آفتاب يزد/
متن پيش رو در افتاب يزد منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست
شبکه افق بهصورت رسمي هشتم اسفند سال 1393 افتتاح شد، اما افتتاح واقعي آن را بايد همزمان با پيروزي حسن روحاني در انتخابات 92 تلقي کنيم. شايد اين گزاره عجيب به نظر برسد، اما شواهد و قرائن چنين ميگويند. به نوعي مدير اين شبکه نيز بر اين مهم صحه گذاشته است. او در نشستي خبري اذعان ميکند که اواسط سال 92 يعني با قدرتگرفتن جريان اصلاحطلب و اعتدال دستور تشکيل شبکه افق صادر شد. کنکاش در ترکيب برنامههاي شبکه مزبور ارتباط نيت و هويت مديران افق را بيش از پيش عيان ميسازد. وقتي جاي جاي برنامههاي مختلف اعم از هنري، فرهنگي، اجتماعي، سياسي و حتي خانوادگي اين شبکه را بررسي ميکنيد ردپايي از اعتراض، نقد و تقبيح جريان اصلاحطلبي و اعتدالي را يافت ميکنيد. در واقع اينگونه ميتوان استنتاج کرد برنامه و هدف غايي و نهايي دستاندرکاران افق که گفته ميشود از سوي برخي محافل مورد حمايت قرار ميگيرند مقابله با جرياني است که آن را براي انقلاب و نظام خطرناک و مضر ميدانند؛ شايد همان جريان اصلاحطلبي و اعتدالي!
نکته جالب توجه در مورد شبکه افق، پروپاگانداي آن است. اين شبکه عليرغم آنکه از سوي رسانههاي اصولگرا اعم از خبرگزاري، روزنامه و سايتهاي مختلف حمايت ميشود، اما اقبال چنداني به آن وجود ندارد. به عبارت ديگر، اين روزها صدا و سيما دچار رکود است و شبکهاي با ترکيب افق نيز نتوانسته در اين موضوع تغييري ايجاد کند. اتفاقا چهرههاي اصلي افق نيز بر اين موضوع واقف هستند. وحيد يامينپور(سردبير برنامه جهان آرا) به آفتاب يزد گفته است که مخاطبان شبکه، خواص هستند.
در روزهاي ابتدايي استارت افق، مدير آن تاکيد داشته که نميخواهند بار مالي اضافي بر دوش سازمان صدا و سيما بگذارند، اما حضور ميهمانان خارجي خاص در اين شبکه نشان ميدهد که برنامههاي شبکه پرخرج هستند. نکتهاي که عليرغم اذعان تلويزيون به کسري بودجه شديد قابل تامل و حاکي از ساپورتهاي خاص شبکه فوق دارد.
آفتابيزد در گزارشي آماري و دقيق ضمن بررسي تمام برنامههاي کنداکتور شبکه افق در فاصله زماني 7 دي ماه سال 95 تا اول بهمن ماه سال 95 به تحليل آنان پرداخته است. مرور اين برنامهها اولا زير و بم افق را به خوبي نشان ميدهد و ثانيا آشکار ميسازد افقيها در کوتاهمدت و بلندمدت به دنبال چه هستند. اين گزارش پيشروي شماست و چنانچه نقد و توضيحاتي در اين خصوص مطرح شود پذيراي آن هستيم.
جهانآرا
اين برنامه آنتن شبکه افق را از شنبه تا دوشنبه در ساعت 22 در اختيار دارد و اجراي آن برعهده وحيد يامينپور، عضو سابق جبهه پايداري و عضو تازه جبهه مردمي انقلاب اسلامي، محمد حسين بدري خبرنگار روزنامه جوان و محمد جواد يافتيان رئيس روابطعمومي انجمن بهکاپ فدراسيون گلف(!) است.
آنطور که در شناسنامه اين برنامه نوشته شده است تهيهکنندگان آن مترصد آناند تا «به موضوعات و مسائل روز با نگاه و خاستگاه گفتمان انقلاب اسلامي بهصورت صريحتر و شفافتر پرداخته شود.»
