اعتراض به سهم‌خواهی و تندروی

فرهيختگان

بروزرسانی 1403/05/03 - 10:40

فرهیختگان/متن پیش رو در فرهیختگان منتشر شده و بازنشر آن در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

علی مزروعی| رئیس‌‌‌‌جمهور منتخب ایران روز سه‌شنبه در دیدار با اعضای ستادهای مردمی خود اظهاراتی را در مورد لزوم یک کابینه غیرجناحی مطرح کرد که نشان داد او همچنان سعی در حفظ شعار همدلی خود در رقابت‌های انتخاباتی دارد. تحقق این شعار اما با نگرانی مواجه است که پزشکیان نیز به آن اشاره کرده است. او در این دیدار انتخاب مسئولان در چهارچوب شعار انتخاب برتر را معضل دانست و علت آن را تلویحا سهم‌خواهی گروه‌های سیاسی عنوان کرد. پزشکیان در این‌ باره گفت: «به همه می‌گوییم کمک کنید، اما همه آدم‌های خودشان را معرفی می‌کنند.» او در ادامه بر لزوم تشکیل یک کابینه ملی تاکید کرد و علت آن را این‌گونه توضیح داد: «نهایتا ما باید کابینه‌ای را انتخاب کنیم که در آن وفاق ملی باشد. چون شعاری که می‌دادیم مملکت با یک جناح و گروه اداره نمی‌شود و خودمان باید توجه کنیم که نکند یک جناح و دسته بشویم و نتوانیم این کار را کنیم. باید کابینه‌ای را انتخاب کنیم که باهم به سمت سیاست‌های کلی مقام‌معظم‌رهبری حرکت کنیم.» این اظهارات نشان می‌دهد پزشکیان علی‌رغم اعتقاد به رویکرد ملی در تشکیل کابینه، از جانب گرو‌ه‌های تمامیت‌خواه و افرادی که سعی دارند چهره‌های تندرو را وارد کابینه کنند، تحت فشار قرار دارد.

سهم‌خواهی صدای رئیس‌جمهور را هم درآورد
پس از آنکه برخی چهره‌های اصلاح‌طلب مدعی وجود سهم‌خواهی در کمیته‌های شورای راهبری انتقال دولت چهاردهم شدند، بهزاد نبوی، رئیس اسبق جبهه اصلاحات و از چهره‌های با سابقه اصلاح‌طلبان نیز این موضوع را تایید کرد و با عبارت «گوشت قربانی» وضعیت کابینه را توصیف کرد. بعد از این اعتراضات نه‌تنها ماجرای سهم‌خواهی به پایان نرسید بلکه نزدیکان پزشکیان و حتی اعضای شورای راهبری که خود باید اسامی نهایی را تایید کنند نیز نسبت به این موضوع معترض شدند. محمد‌جواد آذری‌جهری در توییتی در این باره نوشت: «در میانه نبرد پیرمردهای پرحاشیه سیاست برای اخذ سهم از دولت، امیدوارم توجه ویژه‌ای از سوی رئیس‌جمهور منتخب به برنامه‌ریزی برای خدمت‌رسانی به زوار اربعین صورت پذیرد.» پس از اینکه سعید لیلاز با لفظ مجاهدان شنبه به افرادی که پس از پیروزی در انتخابات برای سهم‌خواهی گرد پزشکیان جمع شده‌اند، کنایه زد و محسن رنانی این توصیف را این‌گونه تکمیل کرد: «به‌گمان من «مجاهدان شنبه» را پزشکیان باید از خود دور کند و «مجاهدان جمعه» خود باید فضای اطراف پزشکیان را خالی کنند تا در صدق‌شان تشکیک نشود.» چهره‌های شاخص دیگری از اصلاح‌طلبان نیز نسبت به این موضوع واکنش نشان دادند. محمد‌رضا عارف، کاندیدا اصلاح‌طلبان در انتخابات 92 در این‌ باره می‌گوید: «همه کسانی که دل در گرو منافع ملی دارند باید به دکتر پزشکیان بدون هیچ‌گونه سهم‌خواهی کمک کنند و با شناختی که از روش و منش تعاملی ایشان دارم هر آنچه در انتخابات بیان کرده است از روی صداقت، اعتقاد قلبی و نیت پاک ایشان بوده است و مطمئنا برای اجرایی شدن آنها تلاش خواهد کرد.» درنهایت موضع صریح روز سه‌شنبه پزشکیان مبنی‌بر تلاش گروه‌های سیاسی برای سهم‌خواهی مهر تاییدی بر همه شائبه‌هایی زد که تاکنون پیرامون شورای راهبری شنیده می‌شد.

