ائتلاف ایران با مثلث عربی؟

دنیای اقتصاد/متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

 «واشنگتن‌پست» از تشدید نگرانی حکومت‌های عربی از سقوط بشار اسد و قدرت‌گیری اسلام‌گرایان سلفی و اخوانی خبر داده است. رهبران کشورهایی مانند مصر، اردن و عربستان نگرانند فروپاشی حکومت اسد و ظهور یک دولت اسلام‌گرا منجر به بروز ناآرامی در این کشورها شود. این وضعیت زمینه‌ای را فراهم کرده است تا ایران نیز که متحد خود را از دست داده است با دغدغه‌های مثلث عربی همراه شود و یک ائتلاف تاکتیکی را برای مدیریت سوریه پسااسد تشکیل دهد.
 
سقوط بشار اسد در سوریه سایر حکومت‌‌‌های مطلقه عرب منطقه را نگران کرده است. رهبران کشورهایی مانند مصر، اردن و عربستان سعودی نگرانند بعد از فروپاشی حکومت اسد و ظهور یک دولت اسلام‌‌‌گرا منجر به بروز ناآرامی در این کشورها شود. به گزارش نشریه آمریکایی واشنگتن‌‌‌پست، صحنه‌‌‌هایی که طی هفته گذشته در سوریه شاهد بودیم، یادآور برخی از پر شورترین روزهای بهار عربی است. به دنبال سقوط نظام سوریه، هزاران نفر از مردم این کشور به خیابان‌‌‌ها ریختند و به جشن و پایکوبی پرداختند. هم‌‌‌زمان، دسته‌‌‌هایی از مردم با شکستن درهای زندان‌‌‌ها، هزاران نفر از عزیزان و اقوام خود و صدها زندانی سیاسی را از بند رها کردند.ظهور دوباره شور و حرارت انقلابی، در منطقه‌‌‌ای که هنوز تحت حاکمیت حکومت‌های مطلقه است، رهبران عرب را که بسیاری از آنها اخیرا روابط خود را با رئیس‌‌‌جمهور سوریه بشار اسد از سر گرفته بودند، هراسان کرده است. تحلیلگران، مقامات و دیپلمات‌‌‌ها می‌‌‌گویند رهبران مصر، اردن، عربستان سعودی و امارات متحده عربی نگرانند برکناری اسد ممکن است منجر به بروز ناآرامی در داخل این کشورها شود. آنها همچنین نگران غرق‌‌‌شدن سوریه در هرج‌‌‌ومرج هستند و در حالی که کاری از دستشان برنمی‌‌‌آید، قدرت‌‌‌گرفتن شورشیان افراطی به رهبری گروه تحریر‌الشام در دمشق را به نظاره نشسته‌‌‌اند.

در روزهایی که گروه تحریر‌الشام پایتخت سوریه را تصرف کرد و بشار اسد به مسکو پناهنده شد، کشورهای عرب عمدتا سنی با احتیاط این تحولات را دنبال می‌‌‌کردند. آنها در اعلامیه‌‌‌های رسمی از مردم سوریه خواسته‌‌‌اند نهادهای دولتی را حفظ کنند و از فراگیر بودن روند گذار سیاسی در کشور اطمینان یابند. به گفته یک دفتر رسانه‌‌‌ای وابسته به این گروه، در اوایل این هفته، سفرای هفت‌‌‌کشور عربی با نمایندگان گروه تحریرالشام در دمشق دیدار کردند. به گفته یک دیپلمات حاضر در منطقه که نخواست نامش فاش شود، شورشیان تلاش داشتند به سفرا اطمینان دهند امنیت آنها حفظ خواهد شد.اما نگرانی از به‌‌‌قدرت‌‌‌رسیدن شورشیان، از همان ابتدا آشکار بود: شنبه گذشته، در حالی که نیروهای مخالف حکومت به دمشق نزدیک می‌‌‌شدند، وزرای خارجه چند کشور عربی برای یک نشست اضطراری در حاشیه اجلاسی در دوحه دور هم جمع شدند و بعدتر از شورشیان درخواست کردند ضمن توقف پیشروی خود با حکومت اسد مذاکره کنند.

فواز جرجس، استاد روابط بین‌الملل در دانشکده اقتصاد و علوم سیاسی لندن، در این باره می‌‌‌گوید: آنها نگران بروز خلأ قدرت در سوریه هستند. آنها نگرانند توانایی اسلام‌‌‌گرایان برای پر کردن این خلأ و اداره کشور از نفوذ آنها در سوریه بکاهد.

