راهنمای انتخاب فن کامپیوتر بر اساس نوع یاتاقان (Bearing)

شهر سخت افزار/ يک فن خوب علاوه بر قدرت ايجاد گردش هواي بالا، بايد بادوام و کم صدا نيز باشد. فن ها بر اساس سيستم ياتاقان (Bearing) به انواع مختلقي تقسيم مي شوند که Sleeve (بوشي)، Ball (ساچمه اي يا بلبرينگي) و Fluid (سيال) مهمترين آنها هستند. هر کدام از اين نوع فن ها ويژگي هاي خود را دارند و نوع ياتاقان فن هايي که خريداري مي کنيد، با کارايي، نويز و دوام آنها رابطه مستقيم دارد. در ادامه به معرفي و ذکر مزايا و معايب انوع فن ها بر اساس ياتاقان مي پردازيم. Sleeve Bearing اين نوع که به عنوان ياتاقان بوشي شناخته مي شود، رايج ترين و ساده ترين نوع سيستم ياتاقان براي فن هاي کامپيوتر است. Sleeve Bearing طراحي بسيار ساده اي دارد و از روغن يا گريس براي روان کاري رتور و کاهش اصطکاک در سرعت بالا استفاده مي شود. اين نوع از ياتاقان، ارزان ترين و در عين حال رايج ترين سيستم براي فن ها است، با اين حال بهترين آنها نيست. مهم ترين ويژگي فن هاي Sleeve Bearing، قيمت و نويز پايين است و به همين دليل رايج ترين نوع فن ها هستند. اغلب فن هاي کامپيوتر از همين نوع است. دوام: با در نظر گرفتن مقرون به صرفه بودن، فن هاي Sleeve Bearing دوام قابل قبول اما نه چندان ايده آلي دارند، با اين حال به دليل ارزان بودن، بسته به شدت استفاده، تعويض دوره اي آنها پيشنهاد مي شود. دوام و نويز اين نوع از فن ها به شدت به دما وابسته است و در دماي بالا به سرعت مستهلک مي شوند. نويز: فن هاي Sleeve Bearing در ابتدا بسيار کم صدا هستند اما با گذر زمان و خشک شدن روغن يا گريس، به مرور دچار صدا مي شوند. با اين حال بيشتر از گذر رمان، اين محور قرار گيري (افقي يا عمودي) است که در دوام و نويز آنها تاثير گذار است. اين نوع از فن ها در سرعت چرخش پايين نويز کمي ايجاد مي کنند. محورهاي قابل استفاده: براي کُند کردن آهنگ استهلاک و همچنين نويز، فن هاي نوع Sleeve Bearing را مي بايست به صورت عمودي (پره ها رو به پايين يا بالا) نصب کنيد. نصب اين نوع از فن ها به صورت افقي (رو به جلو يا پشت) باعث سرعت بخشيدن به استهلاک آنها و افزايش آلودگي صوتي مي شود، چراکه اصطکاک رتور با استاتور بيشتر مي شود. بهترين استفاده براي اين نوع از فن ها، به عنوان فن سقف و کف کيس و همچنين فن پاور است و استفاده به عنوان فن بغل، پشت و جلو کيس پيشنهاد نمي شود، چراکه به سرعت مستهلک و صدا دار مي شوند. نگه داري: معمولاً با گذر زمان اغلب فن هاي Sleeve Bearing به دليل خشک شدن روغن و يا گريس و افزايش اصطکاک، دچار نويز مي شوند اما خرابي آنها مي تواند يکباره و بدون هيچ گونه علائم قبلي باشد. به صورت کلي فن هاي Sleeve Bearing قابل سرويس نيستند اما در صورت وجود دهانه ويژه و دسترسي به انتهاي رتور که در همه آنها وجود ندارد، افزودن قطره اي روغن مي تواند عمر فن را افزايش و نويز آن را کاهش دهد. بازکردن اين نوع از فن ها با هدف تعمير بي نتيجه است و پيشنهاد نمي شود. Ball Bearing اين نوع از فن ها به عنوان ياتاقان ساچمه اي يا بلبرينگي شناخته مي شوند و دوام آنها از نوع Sleeve Bearing بيشتر است اما مقداري نويز بيشتري توليد مي کنند. در اين نوع از فن ها يک يا دو رديف ساچمه و يا بلبرينگ، رتور را در مرکز استاتور نگه مي دارد. فن هاي Ball Bearing گران تر و بادوام تر از نوع Sleeve Bearing هستند.اگر به فن هاي با دوام فکر مي کنيد، Ball Bearing گزينه بسيار خوبي هستند. دوام: فن هاي Ball Bearing معمولاً دوام خوبي دارند اما همانند نوع Sleeve Bearing با گذر زمان دچار خشک شدن روغن و يا گريس مي شوند، با اين حال از نوع Sleeve Bearing بادوام تر هستند. نويز: اين نوع از فن ها در دور پايين کمي از نوع Sleeve Bearing نويز بيشتري توليد مي کنند اما قابل تحمل و کم صدا هستند. با اين حال در سرعت هاي بالا، از نوع Sleeve Bearing کم صدا تر هستند. محورهاي قابل استفاده: فن هاي Ball Bearing هيچ محدوديتي در نصب ندارند و مي توان در همه محورها از آنها استفاده کرد. نگه داري: به صورت کلي اين نوع از فن ها دوام خيلي خوبي