نظارت در سایه تردید

روزنامه سازندگی/متن پیش رو در سازندگی منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

 ”رافائل گروسی”، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرد که بازرسان آژانس وارد ایران شدند
 ”سازندگی” بررسی می‌کند: آیا ایران می‌تواند همزمان با حضور بازرسان، گفت‌وگو با آمریکا را آغاز کرده و سایه جنگ را دور کند؟
 
بازگشت بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران پس از چند ماه تنش و توقف همکاری‌ها، بار دیگر پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی را در کانون توجه قرار داده است. رافائل گروسی، مدیرکل آژانس در گفت‌وگویی با شبکه «فاکس‌نیوز» تأیید کرد که نخستین گروه از بازرسان این نهاد وارد ایران شده و در حال آماده‌سازی برای انجام مأموریت‌های خود هستند.
او گفت: «ما در حال مذاکره با مقامات ایرانی هستیم. اکنون اولین گروه بازرسان به ایران بازگشته‌اند و ما در آستانه آغاز دوباره کارمان قرار داریم». به گفته گروسی، رایزنی‌های فشرده‌ای میان دو طرف جریان دارد تا مشخص شود چه سازوکارهایی باید طراحی و اجرا شود تا فعالیت‌های آژانس در ایران از سر گرفته شود.

مدیرکل آژانس در همان مصاحبه یادآور شد که ایران به عنوان عضو معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای ان‌پی‌تی ملزم به پذیرش بازرسی‌هاست. او هشدار داد اگر این فعالیت‌ها از سر گرفته نشود احتمال تکرار بحران‌هایی مشابه آنچه در ماه ژوئن رخ داد، وجود خواهد داشت. گروسی همچنین تأکید کرد که ایران تأسیسات متعددی دارد؛ برخی از آنها هدف حمله قرار گرفته‌اند و برخی دیگر خیر. از همین رو در حال گفت‌وگو با تهران است تا چارچوب نظارتی جدیدی طراحی شود. گروسی در بخش دیگری از این گفت‌وگو به سفر خود به واشنگتن اشاره کرد و گفت در این سفر با مجموعه‌ای از مقامات دولت آمریکا از جمله استیو ویتکاف، نماینده ویژه رئیس‌جمهور دیدار داشته است. او گفت: «از ابتدای دولت جدید با او در تماس بوده‌ام و درباره مسائل مختلف گفت‌وگو کرده‌ایم. طبیعی است که برای ایالات متحده بسیار مهم است که این پرونده را از نزدیک دنبال کند و بسنجد آیا امکان مذاکرات دوجانبه وجود دارد یا نه.» به‌گفته مدیرکل آژانس، مقامات آمریکایی در تلاش‌اند مسیر صلح را حفظ کنند، هرچند پرونده ایران به دلیل نقش‌آفرینی اسرائیل و اقدام نظامی آمریکا پیچیده‌تر از سایر پرونده‌هاست.

---

بازار

---

او همچنین به موضع اروپا اشاره کرد و گفت: «اروپایی‌ها اکنون به صورت جدی در حال بررسی گزینه فعال‌سازی دوباره تحریم‌ها هستند. البته تصمیم نهایی در گرو آن است که ببینند آیا ایران با آژانس همکاری می‌کند یا خیر.» به این ترتیب، بازگشت بازرسان نه‌تنها برای آینده همکاری تهران و آژانس بلکه برای سرنوشت احتمالی سازوکار ماشه نیز اهمیت تعیین‌کننده خواهد داشت.
از دیگرسو اکسیوس مدعی شد اروپا به ایران اعلام کرده است که تهران باید تا ۹شهریور به بازرسان اجازه دسترسی به ذخایر مواد غنی‌شده هسته‌ای را بدهد.