کشورهای عربی مدت‌‌‌هاست از جذابیت سیاسی جنبش‌‌‌های اسلام‌‌‌گرا که نظم، سازماندهی و برنامه‌‌‌های رفاه اجتماعی مردمی آنها تهدیدی پایدار برای حکومت‌‌‌های خودکامه عربی است، هراسان و نگران هستند. این ترس در هیچ کجا به ‌‌‌اندازه مصر مشهود نیست، جایی که رئیس‌‌‌جمهور عبدالفتاح السیسی با یک کودتای نظامی در سال ۲۰۱۳ قدرت را به دست گرفت و دولت منتخب اخوان‌‌‌المسلمین را که پس از بهار عربی روی کار آمده بود سرنگون کرد. او با صدور دستور سرکوب گسترده امنیتی، این جنبش را در هم شکست. اما به گفته یک دیپلمات عرب، بخش اعظم مردم مصر، همچنان در خفا با اخوان‌‌‌المسلمین همدردی می‌کنند. این دیپلمات افزود، چشم‌‌‌انداز گروه تحریر‌الشام، یک گروه هم‌‌‌فکر، برای دستیابی به جایگاهی در سوریه «یک تهدید ایدئولوژیک و وجودی» برای سیسی محسوب می‌شود.

به گفته هشام یوسف، دیپلمات سابق مصری، عربستان سعودی و امارات در این نگرانی سهیم هستند. در واقع، دو کشور پادشاهی خلیج‌‌‌فارس، بعد از وقوع بهار عربی، حرکت‌‌‌های انقلاب‌‌‌ستیزانه در منطقه را سازماندهی کردند و از ثروت هنگفت خود برای خنثی‌‌‌کردن جنبش‌‌‌های مردمی و حمایت از دولت‌‌‌های مستبد در بحرین، مصر، لیبی، تونس و یمن بهره‌‌‌برداری کردند.

اما در‌حالی‌که کشورهای عربی نسبت به اسلام‌‌‌گرایان محتاط بودند، سال‌های متمادی از اسد و حکومت سوریه دوری کردند و سوریه را در پاییز ۲۰۱۱ از اتحادیه عرب اخراج کردند. این دوره هم‌‌‌زمان با بروز تحولات انقلابی در خاورمیانه و حتی دیگر رهبران خودکامه منطقه بود. در واقع آنها از وحشتی که حزب بعث بر سوری‌ها تحمیل می‌‌‌کرد، وحشت‌‌‌زده بودند. در آن زمان، حدود ۸ماه پس از شروع ناآرامی‌‌‌ها، هزاران غیرنظامی جان را خود را ازدست‌‌‌داده بودند.

آنچه بعدتر روی داد، شروع یک جنگ داخلی طولانی بود که روسیه و ایران از جمله متحدان کلیدی بشار اسد را وادار کرد تا برای تقویت نظام سیاسی و حفظ متحد به درخواست سوریه مداخله کنند. باگذشت زمان، هنگامی که مشخص شد اسد در قدرت ماندنی است، کشورهای عربی روند احیای روابط خود را با سوریه آغاز کردند.

سال گذشته، اسد از بازگشت به اتحادیه عرب استقبال کرد. در جریان اجلاس سران این سازمان که در جده عربستان سعودی برگزار شد، رسانه‌‌‌ها تصاویر اسد را حین در آغوش گرفتن محمد بن‌سلمان، ولیعهد پادشاهی سعودی، به جهان مخابره کردند. دولت‌‌‌های عربی امیدوار بودند حمایت‌‌‌های دیپلماتیک و مالی آنها، اسد را متقاعد کند سلسله‌‌‌ای از تغییرات عمده را در روند اداره کشور اجرا کند. از جمله درخواست‌‌‌های آنها دوری از ایران، رقیب دیرینه منطقه‌‌‌ای این کشورها و به طور بالقوه، محدودکردن تجارت سودآور قرص‌‌‌های مخدر در سوریه بود که به جنایت و اعتیاد در کشورهای همسایه دامن می‌‌‌زد.به گفته یوسف، در ازای ادغام مجدد بشار اسد با جامعه عربی، کشورهای عربی همچنین از اسد انتظار داشتند با مخالفان سیاسی میانه‌‌‌رو وارد گفت‌وگو شود تا از گسترش دامنه نفوذ گروه‌‌‌های اسلام‌‌‌گرا از جمله تحریر الشام که کنترل برخی از مناطق سوریه را در دست داشتند، جلوگیری کند.اما اسد به وعده‌‌‌های خود عمل نکرد. به‌‌‌هرحال بشار آنها را ناامید کرده بود. علی شهابی، تاجر سعودی که روابط نزدیکی با خانواده سلطنتی دارد، در این باره می‌‌‌گوید، بشار به هیچ یک از وعده‌‌‌هایش عمل‌‌‌نکرد. اکنون، کشورهای عربی بااحتیاط به سوریه نزدیک می‌‌‌شوند و همچنان به دنبال حفظ نفوذ خود هستند، اما منتظرند ببینند که آیا می‌توان آشوب‌‌‌های پس از اسد را مهار کرد یا خیر.