بنابر بررسي قسمتهايي توسط خبرنگار «آفتاب يزد» محتواي اصلي برنامهها عليه دولت و اصلاحطلبان است. اين مهم را ميتوان از نوع ميهمانان دعوت شده و همين طور موضوعات مورد بررسي، دريافت.
بهطور مثال، قسمتهاي اول و دوم اين برنامه عنوان«اشرافيت کارگزاران» را به دنبال خود يدک ميکشيد که در نخستين قسمت مسعود دهنمکي در نقش ميهمان، دولت را متهم به اشرافيگري ميکرد و معتقد بود که افشاگريهايش رسانههاي اصلاحطلب را عصباني کرده است! يا موضوع يکي از اپيزودهايش «اعتماد به کدخدا يا توکل بر خدا» بود که ميهمانان آن را محمدجواد کريمي قدوسي و شهروز برزگر تشکيل ميدادند و برنامهاي در نقد برجام مستقيم بود.
يا دو قسمت از جهان آرا به درگذشت آيتالله هاشمي اختصاص يافت. برنامههاي تحت عناويني چون «مرور مجاهدتهاي حجتالاسلام هاشمي رفسنجاني» و «عملکرد رسانههاي معاند در موضوع درگذشت آيتالله هاشمي». نکته جالب توجه آن بود که در هر دو اين برنامهها ميهمانان مدعو همگي مخالفان و منتقدان سياستهاي آيتالله هاشمي بودند. افرادي چون محمد حسين صفار هرندي وزير فرهنگ و ارشاد دولت احمدينژاد، علي عسگري رئيس سابق صدا و سيما، حميدرضا مقدمفر مديرعامل سابق فارس و داريوش سجادي فعال سياسي حزباللهي پيرامون شخصيت آيتالله و مراسم تشييع پيکر ايشان سخن گفتند. در اين برنامهها هر يک از ميهمانان بارها طلب مغفرت و عاقبت بخيري براي آيتالله ميکردند و مجري هم بر سر ايشان منت ميگذاشت و اظهار ميداشت که جزء ادب ديني ماست که از اموات به نيکي ياد کنيم. در اين برنامهها بارها تکرار ميکردند که آيتالله تحت وسوسه قرار گرفته است يا اشاره ميکردند به اينکه « تقريبا در دهه 70 هيچ روزي نبوده است که روزنامههاي اصلاحطلب نيش و کنايه و هجمهاي به آقاي هاشمي نداشته باشند و به آيتالله ميگفتند «عاليجناب سرخپوش» و ميخواستند آيتالله را تحت فشار قرار دهند. نکته جالب توجه آنجايي است که مجري ميزان حضور افراد در مراسم تشييع را 350هزار نفر اعلام ميکند درصورتي که طبق آمار رسمي بيش از 3 ميليون نفر در مراسم خاکسپاري آيتالله حضور داشتند. از يکسو يکي از ميهمانان جهان آرا اعلام ميدارد که آيتالله به دليل ظلمي که اصلاحطلبان به او روا داشتهاند مظلوم واقع شده است و از ديگر سو ميهمان ديگر اعلام ميدارد که بعد از اتفاقات 88 آقاي هاشمي يکسري مواضعي گرفت و کتمان هم نکرد. کسي نميتواند منکر خدمات آقاي هاشمي شود، اما ايشان اشتباهات بسياري هم داشته است. قدر مسلم آقاي هاشمي مظلوم نبودند. نميخواهم بگويم ظالم بودند، اما به اندازهاي که نيش خوردند، نيش هم زدند.»
با بررسي سوابق ساير ميهمانان حاضر در »جهان آرا» ميتوان به مواضع اصولگرايانه و همينطور ضددولتي آنها پي برد. افرادي چون حسن عباسي رئيس مرکز بررسيهاي دکترينال امنيت بدون مرز، ناصر نوبري سفير سابق ايران در شوروي سابق و مصطفي خوشچشم تحليلگر مسائل بينالملل، عليرضا پناهيان روحاني اصولگرا، ابراهيم رزاقي اقتصاددان، مهدي نصيري روزنامهنگار کيهان و روزنامه صبح و وحيد جليلي برادر سعيد جليلي و فعال فرهنگي، محمدجواد کريمي قدوسي عضو جبهه پايداري و همان فردي که به NPT گفت MPT و همواره درصدد است تا اسنادي بر پايه وهم و خيال منتشر کند و شهروز برزگر نماينده اصولگراي مجلس دهم.
