نظر 4 فعال اصولگرا درباره قانون حجاب

هم ميهن

بروزرسانی 2 ساعت پیش

هم میهن/متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

در راستای این موضوع و در آستانه رسیدن به زمان ابلاغ این قانون گفت‌وگوهایی با چهار چهره اصولگرا، محمد مهاجری، فعال سیاسی، حسن کنعانی‌مقدم، دبیرکل حزب سبز ایران، امیررضا واعظ‌آشتیانی، عضو شورای مرکزی جمعیت انقلاب اسلامی و محمدکاظم انبارلویی، عضو شورای مرکزی حزب موتلفه داشته‎ایم که در ادامه می‎آید.

نظرتان درباره آنچه به عنوان قانون عفاف و حجاب مطرح شده و پیش از ابلاغ، بحث‌های بسیاری ایجاد کرده است، چیست؟

محمد مهاجری: به‌عنوان فردی که هم معتقد به حجاب هستم و هم خانواده من به آن ملتزم هستند، در دو سال گذشته از زمانی که در مترو و برخی جاهای دیگر افرادی را فعال کردند تا به مردم تذکر دهند، احساس کردم یک دوقطبی در حال شکل گرفتن در جامعه است که فتنه‌ای ایجاد می‌کند و تاثیرات منفی آن بسیار بزرگتر از اصل بی‌حجابی است. در واقع در این دوقطبی، خانواده‌های مذهبی و متدین هم تحت فشار افکار عمومی قرار می‌گرفتند و نوعی تقابل بین خانواده‌های محجبه و افرادی که التزامی نسبت به حجاب نداشتند به وجود می‌آمد.

مکرر در این مدت دیده بودم که درگیری‌هایی بین افرادی که تذکر حجاب می‌دادند و افراد بی‌حجاب رخ می‌دهد و خانواده‌های محجبه آنجا بی‌تفاوت نمی‌ماندند و گاهی به حجاب‌بان‌ها متذکر می‌شدند که رفتار شما کرامت انسانی را حفظ نمی‌کند و از طرفی هم تذکر می‌دادند که کار شما باعث بدبین شدن به افراد باحجاب هم می‌شود. این اتفاقات همچنان ادامه پیدا کرد و منجر به لایحه عفاف و حجاب شد که در مجلس با آن وضع استفاده از اصل 85 و به‌گونه‌ای زیرآبی رفتن آن را تصویب کردند.

هرچه که تاکنون گذشت، به‌ویژه که جامعه ما از سال 1401 دچار بحران‌هایی شده بود که آن بحران جامعه را یک جورهایی دوقطبی کرده بود و ناآرامی‌های در آن مقطع به وجود آمد و تلاش زیادی هم شد که آن فضای ناامن و ناآرام دوباره به فضای معتدل تبدیل شود. حتی رئیس قوه قضائیه واقعاً تلاش کرد که با عفو و کاهش مجازات خیلی‌ها آن فضای ملتهب 1401 را ترمیم کند. وقتی که این داستان حجاب‌بان‌ها و بعد لایحه عفاف و حجاب آمد، احساس کردم آنچه در جامعه در حال تبدیل به دوقطبی شدن است نمی‌تواند ریشه در داخل داشته باشد و حتماً از جایی دارد ریشه می‌گیرد و باید ردپای دشمن خارجی را در آن دید.

اگر با دقت بیشتری به این موضوع نگاه کنیم و حفظ نظام را از اوجب واجبات بدانیم، قطعاً هیچ قانونی نباید حفظ نظام را زیر سوال ببرد. زمانی که پدیده‌ای به نام قانون عفاف و حجاب مطرح می‌شود به نظر می‌رسد که زیرآب حفظ ارکان نظام و وحدت ملی را می‌زند و به آن لطمه می‌زند. از طرفی برداشت من این بود برخی از افراد شل‌‌حجاب براساس لجاجتی که با برخی از اقدامات اجباری دارند، به سمت بی‌حجابی حرکت کردند و بر همین اساس عاقلانه این است که با این قانون کاری نکنیم که آرامش اجتماعی از بین برود.