مردان همیشه وزیر
برای آنکه هویت یکی از گروه‌های اصلی را که چهره‌های اصلاح‌طلب آنها را خواهان سهم توصیف کرده‌اند، بشناسیم بد نیست کمی دقیق‌تر توییت‌های کنایه‌آمیز معترضان به سهم‌خواهی را بررسی کرده و آن را با نتایج غیر‌رسمی که در رسانه‌ها منتشر می‌شود، تطبیق دهیم. محمد‌جواد آذری‌جهرمی از استعفای بایدن از انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا وام گرفته و می‌نویسد: «درحالی‌که «پیرمرد پرحاشیه سیاست» آمریکا کناره‌گیری کرد، «پیرمردان پرحاشیه سیاست ایران» همچنان مشغول مجاهده‌اند!» غلامرضا تاجگردون، نماینده مردم گچساران هم با صفتی مشابه به استقبال سهم‌خواهان رفته و در توییتی به آنها این‌گونه کنایه می‌زند: «نمی‌دانم چرا ما پیرمردها وقتی موهای‌مان را رنگ می‌کنیم فکر می‌کنیم جوان شدیم.» برای پیدا کردن مخاطب این توییت‌ها باید در فهرست‌های غیررسمی دنبال افرادی بگردیم که اسامی‌شان در صحنه سیاسی ایران همواره با حواشی همراه بوده است. با مرور این فهرست‌ها با چهره‌های نام‌آشنای متعددی از دولت روحانی مواجه می‌شویم که مردم خاطره خوبی از آنها در ذهن ندارند. حضور پررنگ چهره‌های سیاسی موثر در دولت‌های یازدهم و دوازدهم در فهرست‌های پیشنهادی و صراحت پزشکیان در نفی سهم‌خواهی نشان می‌دهد یکی از مهم‌ترین گرو‌‌ه‌های سهم‌خواه فعال در شورای راهبری که وزیر خارجه دولت روحانی، ریاست آن را برعهده دارد اعضای کابینه این دولت‌ها هستند که یک‌بار آزمون خود را پس داده و در نظر مردم وجهه مقبولی ندارند. پزشکیان نیز با علم به این عدم مقبولیت بارها در مناظرات انتخاباتی سعی کرد با این دولت مرزبندی کرده تا به‌عنوان نماینده دولت روحانی در انتخابات شناخته نشود. نکته قابل توجه دیگر در مورد فهرست‌های غیر‌رسمی منتشر شده، کاندیدا شدن برخی چهر‌های دولت روحانی برای چند وزارتخانه است. محمد فاضلی، مشاور فرهنگی پزشکیان در انتخابات در متنی کنایه‌آمیز در‌باره حضور افراد در چند فهرست مختلف می‌نویسد: «پُست‌آویز ممکن است در دوره‌های مختلف زمانی در پُست‌های گوناگون بدون حداقل ربط به یکدیگر پست‌بانی کرده باشد (پُست‌بانی با کار کردن فرق دارد.) و ممکن است همزمان در یک لحظه نامزد پُست‌بانی در چند پُست بی‌ربط به هم باشد.»

