برگزیده

آشوبگر کرملین

دنياي اقتصاد

بروزرسانی 1404/05/13 - 21:23

دنیای اقتصاد/متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

دیمیتری مدودف از روزی که به‌عنوان رئیس‌جمهور فدراسیون روسیه در کنار باراک اوباما اعلام کرد:« راه‌حل بسیاری از مشکلات جهان اراده مشترک روسیه و ایالات متحده است» مسیر پر پیچ و خمی را پیموده است. این هفته مدودف در نقش شبه‌رسمی‌ای که از سوی کرملین به او اعطا کرده ظاهر شده و دوبار مدعی شد که رئیس‌جمهور ایالات متحده در حال کشاندن دو ابرقدرت هسته‌ای جهان به سوی رویارویی نظامی است و به شکل هشدارآمیزی به توان هسته‌ای کشورش اشاره کرد که البته در پی تهدید‌های ترامپ مبنی بر تحریم‌های بیشتر بود. دیمیتری مدودف، با وجود اینکه نایب‌رئیس شورای امنیت روسیه است، عملا فاقد قدرت اجرایی است. با این حال، حرف‌های تحریک‌آمیزش در این هفته حسابی سروصدا به پا کرد. او روز پنج‌شنبه در کانال تلگرام خود، خطاب به ترامپ، تصویری از سریال «مردگان متحرک» را ترسیم کرد که اشاره‌ای کنایه‌آمیز و آشکار به قابلیت حمله اتمی خودکار دوران شوروی بود. واکنش رئیس‌جمهور آمریکا سریع بود: او روز جمعه دستور داد دو زیردریایی اتمی به «مناطق مناسب» اعزام شوند.

این کشمکش لفظی پس از آن بالا گرفت که ترامپ به پوتین برای پایان دادن به جنگ اوکراین اولتیماتوم داد و تهدید کرد در صورت عدم پذیرش آتش‌بس، تحریم‌های آمریکا در راه خواهد بود؛ تهدیدی که کرملین احتمالا آن را نادیده خواهد گرفت. شخصیت امروزی مدودف هیچ شباهتی به تصویر او در ۴۲سالگی، یعنی زمانی که رئیس‌جمهور شد، ندارد. او یک وکیل بود که برخلاف پوتینِ برخاسته از کا.گ.ب، هیچ ریشه‌ای در سرویس‌های امنیتی نداشت. او که با دنیای اینترنت بیگانه نبود - خصوصیتی که باز هم او را از پوتین متمایز می‌کرد - می‌خواست اقتصاد روسیه را نوسازی کند و به جنگ فساد برود. اما در نهایت، ریاست‌جمهوری او تنها یک دوره گذار بود؛ راهکاری هوشمندانه تا پوتین بتواند محدودیت‌های قانونی اساسی را کنار بزند و همچنان قدرت را در دست داشته باشد.

از زمان کناره‌گیری مدودف از قدرت در سال ۲۰۱۲ که به پوتین اجازه بازگشت به قدرت را داد، او چهره خود را از شمایل تکنوکراتی با گرایش‌های نسبتا لیبرال زدوده و نقاب یک ناسیونالیست نسبتا افراطی را برای چهره خود انتخاب کرده که در فضای مجازی به ستیز با دشمنان روسیه می‌پردازد. برای درک این دگردیسی، کافی است صحبت‌های او را در سال۲۰۰۹ در مصاحبه با سی‌ان‌ان به یاد بیاوریم. او آن روزها می‌گفت روسیه «باید در همه ابعاد، روابطی خوب و پیشرفته با غرب داشته باشد.» حالا این را با پیام او در ماه مه مقایسه کنید: «ترامپ گفته پوتین «با آتش بازی می‌کند» و «اتفاقات خیلی بدی» در انتظار روسیه است. من فقط یک اتفاق خیلی بد را می‌شناسم: جنگ جهانی سوم. امیدوارم ترامپ این را درک کند!»