دست‌کم باید اجرای این قانون را دو سال به تعویق انداخت. از سوی دیگر امروز کسانی که به دلیل کوتاهی‌های فرهنگی، عاملان اصلی بی‎‎حجابی در جامعه هستند، خودشان مدعی هستند. به جای اینکه در این مدت طولانی چهل و اندی ساله کار فرهنگی می‌کردند که حجاب به عنوان یک پدیده عمومی در جامعه جا بیفتد، این کار را نکردند و حالا به جای جبران مافات و انجام کار فرهنگی، با وضع قانون‌های سفت و سخت می‌خواهند این موضوع رقم بخورد و به جان مردم افتاده‌اند. متاسفانه معتقدم با اجرای این قانون حتی یک خانم هم محجبه نخواهد شد و حجاب یک مقوله فرهنگی است و مسائل فرهنگی را نمی‌شود با زور در جامعه نهادینه کرد.

امیررضا واعظ‌آشتیانی: من نمی‌دانم چرا ما باورها و اعتقادات خودمان را توسط عده‌ای به سخره می‌گیریم و به گونه‌ای رفتار می‌کنیم که انگار یک موضوعی فقط در ایران اجرا می‌شود. شما فرانسه را نگاه کنید. فرانسه که خودش را مهد آزادی می‌داند، قانون گذاشته که کسی با حجاب نمی‌تواند به مدرسه و دانشگاه وارد شود. آیا بخشی از جامعه فرانسه که محجبه هستند، به قانونی که وضع شده بی‌توجهی می‌کنند یا با اینکه قبول ندارند این موضوع را، می‌گویند قانون را باید رعایت کنید؟ در کشور ما قانون می‌گوید که حجاب را باید رعایت کرد، نگفته است که همه باید چادر سرشان کنند و اگر نسبت به این موضوع کسی حرفی دارد، نقطه نظرش را بگوید.

دولت می‌گوید ما به بخشی از این قانون ایراد داریم. آن بخشی که قبول دارید، چیست و آن بخشی که قبول ندارید، کدام است؟ برای آن بخشی که قبول ندارید لایحه دهید، اینکه چیز سختی نیست. دولت لایحه بدهد و بگوید به این دلیل این مشکلات وجود دارد، چرا قبل از اینکه لایحه دهد، شانتاژ می‌کند؟ چرا افرادی که در مسیر دولت هستند، به جای اینکه دولت را تشویق کنند لایحه دهد و نظرش را تحت آن لایحه بگوید، مقابل ابلاغ قانون مقاومت و فضاسازی می‌کنند؟ ضمن اینکه براساس قانون اگر قانونی در مجلس تصویب شد، اگر دولت مستقر نخواهد قانون را به اجرا بگذارد، این وظیفه رئیس قوه مقننه است که ابلاغ کند.

ما نمونه آن را در موضوع دیگری هم داشتیم. در دولت آقای احمدی‌نژاد مجلس ادغام سازمان تربیت بدنی و سازمان ملی جوانان را تصویب کرد اما رئیس‌جمهور ابلاغ نکرد و خود رئیس وقت مجلس ابلاغ کرد و دولت مکلف شد که برای وزارت ورزش و جوانان، وزیر معرفی کند. دولت مدعی وفاق است اما وفاق که یکطرفه نیست. وفاق فقط در شعار نیست، معنی وفاق این است که تعاملات سازنده و منطقی را در نظر داشته باشیم. مردم نگاه می‌کنند و می‌بینند که مسئولین ما چقدر به قانون احترام می‌گذارند.

آیا برای قانون احترام قائل هستند یا جایی که دوست داشته باشند قانون را مدنظر قرار می‌دهند؟ باز هم می‌گویم، دولت به جای این مباحث فرعی و تولید حاشیه برای خودش و جامعه، به مجلس بگوید این ایراد را دارم و این هم لایحه‌ام است. مجلس هم بررسی کند، اگر اصلاحیه انجام داد که قانون اصلاح‌شده اجرا می‌شود، اصلاحیه هم انجام نشد، همان قانون باید اجرا شود و اینکه این قانون به‌زعم من خوب نیست، منطقی و منصفانه نیست. من اصلاً کاری ندارم که این قانون خوب یا بد است، حرفم این است که احترام به قانون باید سرلوحه کار مسئولان ما باشد تا مردم ببینند مسئولین برای قانون حرمت قائل هستند.

