آسیا، محور رقابت شرق - غرب در دهه آینده؛ جنگ سرد جدیدی در راه است

ديپلماسي ايراني/ مطلبي که مي خوانيد از سري مطالب سايت ديپلماسي ايراني است و انتشار آن الزاما به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست. مهدي صالحي، ديپلمات وزارت امور خارجه در يادداشتي براي ديپلماسي ايراني ضمن بررسي جايگاه آسيا در رقابت‌هاي شرق و غرب تاکيد مي کند که جنگ سرد منعطف جديدي شکل گرفته است که لزوما بمعناي تقابل تمام عيار بين شرق و غرب همانند سيستم دو قطبي نيست اما رقابت ها در آن فشرده است. قاره کهن آسيا ، سرزمين افسانه ها و اسطوره ها ، مهد تمدن ها و ظهور اديان ، امروزه از سه منظر بهم آميخته متمايز مي گردد . در فراسوي غربي آن ( خاورميانه ) جريانات افراطي گري خشونت بار مذهبي به اوج خود رسيده است در ميانه آن ، چين به دومين قدرت اقتصادي جهان تبديل شده است ودر دورترين نقطه شرقي ( ژاپن و.. ) سطوح فن آوري عليرغم طوفان هاي گزنده ، مسير تکاملي خود را طي مي کند . پيش بيني دهه آينده اين قاره کار ساده اي نيست اما فرايند ها را مي توان ترسيم نمود . جنگ اين بختک گزير ناپذير در خاورميانه با گرايشات مذهبي و تضاد منافع قدرت هاي منطقه اي و فرامنطقه اي ، سرزمين هاي سوخته اي را به ارث خواهد گذاشت که بازسازي امنيتي و اقتصادي آن ، سالها به زمان نياز دارد و در اين رهگذر حتي اگر در محاسبات ، ذخاير نفتي اين منطقه را از ذهن بزداييم و امريکا را يکي از صادرکنندگان منابع فسيلي در سطح جهان در دهه اينده تصور کنيم و بر اين ايده تئورسين هاي امريکايي استناد کنيم که قواي سياسي و نظامي واشنگتن در آينده عمدتا متمرکز حوزه پاسفيک و اسياي جنوب شرقي خواهد شد باز اهميت استراتژيک اين حوزه در کنار حفظ امنيت اسراييل و... مانع از آن خواهد بود که غرب ( امريکا ) اين منطقه را بفراموشي سپارد . از سويي ديگر ، نفوذ روسيه که در خاورميانه و شمال افريقا در پي تحولات بهار عربي به پايين ترين سطح تنزل نمود ، اين کشور را بر آن داشته که حداکثر تلاش خود را براي حفظ آخرين سنگرها در اين منطقه ( سوريه ، آبهاي مديترانه و بين النهرين عراق ) بکار بندد . به باور نگارنده جنگ سرد منعطف جديدي در مناسبات غرب _ شرق با تعاريف نسبتا متفاوت در حال شکل گيري است . جنگ سردي که فاقد جنبه هاي ايده لوژيکي حداقل از جانب روسيه است و در مقايسه با قدرت نرم با امريکا فاقد جنبه هاي جهانشمولي و به باوري در موضع بسيار ضعيفي بسر مي برد . با اين وجود در بعد سخت افزاري ، رقابت ها و تقابل ها با مفاهيم ژئوپولتيکي ( در حوزه پيراموني روسيه ، خاورميانه و...) جبنه عيني تري بخود گرفته است . نقطه آغازين جنگ سرد جديد منعطف با افول سيستم تک قطبي امريکا در سال 2008 تقارن مي يابد ، زماني که بحران اقتصادي غرب ( امريکا ) را در بر گرفت و روسيه به موازات بهبود نسبي قدرت اقتصادي خود ، به گرجستان حمله نمود و نهايتا خود مختاري مناطق اوسيتاي جنوبي و ابخازيا را رسميت بخشيد . در آن مقطع غرب ( امريکا ) بدلايل عديده اي از جمله بحران اقتصادي ، باتلاق جنگ عراق و افغانستان ، مسئله هسته اي ايران ، ...عکس العمللي از خود نشان نداد و روسيه عملا در حوزه پيراموني ، براي اولين پس از فروپاشي شوروي در دهه 90 ، خود را بازيافت . مرحله دوم اين فرايند در سال 2010 همزمان با اوجگيري تحولات سياسي در خاورميانه روي داد ، تحولاتي که روسيه را به بازنگري در سياست خارجي و مناسبات با غرب وارداشت و فاز سوم در مقطع کنوني ( سال 2014 ) که با بروز بحران اوکراين ، استقلال کريمه شکل گرفت و موقعيت روسيه را در آبهاي درياي سياه تثبيت نمود ، به اوج خود رسيد . مسيري که در صورت عزم جدي غرب در اعمال سياست هاي تحريمي عليه روسيه ، گرايش اين کشور را بسمت شرق شدت مي بخشد . انقعاد قرداد 400 ميليار دلاري کرملين با پکن و شديد رفتارهاي ساختارگرايانه ، همانند تشکيل اتحاديه اوراسيايي ( روسيه ، بلاروس ، قزاقستان ) تحکيم همگرايي در شانگهاي و يا شديد مناسبات با گروه بريکس ( با عضويت چين ، هند ، افريقاي جنوبي ، برزيل ) را مي توان در اين چارچوب مورد اشاره قرار داد. به عبارتي ديگر ، بحران اکراين و استقلال جزيره کريمه در مقطع کنوني ، قدرت هاي شرقي _ غربي را تحريض نموده است که کشورهاي حوزه CIS را به اتحاديه ها و ائتلاف هاي امنيتي منطقه اي و فرامنظقه اي فراخوانند . ايده هاي سياسي _ اقتصادي همانند پيمان امنيت جمعي ( با محوريت روسيه روسيه ) ، احياي جاده ابريشم (چين) ، اتحاديه اقتصادي اوراسياي ( روسيه) و ايده تشکيل منطقه اوراسياي متحد که حتي از سوي رئيس جمهور کره جنوبي در خلال ديدار از ترکمنستان ( درماه ژوئن 2014) مطرح گرديد جملگي همگرايي منطقه اي را ترغيب مي کنند و در اين ميان معدود دولتهايي از جمله ترکمنستان با تمسک به اصل سياست بيطرفي ، همچنان از ورود به اين دايره ( سياسي _ امنيتي ) اجتناب مي وزند .