همان همیشگی‌های گروسی

فرهيختگان

بروزرسانی 1403/12/18 - 21:50

فرهیختگان/متن پیش رو در فرهیختگان منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

زهرا طیبی| قرار بود گزارش جامع دبیرکل آژانس در مورد فعالیت هسته‌ای ایران، اسفندماه امسال در نشست شورای حکام قرائت شود. گروسی اما اعلام کرد برای تکمیل گزارش نهایی به زمان بیشتری نیاز دارد تا در نیمه بهار و نشست بعدی شورای حکام، آن را ارائه کند. بااین‌حال به‌نظر می‌رسد شورای حکام همچنان مسیر اعمال فشار بر ایران را تا خردادماه ادامه خواهد داد. اگرچه اظهاراتی در مورد ضرورت حل پرونده هسته‌ای ایران از روش دیپلماتیک از جانب تروئیکا مطرح شد؛ اما گزارش تازه‌ای که گروسی از فعالیت هسته‌ای ایران منتشر کرد و تکرار ادعا‌های سابق، بیانیه تندی که اروپا و آمریکا علیه فعالیت هسته‌ای ایران منتشر کردند، ادامه مواضعی است که شورای حکام در نشست پیشین علیه ایران گرفت، با این تفاوت که گروسی در نشست پیشین شورای حکام و پس از بازگشت از ایران، دیدار با مقامات ایرانی را سازنده توصیف کرد و از چراغ‌سبز ایران برای همکاری با آژانس گفت، اما شورای حکام نهایتاً، قطعنامه‌ای تند تروئیکا علیه ایران را تصویب کرد.
گزارش تازه‌ای که گروسی در اولین روز این نشست قرائت کرد، ایران را به غنی‌سازی در حد تولید سلاح هسته‌ای متهم کرد؛ امری که این گزاره را پررنگ می‌کند که گزارش جامع گروسی در خردادماه 1404 نیز تفاوت چندانی با مواضع فعلی‌اش علیه ایران نداشته باشد و زمینه ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت را فراهم کند.

تکرار ادعا‌های واهی گروسی
نشست فصلی شورای حکام که روز دوشنبه آغاز به کار کرد و گروسی نیز در اولین روز شروع به کار آن گزارش خود را ارائه کرد، اهمیتی بیش از نشست‌های قبلی شورای حکام دارد. این آخرین نشستی است که پیش از موعد نهایی ارائه گزارش نهایی گروسی، در مورد ایران برگزار می‌شود. گروسی در این نشست ادعا‌های سابق خود در مورد ایران را تکرار کرد، ایران را به غنی‌سازی در سطح تولید سلاح هسته‌ای محکوم کرد؛ اما نهایتاً گفت ممکن است جایی برای سازش وجود داشته باشد.
گروسی در بخشی از گزارش خود، ایران را به تناقض‌گویی در مورد برنامه هسته‌ای‌اش محکوم کرد و گفت: «اظهارات ایران درباره مواد، فعالیت‌ها و محل‌های آلوده به مواد هسته‌ای با یافته‌های آژانس مغایرت دارد.» او مدعی شد از زمان گزارش پیشین آژانس، ذخایر اورانیوم ایران تا خلوص اورانیوم 235، 60 درصدی از 182 کیلوگرم در فصل قبلی به 275 کیلوگرم افزایش پیدا کرده است. او ایران را تنها کشور غیرهسته‌ای خواند که تا این سطح غنی‌سازی انجام می‌دهد. گروسی در ادامه هم مدعی شد: «علی‌رغم اینکه ایران، تمایل خود را برای بررسی انتخاب چهار بازرس آژانس اعلام کرده بود، تعیین آن‌ها را نپذیرفت.»
گروسی به‌رسم همیشگی ادعا‌های سیاسی و برخلاف صلاحیت قانونی خود مطرح کرد و گفت: «تحریم‌های غرب علیه برنامه هسته‌ای ایران، بی‌اثر هستند و این کشور با یافتن راه‌هایی برای دورزدن آن‌ها رشد عظیمی، در برنامه هسته‌ای خود داشته است.»
این جنس اظهارات جانب‌دارانه که بیشتر رنگ‌وبوی سیاسی‌کاری و استفاده ابزاری از برنامه هسته‌ای ایران برای افزایش فشار بر ایران می‌دهد، بار اولی نیست که در اظهارات گروسی مطرح می‌شود. ایران نیز بار‌ها در پاسخ تأکید داشته که به چهارچوب همکاری در قالب پادمان با آژانس پایبند است و از آژانس خواسته تا به‌جای مطرح‌کردن ادعا‌های جانب‌دارانه علیه ایران، رفتاری حرفه‌ای و بی‌طرفانه در تعامل با ایران داشته باشد.
کمیسیون امنیت ملی مجلس بعد از گزارش گروسی در بیانیه‌ای خطاب به رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بار دیگر به این موضوع تأکید کرد که «آژانس باید اظهارات خود را بر اساس قوانین آژانس و صرفاً در حوزه فنی تنظیم کرده و از اظهارات سیاسی پرهیز کند.»