حسین کنعانی‌مقدم: به نظر می‌آید که سه موضوع اینجا مطرح است که باید تفکیک شود. یکی بحث مذهبی و دینی و احکام شرعی دین اسلام است که مراجع باید در این خصوص شفاف‌سازی کنند و نظرات‌شان را بدهند. قاعدتاً افرادی که مقلد مراجع مختلف هستند، از فتاوایی که آنها تبعیت می‌کنند، خیلی از مراجع در جهان، حجاب را به این صورتی که ما مطرح می‌کنیم، اجباری نمی‌دانند؛ بلکه در چارچوب بحث‌های احکام فقهی، حدودش را تعیین می‌کنند، یعنی بحث تام نیست. متخصصان این امر باید در این خصوص اعلام نظر کنند.

یک بحث دیگری که وجود دارد، بحث فرهنگی ماست. قاعدتاً فرهنگ جامعه ما مخالف بی‌بندوباری و برهنگی آنطور که در غرب مطرح می‌شود، است که این ریشه در هزاران سال فرهنگ ایرانی - اسلامی ما دارد و باید از این صیانت و حمایت شود. یک بحث دیگر که وجود دارد، بحث قانونی است. تا زمانی که قانون برخی مسائل را جرم‌انگاری کند، قاعدتاً مسئولین ما هم موظف هستند در چارچوب قانون عمل کنند.

به فرض مثال شما قانون وضع کرده‌اید که همه باید کمربند ایمنی را ببندند و اگر نبندند جریمه می‌شوند اما در برخی از احکام دینی شما نمی‌توانید حکم قانون را الزامی کنید. به عنوان مثال ما واجب‌تر از نماز که نداریم. نماز که یکی از وجوب و مهم‌ترین ارکان عبادی مسلمانان است اما در هیچ کجای دنیا قانون وضع نمی‌کنند که اگر کسی نماز نخواند جریمه‌اش کنند. باید این بحث را در قانون تفکیک قائل شد، یعنی جرم‌انگاری باید براساس فرهنگ، مذهب و رفتارها و عادت‌های اجتماعی مورد توجه قرار بگیرد.

من معتقدم حجاب در کشور ما برخلاف برخی از دیدگاه‌هایی که وجود دارد، یک امر کاملاً ایمانی و مذهبی است و آیه قران هم داریم که می‌فرماید: «لا اکراه فی‌الدین قد تَبَینَ الرُّشْد مِنَ الْغَی». یعنی ما نمی‌توانیم آدم‌ها را مجبور کنیم که حتماً ایمان بیاورند و حتماً تابع موارد شرعی باشند. مشکل ما در بحث این قانون، این است که این مرزبندی‌ها و تفکیک‌ها مشخص نشده است. خود من مخالف این هستم که ما به عنوان یک اقدام مجرمانه، به این موضوع نگاه کنیم. اگر در حد کشف حجابی که در غرب مطرح است، صورت بگیرد، می‌توان عنوان مجرمانه در نظر گرفت اما اگر در حد برخی تظاهرات ظاهری باشد، به نظر من بیشتر بحث ارشادی است تا اینکه ما بخواهیم بحث مجرمانه بودن را اطلاق کنیم.

محمدکاظم انبارلویی: این لایحه و مدت‌زمان آن در مجلس، حتی در شورای نگهبان و نیز مجمع تشخیص مصلحت، دقت‌های کافی در رابطه با نقدهایی که در درون و بیرون قوا نسبت به این قضیه بوده را در نظر گرفتند. حتی قضات محترم در ارتباط با آن اظهارنظر کردند و به عقیده من کامل‌ترین قانون است و نقدهایی که گاهاً در مطبوعات نسبت به آن می‌شود، مستند نیست.

در واقع آنها به طور دقیق به این قانون نگاه نکرده‌اند و آن را نخوانده‌اند و یا ملاحظات دیگری دارند. بیش از دوسوم این قانون اصلاً ارتباطی با برخورد با بی‌حجابی و یا برهنگی ندارد و مربوط به شرح وظایف دستگاه‌های فرهنگی کشور و تمهیدات آنها برای بهبود فضای فرهنگی کشور است. در هر صورت کسانی که نقدهایی دارند، یا وارد نیست و یا مطالبی را می‌گویند که منشأ آنها این است که اصلاً اعتقادی به امر حجاب که یک امر الهی و یک حکم خدایی و قرآنی است ندارند.

