آي تي رسان/ امروزه با گسترش علوم کامپيوتر و به تبع آن سيستمهاي کامپيوتري و الکترونيکي، موارد کاربري اين ابزارها در زندگي روزمره بشر به شکل فزآيندهاي توسعه يافته است. بدينترتيب نقش سيستمهاي مذکور در زندگي، روزبهروز پررنگتر شده و صرفنظر کردن از قابليتهاي آنها نيز دشوارتر بهنظر ميرسد. در همين راستا طي ساليان اخير اصطلاحاتي نظير “سيستمهاي هوشمند” و “هوشمندسازي” در محافل مختلف جهاني مطرح شدهاند و اکنون واژههايي مانند گوشي هوشمند، دولت هوشمند، مدرسه هوشمند، ساختمان هوشمند، اتومبيل هوشمند و لوازمخانگي هوشمند با ذهن افراد جامعه چندان بيگانه نيستند.
براي بحث “هوشمندسازي” تعاريف علمي و تخصصي متعددي ارايه شده است؛ اما بهطور کلي ميتوان گفت:
“هوشمندسازي بهمعناي بهرهگيري از ابزارها و تکنيکهاي فني و اطلاعاتي جهت مديريت صحيح امور، تسهيل فعاليتها، ارتقا و اصلاح سبک زندگي، شتاب بخشيدن به اجراي دقيق و حرفهايتر امور، کاهش مصرف انرژي و بهرهبرداري حداکثري از خدمات حوزه فناوري اطلاعات در راستاي ارتقا شاخصهاي زندگي فردي و اجتماعي است.”
مفاهيم “هوشمندسازي” و “سيستمهاي هوشمند” با يکديگر گره خورده و لازم و ملزوم هم بهشمار ميروند. سيستمهاي هوشمند ابزارهايي هستند که ميتوانند وقايع دنياي پيرامون خود را درک کرده و در قبال آنها بهصورت هدفمند واکنش نشان دهند. در واقع اين سيستمها بهطور منطقي و همانند يک انسان تفکر نموده و عمل ميکنند. هرچه اعمال اين سيستمها دقيقتر و به نمونههاي انساني نزديکتر باشد؛ هوشمندتر قلمداد ميشوند.
در اين قسمت با مقولهاي تحتعنوان هوش مصنوعي و يادگيري ماشيني سروکار خواهيم داشت. در واقع هوش مصنوعي بهدنبال وادار نمودن کامپيوترها و سيستمهاي الکترونيکي به اجراي کارهايي است که اکنون انسانها اين اعمال را به شکلي صحيح و مناسبتر انجام ميدهند. سيستمهاي هوشمند غالبا دادههاي خام محيطي را از طريق تعدادي حسگر دريافت نموده و با بهرهگيري از برخي الگوريتمها به تحليل آنها ميپردازند. همچنين به لطف وجود تکنيکهاي يادگيري ماشيني، عملکرد اين سيستمها با گذر زمان اصلاح خواهد شد.
مزايا و دلايل ضرورت هوشمندسازي
امروزه اهميت هوشمندسازي تقريبا بر هيچکس پوشيده نيست و کليه سياستمداران و مديران بهدنبال ترويج آن در جامعه هدف خود هستند. افزايش هزينه نيروي کار، بازدهي پايين و احتمال بروز خطاهاي انساني بعضا جبرانناپذير، بسياري از مديران و کارفرمايان را براي بهکارگيري سيستمهاي هوشمند متقاعد نموده است.
عمدهترين مزاياي فرآيند هوشمندسازي بهشرح زير است:
- حذف برخي عوامل انساني و صرفهجويي در هزينههاي مالي و زماني
- نظارت و کنترل دقيق ميزان مصرف انرژي و جلوگيري از اتلاف ناخواسته آن
- کاهش ريسک بروز خطاهاي انساني
- افزايش بازدهي و طول عمر تجهيزات و کاهش هزينههاي تعمير و نگهداري آنها
- امکان مديريت از راه دور و بازبيني و کنترل پيوسته خطا
- ثبت پيوسته و آني وقايع و امکان تصميمگيري در سناريوهاي پيشبيني نشده (با استفاده از تکنيکهاي يادگيري ماشيني نظير شبکههاي عصبي)
- افزايش بهرهوري نيروي انساني از طريق اعمال سياستهاي نظارتي
موارد کاربري هوشمندسازي و سيستمهاي هوشمند
اکنون اين سيستمها در حوزههاي مختلفي نظير اتوماسيون صنعتي، خدمات بازرسي و نظارتي، احرازهويت (با استفاده از مشخصههاي بيومتريکي)، پزشکي، رباتيک، خدمات آموزشي، حملونقل هوشمند، گردشگري الکترونيکي و بسياري از زمينههاي ديگر بهصورت گسترده مورد استفاده قرار ميگيرند. در ادامه به بررسي برخي موارد کاربري شاخص فرآيند هوشمندسازي در حوزههاي مذکور ميپردازيم:
- اتوماسيون صنعتي: بهکارگيري رباتها جهت کنترل فرآيند توليد در صنايع کشاورزي، غذايي، پتروشيمي و خودروسازي علاوه بر ارتقا سطح کمي و کيفي توليدات به کاهش ضايعات نيز کمک ميکند.
- بازرسي و نظارت: راهاندازي سيستمهاي امنيتي و نظارت از راه دور شامل دوربينهاي مداربسته، دربهاي هوشمند و سيستمهاي ضد سرقت
- احرازهويت: سيستمهاي تشخيص هويت مبتني بر مولفههاي بيومتريکي نظير اسکنر اثرانگشت، اسکنر عنبيه و فناوريهاي تشخيص چهره
- پزشکي: طراحي نرمافزارهاي تشخيص بيماري و ساخت رباتهاي جراح يا پرستار
- آموزش: ارايه آموزش تطبيقپذير، تصحيح دقيق اوراق امتحاني و پاسخگويي به پرسشهاي دانش آموزان از طريق توليد رباتهاي آموزگار
- حملونقل: ساخت اتومبيلهاي خودران، کنترل خودکار جريان ترافيک شهري، افزايش ايمني عابران و کاهش حجم آلايندههاي جوي
- گردشگري: توليد نرمافزارهايي جهت مکانيابي دقيق و پيشنهاد برترين مراکز تفريحي، رستورانها، هتلها، کافينتها و … به گردشگران
اکثريت مردم تقريبا نيمي از زمان روز را در منزل سپري ميکنند؛ لذا هوشمندسازي ساختمانها در ارتقا سطح کيفي زندگي نقش بهسزايي دارد. امروزه با توسعه مفهوم اينترنت اشيا، کنترل بسياري از تجهيزات برقي منازل از راه دور و به کمک تلفنهمراه يا اينترنت امکانپذير شده است. در اين ساختمانها، کليه وسايل از طريق يک سامانه مرکزي با يکديگر مرتبط بوده و تجهيزات گرمايشي و سرمايشي، تهويه هوا، سيستم روشنايي، قفلها و دوربينها از راه دور يا بر اساس تنظيمات پيشتر تعريف شده بهصورت خودکار قابل کنترل هستند. اين پديده در کنار افزايش طول عمر لوازم منزل، کاهش هزينهها و احساس آرامش و امنيت بيشتر ساکنان را در پي خواهد داشت.
بازار