عصر
برنامه «عصر» 5شنبه شبها ساعت 22 آنتن شبکه افق را در اختيار ميگيرد که اجراي آن برعهده نادر طالبزاده از نزديکان جبهه پايداري و عضو جبهه مردمي نيروهاي انقلاب اسلامي است.
در شناسنامه اين برنامه آمده است که «عصر» حول مسائل روز داخلي و خارجي اعم از موضوعات سياسي، فرهنگي و اجتماعي با افراد و کارشناسان خبره به بحث و گفتگو ميپردازد.»
درست است که اين برنامه برخلاف ساير برنامههاي افق بهطور مستقيم به نقد سياستهاي دولت نميپردازد، اما در خلال کلام ميهمانانش انتقاد از سياستهاي ماخوذه دستگاه ديپلماسي کشور بهوضوح ديده ميشود. «پروژه ايرانهراسي در غرب بهويژه در آستانه انتخابات رياستجمهوري آمريکا » نيز عنوان يکي از برنامههاي عصر با حضور فواد ايزدي است.
موضوع قسمت بيست و سوم اين برنامه «سايه سياه انگلستان بر سر يک امپراتوري و نقش انگلستان در فروپاشي عثماني و شکلگيري عربستان سعودي» است.
به خطمشي اصولگرايانه اين برنامه هم با مطالعه سوابق ميهمانان آن ميتوان پي برد. افرادي چون مجيد شاهحسيني عضو سابق شوراي تامين برنامه خارجي صدا و سيما، اسماعيل کوثري نماينده اصولگراي مجلس نهم، محسن مقصودي تهيهکننده برنامه تلويزيوني «ثريا»، فواد ايزدي تحليلگر مسائل بينالملل، سام مهدي ترابي موسس مرکز مطالعات راهبردي جهان تمدن رسالت، فريدون عباسي رئيس مرکز بررسيهاي دکترينال امنيت بدون مرز و روح الله رفيعي مستندساز.
يکي از نکات جالب توجه برنامه عصر آن است که در بسياري از اپيزودهاي اين برنامه از چهرههاي غربي به عنوان ميهمان دعوت ميشود. نوام چامسکي، فيلسوف مطرح آمريکايي، کوين برت( Kevi- Barrett) استاد دانشگاه ويسکانسين آمريکا، الکساندردوگين ( Alexander Dugin) رئيس مرکز فکري کاتخان در مسکو، تيري ميسان (Thierry Meyssan) تحليلگر راهبردي فرانسوي مستقر در دمشق، لوييس فراخان (Luis Farrakhan) رهبر حرکت امت اسلام در آمريکا و نماينده جامعه سياهپوستان در اين کشور، اکبر محمد معاون لوييس فراخان، عبدالرحمن محمد پيشنماز مساجد جنوبشرقي آمريکا، ورنليال راندال فعال کنفرانس افق نو و... از مدعوين اين برنامه هستند و مشخص نيست هزينه اين ميهمانان مطرح خارجي چگونه تامين ميشود.
عصرانه
«عصرانه» برنامه اي است خبري که طي روزهاي شنبه تا 4 شنبه ساعت 19 به مدت 60 دقيقه پخش مي شود. اجراي آن بر عهده حميد اسکندري، ميلاد حاجي پروانه، سيدصادق کشفي، سيدشهاب الدين واجدي، سيد مصطفي حسيني چاوشي، علي احمدي، مصطفي پورکياني، محسن زين العابديني و سيد محسن سجادي است.
شناسنامه عصرانه، اين برنامه را « شامل مرور مهمترين اخبار و گزارش هاي تصويري منتشر شده در روزنامه ها و جرايد و نشريات ديجيتال » دانسته است.
