برگزیده

۵ سرفصل توافق ۲۰ ساله

دنياي اقتصاد

بروزرسانی 1403/10/30 - 22:10

دنیای اقتصاد/متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

سرانجام توافق راهبردی ایران و روسیه به امضای روسای‌جمهور دو کشور رسید تا فصل جدیدی از روابط اقتصادی و تجاری دو کشور آغاز شود. بررسی ابعاد مختلف این توافق به همراه گزارشی از الجزیره پیرامون چشم‌انداز همکاری دو کشور گویای مسیری تازه پس از این توافق است.

معاهده مشارکت جامع راهبردی بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری فدراتیو روسیه روز جمعه با حضور مسعود پزشکیان و ولادیمیر پوتین، روسای جمهور دو کشور، به امضا رسید. این معاهده مشتمل بر یک مقدمه و ۴۷ ماده در شهر مسکو در ۲۸ دی‌ماه ۱۴۰۳ هجری شمسی برابر با ۱۷ژانویه ۲۰۲۵ میلادی، در دو نسخه اصلی به زبان‌های فارسی، روسی و انگلیسی منعقد شد که کلیه نسخ از اعتبار یکسان برخوردار هستند.

درباره شروط اجرا یا خاتمه دادن به این معاهده آمده است که این معاهده منوط به تصویب است و ۳۰ روز پس از تاریخ آخرین اعلام کتبی که طی آن طرف‌های متعاهد به یکدیگر اطلاع می‌دهند که تشریفات داخلی مربوطه لازم برای لازم‌الاجرا شدن آن انجام شده است، برای مدت ۲۰ سال لازم‌الاجرا و با قابلیت تمدید خودکار برای دوره‌های ۵ساله بعدی معتبر خواهد بود. در عین حال این معاهده در صورتی که یکی از طرف‌های متعاهد قصد خود را برای خاتمه آن حداقل یک سال قبل از پایان دوره آن با صدور اعلامیه کتبی اعلام نماید، خاتمه خواهد یافت.

از جمله موضوعات اصلی که در این معاهده مورد تاکید قرار گرفته، حوزه‌های سیاسی، نظامی و امنیتی، مبارزه با تروریسم، اقتصادی، علمی و فرهنگی و حوزه انرژی را شامل می‌شود که در زیر به طور اختصار برخی از ماده‌های مهم در خصوص موارد مذکور بیان شده است.

سیاسی-دیپلماتیک
در بعد سیاسی در ماده ۱۱ آمده که طرف‌های متعاهد، بر اساس موافقت‌نامه بین دولت جمهوری اسلامی ایران و دولت فدراسیون روسیه در خصوص همکاری در حوزه امنیت اطلاعات مورخ ۷ بهمن ۱۳۹۹ هجری شمسی (برابر با ۲۶ژانویه ۲۰۲۱ میلادی)، نسبت به همکاری‌های سیاسی و عملی در زمینه امنیت اطلاعات بین‌المللی اقدام خواهند کرد.

در بند ۱۲ نیز آمده است که ایران و روسیه تحکیم صلح و امنیت در منطقه خزر، آسیای مرکزی، ماورای قفقاز و خاورمیانه را تسهیل خواهند کرد و به منظور جلوگیری از مداخله در مناطق مذکور و حضور بی‌ثبات‌کننده دولت‌های ثالث در آنجا همکاری خواهند کرد.

همچنین در ماده ۱۴ تاکید شده که طرفین همکاری‌ها را در چارچوب سازمان‌های منطقه‌ای تعمیق خواهند بخشید، در سازمان همکاری شانگهای به منظور تقویت ظرفیت آن در زمینه‌های سیاسی، امنیتی، اقتصادی، و در عرصه‌های فرهنگی و بشردوستانه، تعامل خواهند داشت و مواضع را هماهنگ خواهند کرد و گسترش روابط تجاری و اقتصادی بین جمهوری اسلامی ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا را تسهیل خواهند کرد.