دارند اما در دماي بالا طول عمر آنها کاهش مي يابد. معمولاٌ مي توان تيغه فن هاي Ball Bearing را به آساني و با فشار انگشت از قسمت پشتي، جدا کرد اما اگر با وارد آوردن فشار کم جدا نشد، بهتر است از آن صرف نظر کنيد. در صورتي که موفق به جدا کردن تيغه شديد، مي توانيد رتور را به مقدار کمي گريس آغشته کرده و آن را به جايگاه خود برگردانيد. Fluid Bearing (Hydrostatic Bearing) در نهايت به بهترين و البته گران قيمت ترين نوع فن ها مي رسيم، در فن هاي Fluid Bearing (به اختصار FDB) از يک سيال تحت فشار که مي تواند مايع يا گاز باشد، براي معلق نگه داشتن رتور در مرکز استاتور استفاده مي شود، در اين سيستم سيال تحت فشار به وسيله چرخش خود رتور که شيارهايي رو آن تبعيه شده، دور رتور جريان مي يابد. اين نوع از فن ها فوق العاده روان تر و بدوام تر از دو نوع قبلي هستند اما قيمت بالاتري دارند. فن هاي Fluid Bearing بسته به سازنده از طراحي هاي متفاوتي بهره مي گيرند اما اساس طراحي آنها مشترک است. در حالي که فن هاي Fluid Bearing مي توانند تا چند برابر گران تر از دو نوع رايج ديگر باشند، اما با در نظر گرفتن دوام به مراتب بيشتر، ارزش خريد بالايي دارند. گاهي سازندگان براي فرار از پرداخت حق استفاده از پتنت هاي به ثبت رسيده براي فن هاي FDB، از نام هاي متفاوتي براي محصولات خود استفاده مي کنند. به دليل روان بودن و دوام فوق العاده بالا، سيستم FDB انتخاب شماره يک موتور محرک هارد ديسک ها هستند. دوام: در حال حاضر فن هاي Fluid Bearing بادوام ترين نوع موجود هستند. اين نوع از فن ها مدت ها بدون استهلاک و صدا پيدا کردن، کار مي کنند. محورهاي قابل استفاده: اين نوع از فن ها به دليل طراحي استثنايي که دارند، مي توانند بدون هيچ مشکلي در همه محورها نصب شوند. نويز: فن هاي Fluid Bearing کم صدا ترين نوع موجود هستند و با گذر زمان دچار افزايش نويز نمي شوند. نگه داري: اين نوع از فن ها فاقد هرگونه اجزاي قابل سرويس هستند و به هيچ عنوان نبايد آنها را باز و يا تيغه را جدا کرد. فن هاي Fluid Bearing به هيچ گونه نگه داري خاصي نياز ندارند اما در برابر شوک فيزيکي آسيب پذير هستند، بنابراين در حين جابه جايي و نصب اين نوع از فن ها بيشتر مواظب باشيد. همچنين به دليل نيرويي که توسط سيال در حال گردش ايجاد مي شود، فن هاي Fluid Bearing در سرعت هاي بالا بسيار روان تر و کم لرزش تر کار مي کنند و بهتر است در سرعت هاي خيلي پايين استفاده نشوند. تشخيص نوع سيستم ياتاقان براي پي بردن به سيستم ياتاقان فن، مشخصات آن را چک کنيد. همچنين معمولاً بر روي برچسب پشت فن نوع سيستم ياتاقان آن ذکر مي شود. در صورتي با بررسي مشخصات و اطلاعات موجود در وب سايت سازنده به نوع سيستم ياتاقان فن پي نبرديد، يک راه ديگر وجود دارد، البته اين روش خيلي قابل اعتماد نيست، خصوصاً در صورتي که تجربه کمي در اين زمينه داشته باشيد. با اين حال فن را به صورت عمودي در دست بگيريد، از روبرو و يا پشت به آن فوت کنيد، همچنين مي توانيد با ضربه بسيار آرام توسط يک انگشت به يکي از تيغه ها واکنش آن را بررسي کنيد. در صورتي که با فوت کردن و يا ضربه انگشت به تيغه ها، فن به سختي و يا اصلاً نچرخيد، به احتمال زياد از نوع Sleeve Bearing است. اگر فن شروع به چرخش کرد، به حرکت تيغه ها دقت کنيد، حرکت و يا توقف تکان تکان (شبيه عقربه ثانيه شمار ساعت) مي تواند حاکي از سيستم Ball Bearing باشد. فن هاي Ball Bearing روان تر از نوع Sleeve Bearing هستند اما حرکت تکان تکان خصوصاً موقع توقف دارند. در صورتي که فن با کمترين نيرو بسيار روان و به آساني چرخيد، به احتمال زياد از نوع Fluid Bearing است. براي اطمينان فن را به صورت افقي در دست بگيريد و يا آن را بر روي يک سطح قرار دهيد، سپس بدنه (قاب) فن را بدون گرفتن تيغه ها، به سرعت به يک جهت (چيپ يا راست) بچرخانيد، اگر تيغه ها بلافاصله در جهت موافق چرخش قاب فن شروع به چرخش نکردند و يا با تاخير و حتي در جاي خود ثابت ماندند، به احتمال قوي از نوع Fluid Bearing است. مطالب جذاب، داغ و آموزشي فناوري اطلاعات در کانال تلگرامي «آي تي»