فضاي عصرانه يادآور برنامه هاي خبري شبکه هاي ماهواره اي فارسي زبان است، چراکه همانند آن ها چندين مجري گرد هم مي آيند و پيرامون خبرها به بحث و گفتگو مينشينند و هر فرد عهده دار تبيين و توضيح درباره يک بخش خبري است . تنها تمايز عصرانه با برنامه هاي خبري ماهواره اي اين است که در انتهاي آن معمولا گفتگويي در حدود 40 دقيقه انجام مي گيرد. که البته باز هم نمي توان اين بخش از عصرانه را «ابتکار» سازندگان آن دانست چون در آن برنامه هاي ماهواره اي هم نه بهصورت متوالي که هفتهاي يک الي دو برنامه به گفتگوي چهره به چهره اختصاص مي يابد.
عصرانه نيز همچون ساير برنامه هاي متولد افق، محتوايي ضد دولتي دارد و تنها جامه «خبر» به تن کرده است. موضوعاتي چون افزايش قيمت ارز، بيکاري، خلا آموزش مهارت در جامعه، برجام، توقف طرح مسکن مهر و داستان فيش هاي حقوقي که به اذعان خود مجري عصرانه پاي ثابت اين برنامه است، پرداخته مي شود.
در ابتداي برنامه، بنا بر آن است تا پيامک هاي مردم خوانده شود. اما اساماسهاي قرائت شده، جملگي انتقاد از عملکرد دولت است و نقد سياست هاي اتخاذ شده از جانب قوه مجريه!
نکته ديگر اين که زماني که به پوشش خبرهاي سياست هاي مطلوب و موثر دولت مي پردازند هم آن ها را انتخاباتي اعلام ميکنند و منابع اکثر اخبار آن هم روزنامه هاي وطن امروز و کيهان است!
اصولگراياني چون احمد توکلي، سعدالله زارعي، محمد حسين يکتا و حسين شيخالاسلام جزء مدعوين اين برنامه هستند.
هواي تازه
بررسي تمامي ساختههاي شبکه افق نشان از آن دارد که تعداد برنامههاي عاري از جهتگيريهاي سياسي و جناحي آن، کمتر از انگشتان يک دست است.
«هواي تازه» را ميتوان بهطور نسبي در زمره اين گروه از برنامهها قرار داد. برنامهاي که رويکردي محيط زيستي دارد و بر آن است تا مسائل و مشکلات حاکم بر اين حوزه را پوشش دهد.
هواي تازه پنجشنبه شبها ساعت20:30 به مدت يک ساعت روي آنتن شبکه افق قرار ميگيرد. افشين زارعي و محمد عليالله قلي اجراي آن را برعهده دارند و معمولا مستندي 20 دقيقهاي در مورد مسائل محيطزيستي در هر برنامه پخش ميشود. درست است هواي تازه در تلاش است تا بهدور از موضعگيريهاي سياسي به موضوعات زيستمحيطي بپردازد، اما به هر روي او نيز بايد از سنت حاکم بر افق پيروي کند، هرگاه سوزني به دولت تدبير و اميد بزند. به طور مثال، در برنامهاي که قرار بود به تجليل از «انجمن سبز چيا» ( سازمان مردمنهاد حفاظت از محيطزيست کردستان) بپردازد، در چند جاي مختلف برنامه به عدم رسيدگي سازمان حفاظت از محيطزيست از درياچه آب شيرين زريوار انتقاد ميشد و معصومه ابتکار مورد هدف قرار ميگرفت.
در اين برنامه به موضوعاتي چون NGOهاي محيطزيستي، آلودگي هوا، آلودگي محيطزيست و مديريت پسماندهاي شهري پرداخته ميشود.
اما به هر روي شايد طبع آرام طبيعت و محيطزيست اجازه سياسيکاري به سازندگان اين برنامه نميدهند و موجب ميشوند آنها روي ريل اعتدال حرکتکنند.
اين برنامه رويکردي متعادلتر از ساير برنامههاي يکسويه افق دارد. مثلا در برنامهاي به معرفي سازمان «سبز چيا» پرداخته است. هيچ درخواستي از سازمان محيطزيست استان مريوان ندارم درخواست من مستقيما از سران بزرگ مملکت است عواملي دست به دست هم دادهاند تا درياچه زريوار را رو به نابودي بکشاند.