در داخل، مقامات رسمی چارچوب همکاری‌ها را محدود و مشروط توصیف کرده‌اند. بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی، اظهار کرد که بازرسان آژانس صرفاً بر روند تعویض سوخت نیروگاه بوشهر نظارت خواهند کرد. او تأکید کرد که هرگونه بازرسی تنها پس از توافق ایران و آژانس و تأیید شورای عالی امنیت ملی و بر اساس مصوبه مجلس صورت خواهد گرفت. رضا نجفی، سفیر و نماینده دائم ایران در آژانس نیز اعلام کرد که در ادامه مذاکرات اخیر معاون مدیرکل آژانس در تهران، هیأت ایرانی در وین با او دیدار کرده و شرایط جدید جمهوری اسلامی برای همکاری را تشریح کرده است. نجفی گفت: «در این دور از گفت‌وگوها، پیشرفت‌هایی داشتیم و قرار شد مذاکرات برای تدوین شیوه‌نامه تعاملات ادامه یابد.»از سوی دیگر سیدعباس عراقچی نیز در واکنش به خبرهای منتشر شده درباره توافق جدید ایران و آژانس تأکید کرد: «هیچ متنی هنوز مورد تأیید نهایی قرار نگرفته است. تنها دیدگاه‌هایی میان دو طرف رد و بدل شده و این روند بخشی طبیعی از مذاکره است». او یادآور شد که طبق قانون مجلس، همه درخواست‌های آژانس باید به شورای عالی امنیت ملی ارجاع شود و تصمیم‌گیری نهایی در آن سطح صورت گیرد. عراقچی گفت: «اکنون نیز درباره تعویض سوخت نیروگاه بوشهر تصمیمات گرفته شده و هر نوع همکاری در همین چارچوب خواهد بود.» خبرگزاری آسوشیتدپرس نیز به نقل از منابع مطلع گزارش داد که بازرسی‌های کنونی تنها شامل تأسیساتی خواهد بود که هدف حملات آمریکا و اسرائیل قرار نگرفته‌اند. این خبر نشان می‌دهد که تهران در چارچوبی محدود و با احتیاط راه را برای بازگشت بازرسان باز کرده است. یادآور می‌شود، ایران پیش‌تر همکاری خود با آژانس را به دلیل آنچه «جانبداری گروسی در گزارش‌های فنی» و «ناتوانی آژانس در حفاظت از تأسیسات صلح‌آمیز در برابر حملات آمریکا و اسرائیل» خوانده بود، متوقف کرده بود. تهران معتقد است، گزارش‌های مدیرکل زمینه‌ساز تجاوز به تأسیسات هسته‌ای کشور بوده است.

این تحولات در حالی رخ می‌دهد که تغییر مهمی در ساختار مدیریتی امنیت ملی ایران رخ داده است. علی لاریجانی به سمت دبیر شورای عالی امنیت ملی منصوب شده؛ مقامی که نقش محوری در مدیریت پرونده هسته‌ای ایفا می‌کند. لاریجانی پیش‌تر در سال‌های ۲۰۰۶ و ۲۰۰۷ مذاکره‌کننده ارشد ایران بود و در گفت‌وگو با خاویر سولانا طرحی موسوم به «مدالیته» را پیشنهاد داد؛ طرحی که هدف آن کاهش تنش از طریق چارچوبی برای راستی‌آزمایی صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران بود. اندیشکده‌های غربی در آن سال‌ها از جمله شورای روابط خارجی و شورای آتلانتیک، او را سیاستمداری عمل‌گرا توصیف کردند که تلاش داشت میان اصولگرایان تندرو و میانه‌روها تعادل برقرار کند.
اکنون بازگشت او به رأس شورای عالی امنیت ملی از نگاه ناظران می‌تواند، مسیر تازه‌ای در تعامل با آژانس ایجاد کند.

تحولات اخیر در حالی صورت می‌گیرد که هنوز همه مسائل حل نشده است. مقامات ایرانی بر چارچوب قانونی داخلی تأکید دارند، اروپایی‌ها سازوکار ماشه را در دست بررسی دارند، واشنگتن به دنبال ارزیابی امکان مذاکرات است و آژانس در تلاش است، نظارت‌های خود را از سر گیرد. به نظر می‌رسد آنچه رخ داده بیش از آنکه نشانه یک توافق پایدار باشد، گامی موقت برای مدیریت بحران و جلوگیری از تشدید تنش است. آینده این روند به چگونگی ادامه گفت‌وگوها و توانایی طرفین در کاستن از بی‌اعتمادی‌ها بستگی دارد.
 

🔹"آخرین خبر" در روبیکا
🔹"آخرین خبر" در ایتا
🔹"آخرین خبر" در بله