در ماده دیگر آمده که با تأسی از اهداف حفظ صلح و امنیت بین‌المللی، طرف‌های متعاهد در چارچوب سازمان‌های بین‌المللی، از جمله سازمان ملل متحد و کارگزاری‌های تخصصی وابسته به آن، در مورد مسائل جهانی و منطقه‌ای که ممکن است به طور مستقیم یا غیرمستقیم، چالشی برای منافع و امنیت مشترک طرف‌های متعاهد باشد، رایزنی و همکاری خواهند کرد.

نظامی-امنیتی

در ماده ۳ این معاهده آمده است در صورتی که هر یک از طرف‌های متعاهد در معرض تجاوز قرار گیرد، طرف متعاهد دیگر هیچ کمک نظامی یا کمک دیگر را به متجاوز، که به تداوم تجاوز کمک کند، ارائه نخواهد کرد. در بخش دیگری از این ماده نیز ذکر شده طرف‌های متعاهد اجازه استفاده از قلمرو خود برای حمایت از تحرکات جدایی‌طلبانه و سایر اقداماتی که ثبات و تمامیت ارضی طرف متعاهد دیگر را تهدید می‌کند و همچنین در راستای حمایت از اقدامات خصمانه علیه یکدیگر، نخواهند داد.

همچنین در ماده ۵ تاکید شده طرف‌های متعاهد در زمینه مقابله با تهدیدات نظامی و امنیتی مشترک دارای ماهیت دوجانبه و منطقه‌ای به رایزنی و همکاری خواهند پرداخت. در ماده ۱۹ هم آمده است طرف‌های متعاهد با اعمال اقدامات قهرآمیز یک‌جانبه، از جمله اقداماتی که ماهیت فراسرزمینی دارند، مقابله خواهند کرد و تحمیل آنها را به عنوان یک عمل غیردوستانه و متخلفانه بین‌المللی در نظر خواهند گرفت.

در ماده ۱۱ نیز تاکید شده است که طرف‌های متعاهد به ایجاد یک سیستم امنیت اطلاعات بین‌المللی و یک رژیم حقوقی الزام‌آور تحت لوای سازمان ملل متحد جهت پیشگیری از اختلافات و حل‌و‌فصل مسالمت‌آمیز آنها براساس اصول برابری حاکمیتی و عدم مداخله در امور داخلی دولت‌ها مساعدت خواهند کرد.

در خصوص بحث مبارزه با تروریسم نیز در ماده هفت آمده است که طرف‌های متعاهد در زمینه مبارزه با تروریسم بین‌المللی و سایر چالش‌ها و تهدیدها به صورت دوجانبه و چندجانبه همکاری خواهند کرد. ضمن اینکه طرف‌های متعاهد مواضع خود را هماهنگ خواهند کرد و تلاش‌های مشترک برای مبارزه با چالش‌ها و تهدیدات مذکور در مجامع بین‌المللی ذی‌ربط را افزایش خواهند داد و همچنین در چارچوب سازمان پلیس جنایی بین‌المللی (اینترپل) همکاری خواهند کرد.

اقتصادی

در بعد اقتصادی در ماده ۱۷ تاکید شده طرف‌های متعاهد از همکاری‌های تجاری و اقتصادی در همه زمینه‌های مورد علاقه متقابل و در چارچوب کمیسیون دائمی همکاری‌های تجاری و اقتصادی ایران و روسیه حمایت خواهند کرد. در ماده ۱۸ نیز ذکر شده طرف‌های متعاهد با آگاهی از ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری خود می‌توانند سرمایه‌گذاری‌های مشترکی را در اقتصاد دولت‌های ثالث داشته باشند و بدین منظور گفت‌وگوهایی در چارچوب سازوکارهای تخصصی چندجانبه داشته باشند. همچنین در ماده ۲۰ آمده است طرف‌های متعاهد همکاری خود را با هدف توسعه تجارت و تشویق سرمایه‌گذاری‌ها در مناطق اقتصادی ویژه/آزاد طرف‌های متعاهد گسترش خواهند داد.