افق مستند
اگر يکشنبه شبها ساعت 21:30 تلويزيون را روشن کنيم و به هر دليلي قصد تماشاي ساختههاي شبکه افق را داشته باشيم(!) با برنامهاي مواجه ميشويم که به مدت 80 دقيقه، بخشي از آن به پخش مستندهاي «غربيِ ضدغرب» اختصاص دارد و بخش ديگرش به تحليل کارشناسان تمام- اصولگرا پيرامون مستندهاي مذکور!
اجراي افق مستند برعهده محسن برمهاني، مستندساز اصولگراست که تهيهکنندگي بسياري از ساختههايش از سوي سازمان «اوج» انجام گرفته است. وي که خود را مستندسازي ارزشي معرفي کرده، کارگرداني فيلمهاي مستندي چون به «پشت تابلو نگاه کن» را در کارنامه فعاليتهاي هنرياش ديده ميشود.
در معرفينامه «افق مستند» آمده است که اين برنامه به بررسي مستندهايي با موضوعات مشخص اختصاص يافته است.
افق مستند هم اپيزودي از سريال تکراري نقد دولت در شبکه افق است. در اين برنامه ابتدا مستندهايي پخش ميشود که جملگي به نقد سياستهاي حاکم بر کشورهاي اروپايي و آمريکايي پرداختهاند، اما ميهمانان اين برنامه، پس از پخش مستندها، هنگامي که به تحليل ميپردازند موضوعي را به دولت مرتبط ميسازند و آن را به زيرتيغ انتقاد ميبرند. به عنوان نمونه، از سري برنامههاي افق مستند به بررسي مستندي اختصاص داشت تحت عنوان «روزنامههاي زرد، رسوايي به هر قيمتي». ميهمان اين قسمت از افق مستند، محمد قادري، مديرکل اخبار خارجي و بينالمللي خبرگزاري مهر بود. او پس از ارائه تحليلش پيرامون مستند پخش شده اظهارداشت «روزنامهنگاري زرد در قالبها و ژانرهاي مختلف در کشور ما نيز صورت ميگيرد. به عنوان نمونه ساختن دوگانه سرهنگ و حقوقدان يا پرداختن به مسئله گوساله سامري، شما به فردي گرايش مييابيد که براي تبليغ او به زردنويسي روي ميآوريد».
ميهمانان اين برنامه نيز همچون ساير مدعوين حاضر در شبکه افق در زير چتر اصولگرايي قرار گرفتهاند. افرادي چون بيژن نوباوه، عضو جبهه پايداري، مرتضي شعباني، مدير مرکز مستند حقيقت، ساسان شاهويسي، کارشناس مسائل اقتصادي و رئيس ستاد انتخاباتي جمعيت آبادگران، سيد هادي افقهي، کارشناس مسائل خاورميانه و فواد ايزدي، کارشناس مسائل بينالملل در زمره اصولگراياني قرار دارند که بهمنظور تحليل مستندهاي غربي به افق مستند دعوت شدهاند.
چوب خط
«چوب خط» برنامهاي است اقتصادي که چهارشنبه هر هفته ساعت 20:30 از شبکه افق پخش ميشود و مجري اصلي آن علي مروي است که اجراي برنامههايي چون «پايش» و «صبح با خبر» نيز در کارنامه او ديده ميشود.
در بخش معرفي اين برنامه نوشته شده است که هدف از ساخت آن «بررسي فرصتها، آسيبها و موانع پيشروي اقتصاد ايران با حضور کارشناسان، نمايندگان مجلس و مسئولان سابق و فعلي دولتي، ادارات و نهادهاي ذيربط» بوده است.
طبق بررسيهاي خبرنگار «آفتابيزد»، قالب اکثر قريب به اتفاق اپيزودهاي اين برنامه حمله به سياستهاي اقتصادي دولت يازدهم است که در خلال اين ستيز، سياستهاي ديگري چون ديپلماسي دولت يازدهم نيز توسط سازندگان آن نشانه ميرود.
