میانجی روسی

هم میهن/متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

با توجه به اقدام ترامپ مبنی بر دور زدن اتحادیه اروپا و رویکردی که در قبال اوکراین اتخاذ کرد و همچنین نشستن پای میز مذاکره مستقیم با روس‌‏ها در ریاض، این نگرانی به وجود آمده است که مسکو در قبال ایران چه خواهد کرد.
 
 محسن صالحی‌خواه| وزیر خارجه روسیه، روز گذشته برای سفری یک‌روزه و رایزنی با مقامات کشورمان وارد تهران شد. سرگئی لاوروف ظهر سه‌شنبه به محل وزارت امور خارجه کشورمان رفت و مورد استقبال سیدعباس عراقچی، رئیس دستگاه دیپلماسی قرار گرفت. این نخستین سفر لاوروف به تهران در دوران جدید است. او پیش از این آبان ۱۴۰۲ به تهران سفر کرده بود. وزیر خارجه روسیه علاوه بر دیدار با همتای ایرانی خود، با مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور کشورمان نیز دیدار و گفت‌وگو کرد. پس از سفر امیر قطر و وزیر خارجه عمان این سومین سفر مقامات مهم سیاسی به ایران در هفته‌های اخیر است.

از آنکارا به تهران
لاوروف از آنکارا به تهران آمد. با توجه به تحولات منطقه و آغاز به کار دونالد ترامپ در واشنگتن، روس‌ها روزهای شلوغی را از لحاظ دیپلماتیک می‌گذرانند. از یک سو پرونده اوکراین روی میز است و امکان دارد پس از سه سال درگیری نظامی، این منازعه به‌زودی با مداخله ترامپ به نفع آنان به پایان برسد. از سوی دیگر، با توجه به آنچه در دمشق رخ داد و متحد قدیمی آنان در سوریه سقوط کرد، روس‌ها تلاش می‌کنند نفوذ قدیمی خود را در سوریه از دست ندهند و پایگاه طرطوس که از زمان شوروی آن را در اختیار داشتند، همچنان در نظام انتقالی و آینده سوریه نیز حفظ کنند.
 
بخشی از پرونده‌های بین‌المللی روسیه به ایران نیز مربوط است. اتحادیه اروپا ایران را متهم می‌کند که با ارسال تسلیحات به روسیه، در تجاوز مسکو به اوکراین مشارکت کرده است؛ ادعایی که مقامات کشورمان بارها به آن پاسخ داده‌اند. اما این ادعا که بر ارسال موشک‌های بالستیک و پهپادهای انتحاری شاهد ۱۳۶ متمرکز است، تاثیر زیادی بر تیرگی روابط میان ایران و اروپا داشته است.

پایان این جنگ چه مثبت و چه منفی، به ایران ارتباط پیدا می‌کند. پرونده سوریه نیز میان ایران و روسیه مشترک است. موضوعاتی مانند دالان زنگزور، بحران در قفقاز، فلسطین، مسئله اسرائیل، دریای خزر، افغانستان و مسائل خلیج‌فارس نیز میان دو کشور مطرح است. 

علاوه بر اینکه به‌تازگی توافقنامه جامع راهبردی ایران و روسیه از سوی رؤسای جمهوری دو کشور امضا شده، مسکو یکی از طرف‌های توافق و مذاکرات هسته‌ای ایران طی سال‌های قبل نیز بوده است. با توجه به اقدام ترامپ مبنی بر دور زدن اتحادیه اروپا و رویکردی که در قبال اوکراین اتخاذ کرد و همچنین نشستن پای میز مذاکره مستقیم با روس‌ها در ریاض، این نگرانی به وجود آمده است که مسکو در قبال ایران چه خواهد کرد. 

نباید به جریان ضدایرانی فرصت داد
الهه کولایی، استاد روابط بین‌الملل دانشگاه تهران درباره جایگاه ایران در رابطه میان روسیه و آمریکا به هم‌میهن گفت: «رابطه ایران و آمریکا در سال‌های پس از انقلاب، همواره یکی از موضوع‌های مطرح در روابط روسیه با آمریکا، چه در دوره شوروی و چه در دوران پس از فروپاشی آن بوده است. به خوبی مشخص است که این شرایط برای کشورهای بسیاری در پیرامون ما و حتی دوردست‌ها، فرصت‌های بسیاری ایجاد کرده و دچار فرازونشیب بسیاری بوده است. در شرایط فعلی با به قدرت رسیدن ترامپ در آمریکا، ویژگی‌های شخصی او، تجربه دوره اول ریاست‌جمهوری و نیز سیاست‌هایی که در پیش گرفته، این مسئله همچنان جایگاه ویژه‌ای دارد.»

او تاکید کرد: «دیدار وزرای امور خارجه روسیه و آمریکا و نیز دیدار لاوروف با فیدان وزیر امور خارجه ترکیه و سفر دیروز او به ایران، نشان از دیپلماسی پرتحرک روسیه در فضای جدید نظام بین‌الملل دارد. دیدار لاوروف از تهران و ملاقات با مسئولان کشور نشان‌دهنده جایگاه مورد اشاره ایران و ادامه آن در روابط روسیه و آمریکا است. در ارتباط با هدف دو کشور برای پایان دادن به جنگ اوکراین و آثار و پیامدهای آن در روابط روسیه با ایران، ملاحظات و بحث‌های زیادی مطرح می‌شود که قابل بررسی و توجه است. فرازونشیبی که در روابط ایران و روسیه، به تبع شرایط روابط روسیه با آمریکا در سال‌های گذشته وجود داشته است، باید مسئولان کشور را، متوجه شرایط مهم کنونی و چشم‌اندازهای پیش رو کند. بر اساس قاعده حاکم بر نظام بین‌الملل، حرکت همه کشورها در جهت تامین منافع خودشان است. به همین دلیل نمی‌توان از هیچ کشوری انتظار داشت که در تنظیم رفتار خود جز منافع خود به موضوع دیگری بیندیشند. با در نظر گرفتن چشم‌انداز رابطه روسیه و آمریکا و نیازهای دو کشور به این رابطه و البته ملاحظات آمریکا برای گسترش حضور خود در بازارهای پرسود روسی به‌ویژه در حوزه انرژی، می‌توان انتظار داشت که این دیدارها تاثیر مستقیم بر جهت‌گیری‌های روسیه نسبت به ایران داشته باشد.»