سلاح هسته‌ای برای ایران بد است اما از اروپا محافظت می‌کند!
تروئیکای اروپا نیز مانند دوره‌های گذشته، بعد از انتشار گزارش آژانس، بیانیه‌ای مشترک با آمریکا منتشر کرد. در بخشی از این بیانیه آمده: «گزارش آژانس بار دیگر تأیید می‌کند که ایران همچنان به مسیر تشدید تنش ادامه داده است و تعهداتش در برجام را به طور فزاینده‌ای نقض می‌کند.»
تروئیکا در بخشی از گزارش خود با محکوم‌کردن ایران به تشدید فعالیت‌های هسته‌ای از ایران خواست تا «از تنش‌های هسته‌ای جلوگیری کند.» در ادامه این بیانیه نیز آمده: «ما ایران را ترغیب می‌کنیم که تمامی اقدامات شفاف‌سازی که در فوریه ۲۰۲۱ متوقف کرد و در بیانیه مشترک ۴ مارس ۲۰۲۳ با آژانس مورد توافق قرار گرفت، مجدداً اجرا کند و پروتکل الحاقی را هرچه سریع‌تر دوباره اجرا و تصویب کند. ایران اکنون باید گام‌های جدی و معناداری بردارد که نشان‌دهنده تمایل واقعی به کاهش تنش‌ها و بازسازی فوری اعتماد موردنیاز بین ایران و جامعه بین‌المللی است.»
این بیانیه در مدار بیانیه قبلی این سه کشور، حرکت کرد که مواضعی تند علیه فعالیت هسته‌ای ایران مطرح کردند و البته از سیاست چماق و هویج هم استفاده کرد و گفت به ارائه یک راه‌حل دیپلماتیک متعهد است. در ادامه اما تأکید کرد که «از تمام اهرم‌های دیپلماتیک خود برای جلوگیری از پیشرفت فعالیت هسته‌ای ایران استفاده می‌کند.»
این سه کشور اروپایی درحالی ادعا می‌کنند که ایران می‌بایست به پروتکل الحاقی برگردد که اشاره‌ای به بدعهدی طرف آمریکایی در خروج از برجام نمی‌کنند، ادعا‌هایی که اثبات می‌کند اروپا نیز برخوردی سیاسی‌کارانه با برنامه هسته‌ای ایران دارد و صرفاً بر بهانه‌جویی و اعمال فشار بر ایران بر این ادعا‌ها اصرار می‌کند.
آبان‌ امسال، درحالی بیانیه تند تروئیکا علیه ایران صادر شد که در جریان سفر گروسی به ایران، پیش از برگزاری نشست فصلی شورای حکام، برای اولین‌بار مدیرکل آژانس انرژی اتمی از دونیروگاه غنی‌سازی اورانیوم ایران در فردو و نطنز بازدید کرد؛ اقدامی که ضمن همکاری ایران با آژانس، اثبات می‌کرد که برنامه هسته‌ای ایران صلح‌آمیز است.
گروسی بعد از بازگشت از تهران اشاره کرد ایران افزایش ذخایر اورانیوم غنی شده 60 درصد را آغاز کرده است و این تقریباً تعهدی بی‌سابقه در مورد ایران است. با وجود حسن نیت ایران در همکاری با آژانس، اما بیانیه تند تروئیکا در نشست شورای حکام به رأی گذاشته شد و به تصویب اعضا رسید.
در بخشی از این قطعنامه، اشاره شده بود: «علی‌رغم قطعنامه‌های فوق توسط شورای حکام و فرصت‌های فراوان ارائه شده توسط مدیرکل درطول پنج سال، ایران نه توضیحات فنی معتبری در مورد حضور ذرات اورانیوم با منشأ انسانی در چندین مکان اعلام نشده ارائه کرده است و نه به آژانس اطلاع‌رسانی کرده است؛ و در عوض (ایران) اعلام کرده که تمام مواد و فعالیت‌های هسته‌ای موردنیاز براساس موافقت‌نامه پادمان خود را اعلام کرده است که با یافته‌های آژانس مغایرت دارد.»