به طور مثال، در قسمت بيست و يکم اين برنامه قرار بود درباره «اقتصاد دانشبنيان و بودجه 96» صحبت شود، اما ميهمان حضوري آن غلامرضا مصباحيمقدم و ميهمان تلويزيونياش حميدرضا حاجي بابايي بر اين باور بودند که دولت «در بالا بردن هزينههاي جارياش داراي عطش است» و اينکه دولت بودجه 96 را سروقت تقديم دولت کرده است را مشکلي از مملکت حل نميکند يا در برنامه چهل و هشتم آن با حضور احمد توکلي و محمد دهقان به انتقاد از قراردادهاي جديد نفتي(IPC) پرداخته شد. يا موضوع چوب خط 58، دشمني آمريکا با ملت ايران در حوزه اقتصاد و همه هيزمهاي تر آمريکا به ايران بود. نکته جالب توجه آن بود که ميهمان آن برنامه فواد ايزدي، تحليلگر مسائل بينالمللي به عنوان ميهمان اين برنامه اقتصادي دعوت شده بود!
ميهمانان اين برنامه هم مانند ساير برنامههاي شبکه افق متعلق به جناح سياسي اصولگرا هستند. افرادي چون غلامرضا مصباحيمقدم نماينده اصولگراي مجلس نهمي و عضو جامعه روحانيت مبارز، حميدرضا حاجي بابايي عضو فراکسيون ولايت و وزير آموزش و پرورش دولت احمدينژاد، احمد توکلي نماينده اصولگراي مجلس نهم، محمد دهقان نماينده اصولگراي مجلس دهم، فواد ايزدي تحليلگر مسائل بينالمللي، ابراهيم رزاقي اقتصاددان و حميدرضا فولادگر نماينده اصولگراي مجلس دهم.
نکته قابل تامل در خصوص چوب خط آن است که اين برنامه قسمتي دارد به نام خط خبري که در خبرگزاري اصولگراي «تسنيم» تهيه مي شود.
توافق
«توافق» عنوان برنامهاي است گفتگومحور که هر سهشنبه ساعت 8:30 شامگاه، حدود 60 دقيقه روي آنتن شبکه افق قرار ميگيرد. همزمان با پخش «توافق» از شبکه افق، راديو گفتگو نيز اين برنامه را تحت عنوان «گفتگوي سياسي» منتشر ميکند. اجراي اين برنامه برعهده سجاد صادقي است.
توافق برنامهاي نوپاست که روابط عمومي شبکه افق آن را «نخستين تجربه راديو تي وي سيما دانسته و آن را تعاملي ميان اين شبکه با راديو گفتگو براي نمايش يک تجربه جديد خوانده است.»
توافق نيز يکي از حلقههاي زنجير تخريب و تضعيف دولت يازدهم و اصلاحطلبان است. اين مسئله را ميتوان از گفتمان حاکم بر فضاي برنامه و ميهمانان مدعو مشاهده کرد. به عنوان مثال، در يکي از برنامهها به موضوع «9دي» پرداخته شده است که ميهمانان آن را مدير مسئول روزنامه جوان، سردبير خبرگزاري تسنيم، رئيس ستاد بزرگداشت 9دي و دبيرکل حزب مردمي اصلاحات، 9 دي را ساخته اصلاح طلبان ميدانند و به تخريب جناح چپ ميپردازند و اتهامات فراواني به آنها وارد ميسازند و عدهاي را هم ساکت فتنه ميخوانند.
يا عنوان برنامه ديگري «وحدت حوزه و دانشگاه » است. از طبقه روشنفکر و اصلاحطلبان کشور گلايه و گفته ميشود که برخي در چند سال گذشته گفتهاند که اسلام را منهاي روحانيت ميخواهيم يا موضوع برنامهاي «جنبش دانشجويي و بازخواني مداوم گفتمان انقلاب اسلامي و بازتوليد روزآمد و کارآمد از انقلاب اسلامي ايران» است که ميهمانان اين برنامه را روساي اصولگراي تشکلهاي دانشجويي تشکيل ميدادند. در اين برنامه گفته شد «آيا دغدغه اصلي مردم لغوشدن سخنراني فلان نماينده است که يکي از تشکلهاي دانشجويي نسبت به آن واکنش نشان داده و بيانيه صادر کرده است؟» (اشاره به لغو سخنراني علي مطهري، نايب رئيس مجلس شوراي اسلامي در مشهد دارد) يا يکي از ميهمانان اين برنامه اظهار داشت «پس از اتمام جنگ و تا اوايل دهه 80 (دوران سازندگي و اصلاحات) جنبش دانشجويي در بازههاي بسيار کمي در ريل صحيح قرار داشت»...