به نظر می‌رسد این تغییر مسیر پس از دوران ریاست‌جمهوری‌اش کلید خورد؛ یعنی زمانی که مدودف برای آنکه اعتماد حزب حاکم «روسیه متحد» را از دست ندهد، شروع به تغییر چهره کرد. او در سال ۲۰۱۲ به قانون‌گذاران اعلام کرد: «اغلب به من برچسب لیبرال می‌زنند. بگذارید روراست بگویم: من هیچ‌وقت اعتقادات لیبرالی نداشتم.» مدودف در دوران ریاست‌جمهوری‌اش به سی‌ان‌ان گفته بود که «فساد در سطحی غیرقابل‌تحمل قرار دارد.» اما چند سال بعد، وقتی نخست‌وزیر بود، تحقیقی توسط بنیاد ضدفساد الکسی ناوالنی نشان داد که او «امپراتوری فسادی» از املاک آن‌چنانی، قایق‌های لوکس و تاکستان‌های وسیع برای خود دست و پا کرده است. هرچند سخنگوی مدودف این گزارش تحقیقی را که در یوتیوب‌میلیون‌ها بار دیده شد، یک «جنجال تبلیغاتی» خواند، اما این افشاگری‌ها مدودف را به سیبل شعارهای معترضان خیابانی تبدیل کرد.

سرانجام در سال ۲۰۲۰، درحالی‌که پوتین برای محکم کردن جای پای خود در قدرت، دست به اصلاح قانون اساسی می‌زد، مدودف ناگهان از نخست‌وزیری کناره‌گیری کرد. او که کانالی در تلگرام با ۱.۷‌میلیون دنبال‌کننده و دو اکانت در شبکه اجتماعی ایکس با مجموع ۷‌میلیون مشترک دارد، از آن زمان از صندلی خود در شورای امنیت روسیه دست به کمپینی بیگانه‌ستیزانه علیه اوکراینی‌ها و رهبران غربی زده که گاه ناگاه پای او را به سرخط خبرها باز می‌کند. پس از حمله سراسری روسیه به اوکراین، مدودف رهبران کی‌یف را «سوسک‌های در حال تکثیر در یک شیشه» نامید. اوایل امسال، در یک سخنرانی تصویری را نشان داد که ترامپ و زلنسکی را به شکل عروسک‌های خیمه‌شب‌بازی (ماپت‌ها) به تصویر می‌کشید و همزمان خواهان «نابودی رژیم نئونازی کی‌یف» شد. او استاد استفاده از کارت نازیسم است؛ برای مثال امسال خطاب به صدراعظم جدید آلمان، فردریش مرتس گفت: «او پیشنهاد حمله به پل کریمه را مطرح کرده. نازی، حواست را جمع کن!» مدودف از تهدید به جنگ اتمی هم ترسی ندارد. در سال ۲۰۲۲ گفته بود: «فکر مجازات کشوری با یکی از بزرگ‌ترین زرادخانه‌های هسته‌ای، مضحک است و می‌تواند وجود بشریت را به خطر بیندازد.»

حملات شخصی نیز از علایق اوست. ماه گذشته در پستی در شبکه‌های اجتماعی به ترامپ طعنه زد و هشدار داد: «پا جای پای «جوی خواب‌آلود» نگذار» که کنایه‌ای به لقب خود ترامپ برای بایدن بود. اما تحلیلگران معتقدند که پشت این حرف‌های عجیب و غریب، یک استراتژی حساب‌شده نهفته است. به گفته «موسسه مطالعات جنگ»، کرملین از مدودف به‌عنوان بلندگویی استفاده می‌کند تا «اظهارات آتشینی را که برای ترساندن و وحشت‌زده کردن رهبران غربی طراحی شده، فریاد بزند.» این بخشی از یک «استراتژی اطلاعاتی کاملا هماهنگ از سوی کرملین» است.

با این حال، کارشناسان معتقدند نباید اظهارات او را به معنای واقعی کلمه در نظر گرفت. «آناتول لیون» از «موسسه کوئینسی»، در واکنش به درگیری لفظی اخیر، هم حرف‌های مدودف و هم پاسخ ترامپ را «یک نمایش تمام‌عیار» خواند. لیون افزود: «وقتی روسیه در سه سال گذشته از سلاح اتمی استفاده نکرده، واضح است که قرار نیست به‌خاطر چند تحریم جدید آمریکا، آنها را شلیک کند.» باید به همان کنفرانس خبری با اوباما در سال ۲۰۰۹ بازگردیم. مدودف در آن زمان، رئیس‌جمهوری مطمئن و تازه از تنور درآمده بود که جایگاه خود را چیزی فراتر از یک حافظ موقت صندلی پوتین می‌دانست. او آن روز گفته بود: «ما زرادخانه‌های اصلی هسته‌ای را در اختیار داریم و مسوولیت کامل آنها با ماست.» اما شانزده سال بعد، او از آزادی عمل یک فرد تحریک‌کننده بهره می‌برد.