این قطعنامه ایران را به عدم همکاری لازم با آژانس محکوم و تأکید کرد: «ایران هنوز همکاری لازم، کامل و بدون ابهام را با آژانس ارائه نکرده و اقدامات ضروری و فوری- همان‌طور که در قطعنامه ژوئن ۲۰۲۴ توسط شورای حکام گرفته شده- را انجام نداده است و نتیجه آن این است که موضوعات پادمان با وجود تعاملات (interactions) متعدد با آژانس از سال ۲۰۱۹، همچنان باقی‌مانده است.»
در این جلسه، شورای حکام از مدیرکل آژانس خواست تا گزارشی جامع از برنامه هسته‌ای ایران تا اسفند و نهایتاً خرداد سال 1404 ارائه کند.
اعمال نظارت‌های سخت و سنگین بر فعالیت هسته‌ای ایران درحالی صورت می‌گیرد که ایران تنها 3 درصد از تولیدات هسته‌ای جهان را به خود اختصاص داده اما بیش از 92 درصد نظارت‌ها بر آن اعمال می‌شود. تأکید بر جلوگیری ساخت سلاح هسته‌ای توسط ایران در شرایطی اتفاق می‌افتد که در روز‌های برگزاری نشست شورای حکام و صعودی شدن تنش‌ها میان اروپا و آمریکا، مکرون صراحتاً اعلام کرد: «ما سلاح هسته‌ای داریم که از ما محافظت می‌کند و تصمیم نهایی درباره تسلیحات هسته‌ای تنها در دست ریاست‌جمهوری فرانسه باقی خواهد ماند.»
این استاندارد دوگانه در مواجهه با برنامه هسته‌ای ایران درحالی صورت می‌گیرد که حتی آژانس تاکنون شواهدی از ساخت سلاح هسته‌ای توسط ایران، پیدا نکرده و اعمال فشار‌ها تنها بر مبنای احتمالات و گمانه‌زنی‌ها و ابراز نگرانی‌ها صورت می‌گیرد.

بهار ۱۴۰۴ موعد بررسی نهایی پرونده هسته‌ای ایران
بر مبنای مهلتی که شورای حکام به مدیرکل آژانس داده، قرار بود گروسی گزارش جامع خود در مورد ایران را اسفندماه ارائه کند. گروسی ضمن قرائت گزارش فصلی خود در نشست شورای حکام، گفت برای ارائه و تکمیل گزارش جامع به زمان بیشتری نیاز دارد که آن را تا نیمه بهار آماده کند؛ امری که این گزاره را تقویت می‌کند که گفت‌وگو‌ها و رایزنی‌های ایران و آژانس در مورد انتشار این بیانیه ادامه داشته باشد. موضوعی که یک منبع آگاه در گفت‌وگو با «فرهیختگان» آن را تأیید و اشاره کرد که گفت‌وگو‌ها و رایزنی‌ها، میان ایران و آژانس همچنان ادامه دارد.
بااین‌حال ارائه گزارش جامع آژانس در مورد ایران در نشست بعدی شورای حکام، یعنی خرداد 1404 قطعی خواهد بود. پس از آن شورای حکام، برمبنای گزارش گروسی، در مورد ارجاع یا عدم ارجاع برنامه هسته‌ای ایران به شورای امنیت تصمیم‌گیری خواهد کرد. در صورتی که گروسی ادعا‌های خود در مورد برنامه هسته‌ای ایران را تکرار کند و با فرض عدم تأیید اعتراض ایران به رأی شورای حکام، پرونده ایران در مهر سال پیش رو به شورای امنیت ارجاع می‌شود و مکانیسم ماشه فعال می‌شود. پیش از این نیز اشاره کرده بودیم برمبنای توافق برجام، مکانیسم ماشه، زمانی فعال خواهد شد که ایران به تعهدات خود عمل نکند و در این موقعیت طرفین مذاکره می‌توانند، تحریم‌های بین‌المللی را بازگرداند.
حالا با توجه به نزدیک شدن به سال دهم برجام، اروپا به‌دنبال بهانه‌جویی، محکوم‌کردن ایران به عدم همکاری با آژانس برای ارجاع پرونده به شورای امنیت و بازگرداندن تحریم‌های ایران است.