قصه تکراري دعوت از ميهمانان اصولگرا در اين برنامه هم وجود دارد. افرادي چون عبدالله گنجي، مديرمسئول روزنامه جوان، عبدالله عبداللهي سردبير خبرگزاري تسنيم، علي محمد نائيني رئيس ستاد 9دي، محمد زارع فومني دبيرکل حزب مردمي اصلاحات، محمد باقر نائيجي استاد حوزه، بهنام دارابي مدرس دانشگاه و دبير شوراي برنامهريزي آموزشي دانشگاه مذاهب اسلامي، روحالله حريزاوي مدير حوزه علوماسلامي دانشگاهيان، اميرسردار آبادي دبير جنبش عدالتخواه دانشجويي، محمد امين سليمي دبير شوراي تبيين مواضع بسيج دانشجويي، ابوالفضل مظاهري دبير اتحاديه انجمنهاي اسلامي دانشجويان مستقل و متين منتظمي دبيرکل اتحاديه جامعه اسلامي دانشجويان در اين برنامه حضور مييابند.
پازل مستند
براي آگاهي از اينکه مذاکرات با قدرتهاي جهان به منظور برداشتن تحريمها امري بيفايده و غيرضروري است، بهتر است شنبه و سهشنبه شبها ساعت 20 تلويزيون خود را روشن کرده و شماره شبکه افق را روي ريموت کنترل لمس نموده تا برنامه «پازل مستند» روي صفحه نمايشگر تلويزيون ظاهر شود.
«پازل مستند» برنامهاي که به مدت 30 دقيقه تمام تلاشش را ميکند تا به مخاطبان خود بقبولاند که تحريمها اثري بر صنعت کشور نگذاشته است و ايران بدون ارتباط با جهان پيرامون نيز ميتواند به حيات خود ادامه دهد.
کارگرداني و همينطور تهيهکنندگي «پازل مستند» برعهده روحالله رحيمي است. با اتخاذ نگاهي گذرا به اين برنامه درمييابيم که مستندات پازل پيرامون بوميسازي فناوري و تکنولوژي ساخته شده است، اما وقتي به ژرفاي اين برنامه مينگريم به مسئله ديگري پي ميبريم که نشاندهنده ساريبودن يک نگاه کاملا سياسي در جريان پازل است.
براي روشنشدن اين عريضه اگر به آنونس «پازل مستند» توجه کنيم، همراه با پخش تصاويري صداهايي چون « چرا از خارج برگشتي؟ چون ميخواستم در داخل کاري انجام دهم»، «در خارج مزيتي ميدهند به افراد و ميگويند تو آن را بگير و از کشور ما خارج نشو» يا « دنيا متحير ماند که چگونه اين توانمندي ايجاد شد که جمهوري اسلامي ايران که هيچگاه توانمندي ساخت تجهيزات نظامي را نداشته الان ناو موشکانداز پرتاب ميکند» يا همراه با نمايش تصويري از يک قطار اين صدا منتشر ميشود «از صفر تا صد واگنهاي قطار را خودمان توليد ميکنيم» و در نهايت هم صدايي پخش ميشود که ميگويد «يکي از داروهاي ما در روسيه باعث شده است تا بازار آمريکا گرفته شود».
