برگزیده

دیوار دفاعی؛ روایت استاد دانشگاه چینی از مواجهه تهران و پکن با تحریم‌ها

دنياي اقتصاد

بروزرسانی 1404/07/07 - 10:50

دیوار دفاعی؛ روایت استاد دانشگاه چینی از مواجهه تهران و پکن با تحریم‌ها

دنیای اقتصاد/متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

رسانه‌های بین‌المللی تاکید دارند که وضعیت فعلی جهان در عرصه سیاسی آن‌چنان گسسته است که نمی‌تواند فشار فراگیری را با بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران اعمال کند. همچنین برگ برنده تهران در این زمینه، پیما‌ن‌های استراتژیک با متحدان خود از جمله چین است که بسان دیوار دفاعی عمل می‌کند. در همین راستا، «فن هونگدا» استاد مطالعات خاورمیانه دانشگاه شانگهای در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» تاکید می‌کند که چین و ایران راه‌هایی را برای دور زدن تحریم‌ها پیدا خواهند کرد؛ اما این مساله به تعهد دوجانبه برای عمق بخشیدن به روابط وابسته است.

بازگشت تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران، همکاری‌های ایران و چین به‌خصوص خرید نفت پکن از تهران را بلافاصله به اذهان متبادر می‌کند. اینکه چین در چنین وضعیتی چه تصمیمی خواهد گرفت، به پرسش مهم این روزهای رسانه‌ها تبدیل شده است. شکاف‌ها در نظام بین‌الملل، رویکرد یکجانبه‌گرایانه ترامپ و برنامه ۲۵ساله همکاری‌های مشترک ایران و چین از جمله مولفه‌هایی است که تحلیلگران معتقدند رویکرد چین را متفاوت از مقطع قبل از برجام در همراهی با تحریم‌ها و قطعنامه‌های شورای امنیت می‌کند. در همین خصوص فن هونگدا، استاد مطالعات خاورمیانه دانشگاه مطالعات بین‌المللی شانگهای، در مصاحبه با «دنیای اقتصاد» تبیین کرد که شکاف‌های موجود در اوضاع فعلی جهان تاثیرگذاری تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را دشوار می‌کند. وی افزود که چین و ایران در آینده راه‌های درخوری برای ارتباط پیدا خواهند کرد، اما این مساله البته به تعهد دو کشور برای عمق بخشیدن به روابط دوجانبه بازمی‌گردد. این استاد دانشگاه مطالعات بین‌المللی شانگهای افزود که ایران توانایی‌های هسته‌ای خود را به سمت‌و‌سوی نظامی سوق نداده است، اما به خاطر برنامه اتمی‌اش مورد تحریم قرار گرفته است و بنابراین شاید بد نباشد که تهران به این مساله فکر کند.

سازمان ملل متحد بار دیگر تحریم‌های تسلیحاتی و مجموعه‌ای از محدودیت‌های دیگر علیه ایران را پس از روندی که توسط تروئیکای اروپایی به جریان افتاد، بازگرداند. خوانش شما از فرآیند اعمال مجدد این تحریم‌ها و فعال‌سازی مکانیسم ماشه از سوی سه کشور اروپایی عضو برجام (انگلیس، فرانسه و آلمان) چیست؟
اقدام سه کشور اروپایی در زمینه بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران بسیار تاسف‌برانگیز است و بی‌تردید نتایج سهمناکی به دنبال خواهد داشت. توافق برجام که پس از سال‌ها از سوی جامعه بین‌الملل به نتیجه رسیده بود، در پی اقدام آمریکا مبنی بر خروج یک‌جانبه از آن عملا اثرگذاری خود را از دست داد. اقدامات آمریکا و بی‌عملی تروئیکای اروپایی سبب شد که ایران شروع کند به کاهش تعهدات خود در قالب برجام. تشدید منازعات بین ایران و اسرائیل خود عامل دیگری است که بی‌شک سبب شد اروپا و آمریکا به سوی اعمال مجدد تحریم‌های سازمان ملل علیه تهران حرکت کنند. البته این وضعیت خود فرصتی است برای ایران تا دست به تفکر بزند. ایران توانایی‌های هسته‌ای خود را به سمت‌و‌سوی نظامی سوق نداده است، اما به خاطر برنامه اتمی‌اش مورد تحریم قرار گرفته است. شاید بد نباشد که تهران به این مساله فکر کند.