در حوزه انرژی در ماده ۲۲ و ۲۳ آمده است که طرف‌های متعاهد همکاری در حوزه نفت و گاز را بر اساس اصول برابری و سودمندی متقابل گسترش خواهند داد و اقداماتی را برای افزایش امنیت انرژی طرف‌های متعاهد از طریق استفاده بهینه از منابع سوخت و انرژی اتخاذ خواهند کرد و همکاری علمی و فنی، تبادل تجربیات و به‌کارگیری فناوری‌های روز و پیشرفته در استخراج، فرآوری و حمل‌و‌نقل نفت و گاز را در دستورکار قرار خواهند داد. همکاری و اجرای یک سیاست هماهنگ در چارچوب مجامع بین‌المللی انرژی مانند مجمع کشورهای صادرکننده گاز و اوپک‌پلاس نیز از دیگر بندها در حوزه انرژی است. درعین‌حال دو طرف در پروژه‌های بلندمدت استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای، از جمله ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای، همکاری خواهند کرد.

علمی و فناوری
در بعد علمی و فرهنگی در ماده ۳۰ آمده است که طرف‌های متعاهد به توسعه و تقویت روابط بلندمدت و سازنده در زمینه‌های تحصیلات عالی، علوم، فناوری و نوآوری، مبادرت خواهند نمود و پروژه‌های علمی و فنی مشترک را اجرا خواهند کرد. همچنین ایران و روسیه یادگیری زبان‌های رسمی، مطالعه ادبیات، تاریخ و فرهنگ طرف متعاهد دیگر را در موسسات تحصیلات عالی خود حمایت خواهند کرد.

در حوزه فرهنگی نیز در این معاهده ذکر شده که ایران و روسیه آشنایی ملت‌هایشان با فرهنگ و سنت‌های یکدیگر را تسهیل و یادگیری زبان‌های رسمی آنها (فارسی و روسی) را تشویق خواهند کرد. در ماده ۳۵ نیز ذکر شده که طرفﻫﺎی متعاهد از همکاریﻫﺎی گسترده در بخشﻫﺎی دولتی و خصوصی در زمینهﻫﺎی ترویج میراث فرهنگی، گردشگری، هنرها و صنایع دستی به منظور افزایش آگاهی مردم نسبت به غنای اجتماعی-فرهنگی و جاذبهﻫﺎی مختلف گردشگری جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه حمایت کرده و ارتباط مستقیم میان سازمانﻫﺎی گردشگری خود را ترغیب خواهند کرد.

ورزشی و گردشگری
در ماده ۳۵ طرفﻫﺎی متعاهد از همکاریﻫﺎی گسترده در بخشﻫﺎی دولتی و خصوصی در زمینهﻫﺎی ترویج میراث فرهنگی، گردشگری، هنرها و صنایع دستی به منظور افزایش آگاهی مردم نسبت به غنای اجتماعی-فرهنگی و جاذبهﻫﺎی مختلف گردشگری جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه حمایت کرده و ارتباط مستقیم میان سازمانﻫﺎی گردشگری خود را ترغیب خواهند کرد. در دو ماده ۳۶ و ۳۷ هم درخصوص همکاری های ورزشی آمده است: طرف‌های متعاهد تبادلات دوجانبه بین جوانان را تشویق خواهند کرد، برقراری ارتباط مستقیم میان انجمن‌های خلاق، ورزشی، اجتماعی-سیاسی و سایر انجمن‌های جوانان را تسهیل خواهند کرد و برگزاری گردهمایی‌ها، همایش‌ها و رایزنی‌های موضوعی مشترک در مورد مسائل جوانان را ترغیب خواهند کرد.

طرف‌های متعاهد تحکیم همکاری در زمینه فرهنگ آمادگی جسمانی و ورزش را از طریق تبادل مربیان و سایر متخصصان در زمینه تربیت بدنی و ورزش تسهیل خواهند کرد و همچنین ارتباط مستقیم میان سازمان‌های ورزشی خود را گسترش خواهند داد.