها يا متن بازها باشد اين است که امروزه شرکت‌هاي بزرگ نرم افزارهاي تستي و آزمايشي خود را در قالب نرم افزارهاي Open Source به بازار ارائه مي‌دهند و در واقع هيچ امکانات ويژه‌اي بر روي اين نرم افزارها قرار نمي‌دهند. شما نرم افزار Open Source را تهيه و از آن استفاده مي‌کنيد اما زماني که قرار باشد از امکانات واقعي آن استفاده کنيد با ماژول‌هاي اصلي استفاده کنيد بايد براي آن هزينه پرداخت کنيد. يعني هسته اصلي نرم افزار به صورت رايگان ارائه مي‌شود اما به ازاي هر ماژول يا امکانات بايستي هزينه پرداخت شود و اين روند تقريبا در همه شرکت‌هاي توليد کننده نرم افزارهاي متن باز امروزه باب شده است. به هر حال شما در Open Source معمولا براي دريافت نسخه قابل اعتماد و کاربردي نرم افزار بايد هزينه پرداخت کنيد. بر خلاف Open Source در Free Software شما اجازه اين را نداريد که به عنوان توليد کننده يا تغيير دهنده نرم افزار از آن استفاده تجاري کنيد، البته اين ها همه در کلام است و ممکن است برخي اين قوانين را رعايت نکنند. مهمترين رقيب نرم‌افزارهاي رايگان و Open Source نرم‌افزارهاي شرکتي و Closed Source هستند. هر چند در ايران ما حتي اين نرم افزارها را هم بومي سازي مي‌کنيم ، چه بسا چند سال پيش ويندوزي به نام MRT در سازمان‌ها معروف شده بود و بعد از تحقيقات متوجه شديم که مايکروسافت چنين محصولي ندارد و يک محصول بومي سازي شده بود که به اشتباه با برند مايکروسافت در ميان کاربران شناخته شده بود. آشنايي با اين تفاوت‌ها مي‌تواند به آن دسته از کاربراني که تمايل دارند تازه به جهان متن باز وارد شوند، کمک خواهد کرد.