بازگشت تحریم‌های سازمان ملل در حالی روی می‌دهد که ایران پیش‌تر نیز تحت فشار حداکثری تحریم‌های دولت آمریکا قرار داشت. ایران توانست راه‌هایی برای دور زدن این تحریم‌ها بیابد. چین، به‌عنوان یکی از متحدان ایران، نقش مهمی در این رابطه ایفا کرده است. آیا می‌توان انتظار داشت که این همکاری‌های دیپلماتیک ادامه داشته و حتی با توجه به فعال‌سازی مکانیسم ماشه گسترش نیز پیدا کند؟
در زمینه ایران می‌توان گفت که تاثیرگذاری تحریم‌های بین‌المللی علیه این کشور رو به کاهش گذاشته است. شکاف فزاینده و آشکاری که امروز در دنیای سیاست بین‌الملل وجود دارد کاملا به سود ایران است تا بتواند محدودیت‌های اعمال‌شده از سوی غرب را کنار بگذارد و از آنها فراتر برود. علاوه بر این،‌ تحریم‌های اعمال‌شده از سوی برخی کشورها فاقد مشروعیت بین‌المللی لازم است. معتقدم که چین و ایران در آینده راه‌های درخوری برای ارتباط پیدا خواهند کرد. این مساله البته به تعهد دو کشور برای عمق بخشیدن به روابط دوجانبه بازمی‌گردد.

نمایندگان روسیه و چین بارها تلاش کردند تا مسیری دیپلماتیک برای پرونده هسته‌ای ایران پیدا کنند. با این همه، این تلاش‌ها، از جمله قطعنامه پیشنهادی این کشورها برای تمدید مهلت مکانیسم ماشه، نتوانست راه به جایی ببرد. دلیل اقدام کشورهای غربی برای پشت کردن به راه‌حل‌های دیپلماتیک روسیه و چین برای حل این مشکل چیست؟
نگاه من به این موضوع برآمده از شرایط سیاسی خاورمیانه و جهان است. برای سال‌های متمادی، مقابله با محور مقاومت در غرب آسیا به رهبری ایران بر عهده اسرائیل بود. از همین رو، تاکید اسرائیل بر نابودی تمام‌وکمال توان هسته‌ای و تسلیحاتی ایران است. تل‌آویو توانسته دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، را به پذیرش این موضوع سوق دهد.

در عین حال باید در نظر گرفت که رابطه نزدیک ایران، روسیه و چین چندان مورد تایید کشورهای اروپایی و آمریکا قرار ندارد. همچنین پس از جنگ ۱۲روزه ایران و اسرائیل، نمی‌توان انتظار بهبود روابط میان تهران و غرب را داشت. از سوی دیگر، با در نظر گرفتن دوره پرتنشی که در آن به سر می‌بریم، چندان ممکن به نظر نمی‌رسد که ایران بتواند از اعمال مجدد تحریم‌ها جلوگیری کند، مگر آنکه تهران بازاندیشی‌های گسترده در رویکردهای دیپلماتیک خود انجام دهد.

چین بارها از کشورهای اروپایی و آمریکا خواسته تا دیپلماسی را به جای تنش‌زایی انتخاب کنند. در عین حال، پکن همواره در میانه تحریم‌ها به مراودات تجاری با تهران، از جمله در زمینه خرید نفت خام، ادامه داده است. آیا می‌توان انتظار داشت که این همکاری‌ها در جهان پس از اسنپ‌بک نیز ادامه پیدا کند؟
به نظر من، این همکاری‌ها ادامه خواهد داشت. براساس تاریخچه روابط میان طرفین، به باور من چین و ایران راه‌های مخصوص به خود را برای این همکاری‌ها پیدا خواهند کرد. البته بار دیگر تاکید می‌کنم که این مساله بیش از هر چیز به میزان اهمیتی بستگی دارد که این دو کشور برای روابط دوجانبه خود قائل هستند.