اعتراض به سهم‌خواهی خودش ابزار سهم‌خواهی قرار نگیرد
تلاش برای جلوگیری از سهم‌خواهی تاجایی مورد تایید است که خود ابزاری برای بالا بردن سهم سیاسی نباشد. برخی گروه‌هایی سیاسی برای اخذ کرسی وزارت گزینه سیاسی نزدیک به خود را پیشنهاد کرده و این رویکرد جناحی و غیرملی مورد انتقاد رئیس‌جمهور نیز قرار گرفته است. در چنین فضایی که یک رقابت حزبی برای تصدی پست‌های مدیریتی به وجود آمده یکی از روش‌های گروه‌های سیاسی می‌تواند متهم کردن رقیب به سهم‌خواهی و معرفی خود به‌عنوان آلترناتیو آن باشد. در این میان چهره‌های سیاسی باید دقت کنند مواضع‌شان تامین‌کننده منافع حزبی سایرین قرار نگیرد. به‌طور مثال محمد‌رضا عارف که یکی از منتقدان سهم‌خواهی بوده، اظهارات دیگری را مطرح کرده است که خود می‌تواند توجیه‌کننده سهم‌خواهی باشد. او در این‌ باره می‌گوید: «شاید مهم‌ترین رمز موفقیت دولت‌ آینده در استفاده‌ از نیروهایی باشد که در انتخاب رئیس‌جمهور سهیم بوده‌اند.» عارف درحالی حمایت از پزشکیان را به‌عنوان مزیتی برای تصدی کرسی وزارت عنوان می‌کند که رئیس‌جمهور منتخب در شعارهای انتخاباتی و اظهاراتی که پس از انتخاب شدن مطرح کرده بارها بر تخصص‌گرایی تاکید کرده است. اگر‌چه عارف در ادامه صحبت‌های خود گفته است این امر نباید منجر به سهم‌خواهی شود اما او هیچ معیاری ارائه نداده است که استفاده از آن بتوان مرز بین سهم‌خواهی و آنچه «مطالبه منصوب کردن حامیان» توصیف شده است را تشخیص داد و برای آنها تفاوت معنایی قائل شد. لذا این تعابیر بیش از آنکه نفی‌کننده سهم‌خواهی تلقی شود راه را برای سهم‌خواهی باز می‌کند. برخی چهره‌های سیاسی رادیکال حاضر در جناح اصلاح‌طلبان که علیه ایران نیز در فضای رسانه‌ای اعلام موضع کرده‌اند اکنون تلاش دارند تا بتوانند در تعیین کابینه نقش موثری ایفا کرده و چهره‌هایی نزدیک به رویکرد سیاسی خصمانه خود را وارد دولت کنند. این رویکرد به‌وضوح با آنچه رئیس‌جمهور در مورد پایبندی‌اش با سیاست‌های کلی نظام اعلام کرده در تناقض است، لذا به احتمال زیاد چنین گزینه‌هایی توسط پزشکیان انتخاب نشده و همین امر نیز می‌تواند اعتراضات این چهره‌ها را برانگیخته و آنها را مجاب کند برای امتیاز‌گیری خود را زیر لباس مبارزه با سهم‌خواهی قایم کنند. شائبه سهم‌خواهی در پوشش مبارزه با سهم‌خواهی زمانی قوت می‌گیرد که به‌خاطر آوریم عبدالعلی‌زاده مسئول ستاد تبلیغاتی پزشکیان، اصلاح‌طلبان را فاقد بدنه اجتماعی دانسته و آنها را از تامین 5 هزار نفر نیرو برای حضور در پای صندوق رای ناتوان می‌خواند. چنین اظهاراتی می‌تواند بخشی از بدنه اصلاح‌طلبان را در مورد حذف از کابینه دولت پزشکیان نگران کرده و آنها را وادار به اتخاذ چنین مواضعی کند.

از پاس گل داده‌شده استفاده کنید
پزشکیان که در اظهاراتش بر تشکیل دولتی ملی و معتقد به سیاست‌های کلی نظام تاکید کرده اکنون برای تحقق راهبرد خود با تهدید سهم‌خواهان و رادیکال‌ها مواجه است. در مقابل این تهدید اما پشتوانه‌های خوبی نیز برای تکیه کردن وجود دارد که پزشکیان اگر عزم خود را به کار گیرد با استفاده از فرصت‌هایی که با تکیه به این پشتوانه‌ها به‌دست می‌آورد، می‌تواند از پس چالش‌هایی که کارآمدی دولتش را تهدید می‌کنند، برآید. رهبر انقلاب در بیانات‌شان با نمایندگان مجلس معیارهایی از‌جمله نگرش ملی و غیر‌جناحی و همچنین اعتقاد به جمهوری اسلامی را به‌عنوان معیارهایی مطرح کردند که رئیس‌جمهور برای تعیین کابینه باید مورد توجه قرار دهد. ایشان همچنین در این دیدار بر تعامل بین دولت و مجلس تاکید کردند که می‌تواند مسیر همکاری با پزشکیان در مسیر تعیین کابینه را هموار کند. رهبر انقلاب با این بیانات عملا شمشیری که ممکن بود رادیکال‌های دو جناح بر سر پزشکیان بالا ببرند را مهار کرده‌اند و دست او را برای انتخاب کابینه منطبق با معیارهایش باز گذاشته‌اند. اگرچه توقع نمی‌رود رئیس‌جمهور از جناح سیاسی رقیب، فردی برای کابینه برگزیند اما با توجه به آنکه پزشکیان خود نیز ملی‌گرایی و اعتقاد به سیاست‌های کلی نظام را به‌عنوان معیار برای انتخاب کابینه در‌نظر گرفته، می‌تواند از فرصتی که رهبر انقلاب برایش به‌وجود آورده‌اند، نهایت استفاده را برده و با انتخاب کابینه‌ای متخصص ضمن گیر نیفتادن در تله سهم‌خواهان از تقابل با رادیکال‌های جناح مقابل نیز مصون بماند. پزشکیان برای انتخاب کابینه می‌تواند ابزارهای مختلفی از جمله شورای راهبری انتقال قدرت را به کار بگیرد اما استفاده از این ابزار نباید به معنی سلب اختیار از رئیس‌جمهور برای انتخاب اعضای کابینه‌اش تلقی شود؛ چراکه درنهایت جامعه رئیس‌جمهور را در مورد کابینه انتخابی پاسخگو می‌داند نه کمیته‌ها و شوراهای مشورتی‌.