این پژوهشگر حوزه روسیه یادآور شد: «این  به معنای آن نیست که روسیه به خاطر آمریکا بر جمهوری اسلامی اعمال فشار می‌کند، یا در دفاع از مواضع جمهوری اسلامی به آمریکا فشار می‌آورد، بلکه مانند دیگر کشورهای جهان، منافع خود را دنبال می‌کند. این مسئله‌ای است که مسئولان کشور ما نیز باید به آن توجه کنند و به سمت گشودن مسیرهای مذاکره بروند. نباید این فرصت را به دیگران داد که از شرایط، موقعیت ایران و وزن ژئوپلیتیکی آن به سود خود بهره‌برداری کنند. این یک قاعده در نظام بین‌الملل است که انکار و نادیده گرفتن آن بر اساس رویکردهای ایدئولوژیک و رویاگرایانه، تنها به منافع ایران و ایرانیان زیان وارد و آن را به ابزاری برای تامین منافع دیگران از جمله روسیه تبدیل می‌کند.»

کولایی افزود: «تحولات پس از به قدرت رسیدن ترامپ در آمریکا به ما می‌گوید که باید هر چه زودتر از فرصت ایجادشده بهره‌ بگیریم و اجازه ندهیم دولت اسرائیل بتواند سیاست‌های خودش را با تحریک و بهره‌گیری از قدرت آمریکا پیش ببرد. این نشانه‌ها برای پذیرش ضرورت تغییر اساسی در جهت‌گیری‌های سیاست خارجی کشور، متناسب با نیازهای کنونی مردم ایران و ضرورت‌هایی که امروز جامعه ایرانی در شرایط تعطیلی‌های خسارت‌بار و پشت سر هم، آن را به خوبی احساس می‌کند، کافی است.»

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در توضیح سیاست آمریکا نسبت به ایران گفت: «آنچه در روابط کنونی آمریکا با ایران در حال شکل‌گیری است، اجرای سیاست چماق و هویج است. یادآور توصیه‌ روزولت به مقام‌های آمریکایی است که چماق بزرگ را بردارید اما آرام سخن بگویید! همزمان با اعمال فشار ابزارهای تطمیع و تشویق سیاست‌های خود را پیش ببرید. اگر به روش‌ها و رویکرد ترامپ در چند هفته اخیر در تنظیم رابطه‌ با پاناما یا در ارتباط با موضوع گرینلند دقت کنیم، متوجه می‌شویم که باید دو سطح سخن گفتن و اجرای سیاست را از هم جدا کنیم. به نظر می‌رسد که آمریکای ترامپ هدفش ایجاد ارتباط با جمهوری اسلامی ایران در جایگاه یک تاجر است. شرایط ژئواکونومیک ایران در غرب آسیا، اهمیت بازارهای ایران، منابع طبیعی و سرمایه‌های عظیم انسانی عواملی است که انگیزه‌های لازم برای تغییر رابطه چند دهه گذشته را از سوی آمریکای ترامپ به وجود آورده است. بنابراین برخلاف فشارهای جریان‌های ضدایرانی، این گرایش در آمریکا در شرایط فعلی وجود دارد. نمی‌توان تصور کرد این وضعیت با توجه به شخصیت ترامپ خیلی تداوم پیدا کند و ماندگار باشد.»

کولایی اضافه کرد: «فشار جریان‌های ضدایرانی به‌ویژه لابی‌های اسرائیل در آمریکا، برای حل مسئله ایران به سود آنان در ادامه شرایط کنونی، واقعیتی غیرقابل چشم‌پوشی است. نمی‌توان آن را فقط یک تهدید سیاسی دانست. بلکه باید به‌عنوان گزینه‌ای قابل بررسی به آن پرداخت. دیدگاه‌های ترامپ فرصتی برای ایران به وجود آورده است که باید از آن به درستی استفاده شود، تا شرایط برای مردم، موقعیت و جایگاه منطقه ایران تحولی اساسی پیدا کند. ایران آنچنان ظرفیتی دارد که در چنین وضعیتی، روسیه هم می‌تواند منافع خود را در یک ایران آباد و با ثبات دنبال کند، نه کشوری که با ورشکستگی و بحران‌های غیرقابل کنترل روبه‌رو باشد. چنین کشوری ممکن است، منافع برخی از کشورها را تامین کند، اما بدون شک یک ایران آباد و با ثبات و در شرایط تعامل سازنده با جهان، می‌تواند هم‌زمان با روسیه و آمریکا منافع مشترکی را دنبال کند. همان‌گونه که در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ خورشیدی، یعنی در دوره جنگ سرد شاهد تنظیم رابطه سودمند ایران با شوروی کمونیست بودیم، در همان حال که رابطه‌ای استوار با آمریکا نیز جریان داشت. توجه به سیاست‌های ترکیه و عربستان سعودی در این زمینه قابل بهره‌برداری است.»

---

بازار

---

به پیج اینستاگرامی «آخرین خبر» بپیوندید
instagram.com/akharinkhabar