با اجرای این قانون از نظر من مسئله عفاف و حجاب حل می‌شود، البته ممکن است در حین اجرا به ابهامات و یا سوالاتی برسیم که همانطور که رئیس مجلس فرمودند، دولت و یا حتی مجلس لایحه یا طرح بدهند و آن اشکالات برطرف شود. اما نوع برخورد کردن مبنی بر اینکه اصلاً چنین چیزی را قبول نداریم، نشان می‌دهد که این افراد منکر ضروری اسلام هستند و کسی که منکر باشد تکلیفش مشخص است و از دایره نقد ما خارج است.

برخی از مخالفان زمان مطرح شدن آن را نامناسب می‌دانند. آیا در صورت به‌تعویق افتادنش تاثیری بر آثار و پیامدهای احتمالی آن دارد؟

محمد مهاجری:من معتقدم باید دو سال به تعویق بیفتد و در این دو سال مشروط است که کار فرهنگی انجام شود و این اتفاق را رقم بزنند و اگر توانستند مسائل فرهنگی را در جامعه گسترش دهند، نتایج را نیز در جامعه می‌بینند و بعد قانون عاقلانه‌ای را اجرا کنند. این قانون بدین شکل تا صد سال آینده نیز در کشور قابل اجرا نیست.

امیررضا واعظ آشتیانی: همه اینها بهانه است. یادمان است که مجلس مصوب کرد که باید ماهواره جمع‌آوری شود. دولت وقت باید لایحه می‌داد که اجرایی کردن این قانون این مشکلات را دارد. لایحه ندادند، نهایتاً مجری هم نتوانست به درستی کارش را انجام دهد و به مرور زمان متروک شد. الان ما قانون جمع‌آوری ماهواره را داریم اما انجام نگرفت. لذا اینکه بیاییم بگوییم الان برای اجرا صلاح نیست، حرف درستی به نظر نمی‌رسد. پس چه زمانی صلاح است قانون اجرا شود؟ چه افرادی باید این صلاح را تشخیص دهند؟ صلاح را باید یک عده از افرادی تشخیص دهند که ژست قانون‌مداری می‌گیرند اما عمل‌شان قانون‌مدارانه نیست. تنها راه این است که دولت به احترام مجلس لایحه بدهد و مجلس هم به احترام دولت لایحه را بررسی کند.

حسین کنعانی‌مقدم: من شرایط را اصلاً برای اجرا و اعمال این قانون مناسب نمی‌بینم. هر قانونی باید شرایط خاص خودش را داشته باشد. مگر قانون ماهواره نبود که وضع شد و هنوز هم وجود دارد؟ اما الان همه دارند از ماهواره استفاده می‌کنند و هیچ برخورد قانونی هم با آن نمی‌شود. موقعی باید قانون وضع شود که بتوان اعمال قانون کرد، اگر نمی‌توانیم اعمال قانون کنیم، به نظرم اجرای آن را به تاخیر بیاندازیم بهتر است.

محمدکاظم انبارلویی: اینها یک توهمی از شرایط زمانی دارند که این توهم با عقل جور در نمی‌آید. هر قانونی را بخواهید اجرا کنید که متضمن رفاه و آسایش و حاکمیت قانون باشد می‌توانید بهانه‌ای برای آن آورد. برای حفظ عفاف در جامعه همین الان هم دیر شده و باید عمل کرد به قانون چراکه نیاز به یک جامعه اخلاقی، نبوی داریم و این در قانون اساسی ما آمده است و از سویی جامعه ما نیز اجرا را جزو مطالبات خود می‌داند و تردید در اجرای آن از نظر من مورد قبول نیست.

در صورت اجرا، پیامدهای اجتماعی، سیاسی، امنیتی این قانون را با توجه به بحث‌هایی که تاکنون رخ داده است. چگونه می‌دانید؟

محمد مهاجری: تردیدی ندارم حتی اگر بخواهند این قانون را اجرا کنند، جریمه‌هایی که در نظر گرفته‌اند قابلیت اجرا داشته باشد. با این قانون در مملکت ما بدون اینکه سودی از این ماجرا ببرد، یک بی‌اعتباری سیاسی و اجتماعی در جامعه برای حاکمیت رخ خواهد داد و هیچ آدم بی‌حجابی هم با حجاب نخواهد شد.

