نگرانی ترکیه از اهداف ترامپ و نتانیاهو در غرب آسیا

 این روزها در بسیاری از جراید و رسانه‌های ترکیه، صحبت بر سر روابط آتی این کشور با رژیم صهیونیستی، به موضوعی داغ تبدیل شده است. 

چرا که در جریان تحولات سوریه و حملات سربازان نتانیاهو به زیرساخت‌های دفاعی در حلب، دمشق، لاذقیه و مناطق دیگر، مقامات ترکیه نیز دچار نگرانی شدند. 

بسیاری از مخالفین و منتقدین اردوغان، از او خواستند که در برابر اقدامات نتانیاهو در سوریه، قبرس و پرونده‌های دیگر، مواضع رادیکال اتخاذ کند. اما شواهد نشان می‌دهد که تیم اردوغان از چنین رویکردی پرهیز می‌کند. 

تحلیلگران در آنکارا و استانبول بر این باورند که روابط ترامپ و نتانیاهو بر بسیاری از کشورهای منطقه و به ویژه موقعیت سیاسی ترکیه تاثیر منفی می‌گذارد. 

یکی از این تحلیلگران، طاها آک یول از روزنامه نگاران مشهوری است که قبلاً به عنوان یک پژوهشگر و تحلیلگر محافظه کار، روابط نزدیکی با اردوغان داشت و بارها با او مصاحبه کرده بود. اما حالا چند سالی است که به صف منتقدین و مخالفین رییس جمهور پیوسته است. 

بخشی از یادداشت تحلیلی آک یول درباره مثلث روسای ترکیه، آمریکا و رژیم صهیونیستی را با هم مرور می‌کنیم:

ترامپ، نتانیاهو و ترکیه

روابط سیاسی خاصی که بین ترامپ و نتانیاهو در جریان است، از هر جهت برای خاورمیانه و ترکیه بسیار مهم است. یادمان باشد که آمریکا همیشه از اسرائیل حمایت کرده است. دیدیم که هم جو بایدن و هم دونالد ترامپ، از نسل‌کشی مردم مظلوم غزه به دست ارتش تحت امر نتانیاهو، به شکل بی‌قید و شرط حمایت کردند.

در روزهای اخیر، ترامپ به برخی کشورهای منطقه سفر کرد و قراردادهای تجاری با کشورهای عربی خلیج فارس به ارزش حدود 2 تریلیون دلار امضا کرد. اگر چه در این دیدارها، اعراب موضع تندی علیه اسرائیل نگرفتند، اما در عین حال زیر بار  آن نرفتند که در طرح سپردن غزه به اسرائیل، ترامپ را همراهی کنند. زیرا این امر واکنش‌هایی را به دنبال خواهد داشت که رژیم خودشان را متزلزل می‌کند.

آنکارا چه نگاهی به این موازنات دارد؟ آیا دولت اردوغان بر این باور است که ترامپ باید تعادل را برقرار کند؟ از دید مقامات ترکیه، انتظار می‌رود روابط آنکارا – واشنگتن، در دوران ترامپ بهبود یابد. چرا که اردوغان، شب و روز در سخنرانی‌ها و مصاحبه هایش از این عبارت استفاده می‌کند: «دوست من ترامپ». 

اردوغان در تنظیم روابط خود با رییس جمهور آمریکا، انتظاراتی دارد و می‌خواهد در این زمینه‌ها، دونالد ترامپ، نگاه دوستانه‌ای به ترکیه داشته باشد:
همراهی کامل با ترکیه در مورد پرونده سوریه و دولت احمد الشرع.
قطع حمایت نظامی و سیاسی آمریکا از نهادهای اقماری پ.ک.ک در مناطق کردنشین شمال سوریه.

---

بازار

---

بازگرداندن نام ترکیه به لیست خریداران و تولیدکنندگان قطعات جنگنده اف 35.
توجه به رویکردهای امنیتی ترکیه در دریای اژه.
توجه به خواسته‌های ترکیه درباره قبرس و دریای مدیترانه. 