عبدالخالق عبدالله، یک تحلیلگر سیاسی مستقر در دبی می‌‌‌گوید همیشه بعد از سقوط، شاهد وقوع هرج‌‌‌ومرج هستیم.او می‌‌‌گوید امارات و متحدانش نگرانند تولید مواد مخدر سوریه به دست یکی از گروه‌‌‌های مسلحی که اکنون در این کشور فعال هستند ادامه یابد. تجارتی به ارزش سالانه ۱۰ میلیارد دلار که بخش اعظم آن از طریق اردن و عربستان سعودی قاچاق می‌‌‌شد.

به گفته تحلیلگران و مقامات، دولت‌‌‌های عربی به‌رغم ملاحظات خود، چاره‌‌‌ای جز تعامل با گروه تحریر‌الشام ندارند. طارق النعمت، نویسنده و تحلیلگر سیاسی اردنی، می‌‌‌گوید در نهایت، اردن هیچ گزینه دیگری ندارد. او می‌‌‌گوید،اگر می‌‌‌خواهید مرزهای خود را حفظ کنید، باید با قدرت‌‌‌های واقعی در داخل سوریه تعامل کنید. اما این نفوذ بالقوه سوریه در خارج از مرزهایش است که کشورهایی مانند مصر را نگران می‌کند، جایی که به گفته سازمان‌های حقوق بشری، بیش از ۲۰‌هزار نفر زندانی سیاسی در زندان‌‌‌های این کشور در بند هستند. این کشور همچنین درگیر یک بحران اقتصادی تمام‌‌‌عیار است و مصری‌‌‌ها که از شرایط خود ناامید شده‌‌‌اند، به طور فزاینده‌‌‌ای خشم خود را در رسانه‌‌‌های اجتماعی به اشتراک می‌‌‌گذارند.

اوایل هفته گذشته، یک وبگاه خبری وابسته به اخوان‌‌‌المسلمین، ویدئویی از فریادزدن معترضان علیه سیسی در جریان سفر وی به نروژ را به اشتراک گذاشت. آنها فریاد می‌‌‌زدند سیسی بعد از اسد سرنگون خواهد شد. مای الصدانی، مدیر اجرایی موسسه سیاست خاورمیانه تحریر مستقر در واشنگتن‌‌‌دی‌‌‌سی در این باره می‌‌‌گوید، صراحتا این شرایط، برای یک رژیم سیاسی که این صحنه‌‌‌ها را در سوریه تماشا می‌کند و می‌‌‌داند که آنها نیز قادر به برآوردن نیازهای شهروندان خود نیستند، وحشتناک است. بر اساس گزارش‌‌‌ها، پلیس مصر ده‌‌‌ها سوری را که در خیابان‌‌‌های قاهره سرنگونی اسد را جشن می‌‌‌گرفتند دستگیر کرد. مونا سیف، مدافع حقوق بشر مصر، از سوری‌‌‌ها به‌‌‌خاطر یورش به زندان صیدنایا، برای آزادی زندانیان تشکر کرد. برادر سیف، نویسنده و فعال علا عبدالفتاح، برجسته‌‌‌ترین زندانی سیاسی مصر است. مادر آنها، لیلا سوئیف، بیش از ۷۰ روز است که در اعتراض به زندانی‌‌‌شدن پسرش در اعتصاب‌‌‌ غذاست.

 

---

بازار

---

به پیج اینستاگرامی «آخرین خبر» بپیوندید
instagram.com/akharinkhabar