امیررضا واعظ آشتیانی: قانون خودش فی‌نفسه انعطافی ندارد بلکه این کارگزار است که انعطاف دارد. ما گاهاً در حوزه‌های مختلف می‌بینیم قانون به درستی تعریف شده اما مجریان قانون آن را به درستی اجرا نمی‌کنند. مشکل امروز ما سر مجریان قانون است که قانون را برای خودشان تفسیر می‌کنند.

بحث سر اجرای درست قانون است، اگر همین قانون عفاف و حجاب درست اجرا شود، کمترین آسیب را خواهد داشت اما اگر ما از این حوزه آسیبی ببینیم، به دلیل اجرای نادرست مجریان است.

امیدوارم افرادی که بر این کار ماموریت دارند، به گونه‌ای عمل کنند که قانون اجرا شود نه اینکه شاهد اجرای سلایق آنها باشیم.

حسین کنعانی‌مقدم: اولین مسئله‌ای که پیش خواهد آمد، نافرمانی مدنی است؛ یعنی امکان دارد مقابل اجرای این قانون یکسری مقاومت‌هایی صورت بگیرد که حتمی ممکن است منجر به ناامنی و تظاهر به عدم اجرای قانون در برخی افراد صورت گیرد که در نتیجه، یک نوع کنش سیاسی ایجاد کند.

باید همه جوانب کار در نظر گرفته شود. بحثی که اینجا وجود دارد این است که آیا ما تبعات اجرای این قانون را در اقشار مختلف تجزیه و تحلیل کرده‌ایم و راهکارهای کاهش تنش‌ها را پیدا کرده‌ایم و با راهکارهای مناسب می‌خواهیم وارد اجرای قانون شویم یا اینکه می‌خواهیم مانند ماجرای بنزین یک‌شبه یک تصمیمی را اجرا کنیم و بعد هم تبعاتش مدت‌ها کشور را درگیر خودش کند؟ به نظر می‌رسد که باید یک مقدار مراجع و علمای ما و افرادی که مردم در مباحث مختلف دینی از آنها تقلید می‌کنند تکلیف مقلدین خودشان را شفاف اعلام کنند و بعد از آن ما وارد اجرای قانون شویم.

محمدکاظم انبارلویی: به شما قول می‌دهم هیچ پیامد منفی نخواهد داشت. زنان ما، زنانی عفیفه هستند و معتقد به قرآن و احکام الهی هستند.

حتی کسانی که به این میزان شاید اعتقادی نداشته باشند به حفظ عفت و پاکدامنی در جامعه ما معتقد هستند و این یک القای ترس است که می‌گویند اگر اجرا شود مشکل سیاسی و امنیتی پیش می‌آید.

اینگونه نیست، البته ممکن است عده‌ای از باب کاسبی سیاسی حرف‌هایی بزنند اما عمدتاً ملت ما، ملتی هستند که به اسلام رای دادند و جامعه ایرانی، جامعه اسلامی است و ایران حتی قبل از اسلام نیز براساس شواهد تاریخی به امر عفاف و حجاب اهتمام ویژه داشته است.

این قانون که ابلاغ شود، حدود دو الی سه ماه طول می‌کشد که آیین‌نامه آن تنظیم شود، مولفان این قانون و مولفان آیین‌نامه‌ها، آنگونه که من در جریان قرار گرفتم، برهنگی در جامعه و برهنگی سازمان‌یافته توسط سرویس‌های دشمن را هدف قرار دادند و برخورد با این افراد نیز با سبک و سیاق نرم انجام خواهد شد.

اینگونه نیست که هر فرد بدحجاب و یا بی‌حجابی که آمد بیرون جریمه شود. حتماً در آیین‌نامه اجرایی خواهید دید که اصلاً برخورد به آن معنایی که فکر می‌کنید وجود ندارد و خبری از گشت ارشاد نیست. به قدری این قانون هوشمندانه نوشته شده است که به تدریج به سمت حجاب و عفاف خواهیم رفت.