با آن که اردوغان لیست توقعات بلندبالایی دارد و می‌خواهد به ترامپ نزدیک و نزدیک‌تر شود، اما یک نگرانی بزرگ هم دارد. 

نگرانی این است: تاثیر مخالفت ترکیه با اسرائیل، بر کیفیت روابط آنکارا – واشنگتن. این یک دغدغه و یک سوال بسیار مهم برای تیم سیاست خارجی و امنیت ملی دولت اردوغان است. 

مقامات ترکیه به دقت، اخبار و گزارش‌های مربوط به دیدار ترامپ – نتانیاهو را دنبال کردند. آنها دیدند که نتانیاهو گفت: «ترامپ، بزرگترین دوستی است که اسرائیل تاکنون در کاخ سفید داشته است». 

نتانیاهو سپس در روز 4 فوریه سال جاری میلادی جلوی دوربین‌ها به ترامپ گفت: «کتاب مقدس می‌گوید قوم اسرائیل مانند شیرها قیام خواهند کرد و امروز ما قیام کرده‌ایم. اسرائیل هرگز قوی‌تر از این نبوده است.» 

یادمان باشد که ترامپ هم به عنوان رئیس جمهور مورد حمایت مسیحیان افراطی، بارها گفته است: «خدا مرا فرستاده تا آمریکا را قوی کنم». 

به این مثال‌ها اشاره می کنم تا به خاطر بیاوریم که هر دو رهبر سیاسی، برای تبیین و توجیه اقدامات خود، از بستر گفتمان دینی مصادره به مطلوب می‌کنند. 

این مساله تا جایی پیش رفته که الیز استفانیک، نماینده ترامپ در سازمان ملل می‌گوید: «اسرائیل حقی بر کرانه باختری دارد که از نظر کتاب مقدس معتبر است». 

تفاوت‌های بین ملی‌گرایی «اول آمریکا»ی ترامپ و تعصب اسرائیلیِ مبتنی بر کتاب مقدس و تا حدی مبتنی بر کتاب مقدسِ صهیونیسم مسیحی، مهم است. ترامپ همچنین تا حدودی با نئوکان‌ها متفاوت است. 

نئوکان‌ها طرفدار مداخله نظامی بودند و خاورمیانه بزرگ، پروژه آنها بود. از سوی دیگر، ترامپ می‌خواهد آمریکا را از مشکلاتی غیر از تهدید چین و حتی از دفاع اروپایی خارج کند.

البته دیدیم که جنبه‌هایی از این سیاست که با نظر نتانیاهو همخوانی ندارد، برای همه آشکار شد. به عنوان مثال، تماس‌های فشرده مایک والتز، مشاور امنیت ملی ترامپ، با نتانیاهو در مورد سناریوهای عملیات نظامی علیه ایران، خشم ترامپ را برانگیخت و او را برکنار کرد. 

علاوه بر این، برخلاف انتظارات اسرائیل، ترامپ مذاکرات انرژی هسته‌ای با ایران را ادامه می‌دهد. با آن که ترامپ و نتانیاهو در مسیر اتحاد و دوستی در کنار هم هستند اما سفر او به کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و امضای قراردادهای 2 تریلیون دلاری، نتانیاهو و اسرائیل را نیز نگران کرد. اما دلیل دیگری هم برای خشم و عصبانیت نتانیاهو وجود دارد. 

دلیلی به نام توجه ترامپ به نقش اردوغان در برخی مسائل منطقه و به ویژه پرونده سوریه. نتانیاهو از این موضوع بیم دارد که ترکیه در توازن جدید، نقش برجسته‌ای پیدا کند. در نتیجه لغو تحریم‌های سوریه به دستور ترامپ، دیدار او با احمد الشرع در عربستان و پیوستن اردوغان به گفتگوهای آنها به شکل آنلاین، مجموعاً باعث شد که نتانیاهو نسبت به نقش ترکیه نگران شود.

بدون شک، ترامپ به حمایت از اسرائیل ادامه خواهد داد، اما تلاش خواهد کرد تا موازنه‌های مورد نیاز «اول آمریکا» را برقرار کند. اگر ترکیه بتواند از این فضا به خوبی استفاده کند، برنده خواهد بود. 

برای ترکیه بسیار مهم است که دست اسرائیل از سوریه کوتاه شود. توازن جدیدی در خاورمیانه در راه است. اگر ترکیه بتواند بدون اینکه درگیر گزافه‌گویی و پوپولیسم شود، به راه خود ادامه دهد، می‌تواند بر این تعادل تأثیر بگذارد و از طریق دیپلماسی هوشمند به دستاوردهای جدیدی دست یابد.

تحلیلگران غربی چه می‌گویند؟

برخی از تحلیلگران سیاسی بر این باورند که پس از تحولات جدید سوریه، نشانه‌های رقابت تازه‌ای میان ترکیه و اسرائیل، در حال شکل‌گیری است. این دو کنشگر وارد رویارویی مستقیم در خاک سوریه یا هر سرزمین دیگری نشده‌اند، اما تضاد منافع‌شان به احتمال زیاد آن‌ها را وارد رقابتی شدید و پشت پرده کرده که در حال تغییر در موازنه قوا به ویژه در داخل سوریه است. 

به گفته فرانسیسکو بلکاسترو، رئیس برنامه روابط بین‌الملل در دانشگاه داربی بریتانیا، «ترکیه احمد الشرع را به عنوان فرصتی می‌بیند برای تبدیل نفوذ محدود خود در شمال غرب سوریه به دستاوردهای سیاسی در پایتخت، از طریق ابزارهای نرم مانند پروژه‌های بازسازی، آموزش و مواردی از این دست». 

اما در طرف مقابل، پروفسور کوبی مایکل، پژوهشگر ارشد در موسسه مطالعات امنیت ملی و موسسه مسگاو در رژیم صهیونیستی گفته است: «اسرائیل به قدرت رسیدن شرع در دمشق را چالشی مشکوک و نگران‌کننده تلقی می‌کند، اما در عین حال امکان رسیدن به ترتیبات امنیتی معقول و شاید حتی همکاری‌هایی فراتر از حوزه امنیتی نیز وجود دارد. با این حال، ممکن است در سوریه بر سر منافع عالی امنیتی، با ترکیه وارد رویارویی شویم».

نیل کویلیام، کارشناس امور بین‌الملل و پژوهشگر در برنامه خاورمیانه و شمال آفریقای اندیشکده چتم هاوس در لندن، بر این باور است: «دلیل اصلی حمایت آنکارا از احمد شرع - جدا از تلاش برای جلوگیری از استقلال‌طلبی کردهای سوری - گسترش روابط تجاری با اردن و کشورهای خلیج فارس و بازتعریف نقش منطقه‌ای ترکیه در سوریه است. چرا که ترکیه از سال 2018 هم‌زمان از قدرت نرم و ابزارهای قدرت سخت خود در شمال غرب سوریه استفاده کرده است». 

البته تحلیلگران سیاسی سوری، نگاه دیگری دارند و به عنوان مثال، بسام سلیمان، پژوهشگر و نویسنده سیاسی، نفوذ اردوغان در دمشق را رد می‌کند و می‌گوید: «ترکیه یک متحد راهبردی است و ما در چارچوبی متوازن که در خدمت منافع متقابل باشد حرکت می‌کنیم. درست است که ترکیه از گروه‌های وابسته به ارتش ملی در شمال سوریه حمایت کرده و حضورش را در آنجا برای مدت طولانی حفظ کرده است، اما تاکید می‌کنم که عملیات مخالفان اسد که در اواخر نوامبر 2024 آغاز شد، مورد حمایت ترکیه نبود، بلکه آنکارا از شکست احتمالی این عملیات نگران بود. پس از آزادسازی، روابط با آنکارا ادامه یافت، اما ترکیه نفوذ چندانی در سیاست داخلی سوریه ندارد. مداخلات آن محدود است و بیشتر در چارچوب ائتلاف‌های مثبت و هم‌سو انجام می‌شود.»