عنوان يکي از قسمتهاي پازل «دانش بومي توليد انبوه پنيسيلين جي و خودکفايي کشور در توليد اين محصول استراتژيک» است. مجري مستند به گفتگو با شريف اعلم، مديرعامل شرکت گروه صنايع شفا فارمد ميپردازد. شريف اعلم در ميانههاي اين برنامه اظهار ميدارد: «... لازمه اقتصاد مقاومتي استقلال و درونزايي است و بينياز شدن از خارج از کشور است. اين اتفاق افتاده است. ما هيچ وقت نميترسيم اگر درگيري با هر کشوري داشته باشيم يا آن کشور ما را در اين حوزه تحريم کند. ما اين توانايي را داريم که کاملا نياز کشور و حتي همسايههايمان را برطرف کنيم». سپس مجري از او ميپرسد: «دکتر! چرا سرمايهگذاري در اين بخش مهم است؟ مگر ما نميتوانيم آنتيبيوتيک را وارد کنيم؟» که شريف اعلم پاسخ ميدهد: «کشورهاي توليدکننده هر چيزي را تا زماني به ما ميدهند که با ما وارد خصومت نشوند...»
سخنراني مذهبي
اين برنامه زمان پخش منظمي ندارد و برخي روزها آن هم در يک ساعت مشخص که در فواصل زماني گوناگون روي آنتن شبکه افق حدود 60 دقيقه قرار ميگيرد، البته در ايام محرم و صفر اين برنامه بهطور منظم از شبکه افق پخش ميشد.
افرادي چون ميراحمدرضا حاجتي امام جمعه اهواز، حسن رحيمپور ازغدي نظريهپرداز اصولگرا و عليرضا پناهيان سخنران اصولگرا با ادبيات خاص خود به ايراد سخنراني پيرامون موضوعاتي چون راه هاي رسيدن به لذت ، تسخير سفارت آمريکا، هنر روابط اجتماعي و حماسه رهايي از مردم ميپردازند.
در يکي از اين برنامهها مير احمدرضا حاجتي در حال بيان خاطرهاي از امام خميني(ره) بود که اظهار داشت «آذر ماه سال 60 خبرنگار تايمز از امام (ره) پرسيد که " شما گوشه فيضيه درس خواندهايد از جامعهشناسي جديد، از اقتصاد جديد، از علم سياست چيزي نميدانيد شما منزوي و مهجور بوديد همين درسهاي آخوندي را خواندهايد" اين خبرنگار انسان بيادبي هم بود اين غربيها گاوچران هستند و اخلاقشان هم "گاوچراني است" اين خبرنگار هم از همين قماش بود، گفت شما ادعا داريد دنيا را تغيير دهيد حضرت امام سر مبارک را بالا آورد و گفت که بله ما معادلات جديد را تغيير خواهيم داد بعد هم فرمودند که من از جامعهشناسي شما، علم سياست شما، اقتصاد شما چيزي نميدانم بهتر است هم که ندانم ما آمادهايم بنايي را بسازيم که در آن حق مظلوم رعايت شود و بر ظالم بتازيم. اين کلمات دنيا را به لرزه درآورد. الان هر رئيسجمهوري که در آمريکا ميخواهد روي کار بيايد اصل شعارش چنج (Change) است يعني تغيير. امام آن زمان از تغيير صحبت کرد و موفق هم شد و حالا آمريکاييها به حرف امام رسيدهاند»
يا عليرضا پناهيان در قسمتي از مجموعه برنامه «سخنراني مذهبي» که در خصوص لذت و راههاي رسيدن به لذتها سخن ميگويد، اظهار ميدارد «بعضيها مثل مامان براي آدمها شدهاند. همسايهشان اتومبيل نو ميخرد، ميگويد واي آنقدر جگرم حال آمده است که تو اين ماشين را خريدهاي. بعد به منزل ميآيد و ميگويد خانم بيا شيريني بخريم. خانم اين فرد بايد او را جمع کند چون او خل است!»
سرداران روستا
سرداران روستا، مجموعه مستنداتي است درباره فرماندهان و ايثارگران روستايي دفاع مقدس. اين برنامه چهارشنبه شبها ساعت22 به مدت 40 الي 45 دقيقه از شبکه افق پخش ميشود. شناسنامه سرداران روستا اين برنامه را چنين معرفي ميکند «سرداران روستا مستنداتي است درباره فرماندهان و ايثارگران دوران دفاع مقدس که از روستاها به جبهههاي جنگ حق عليه باطل گام نهادند و در عرصه دفاع از ميهن نيز سرافراز شدند.»
يکي از قسمتهاي سرداران روستا درباره «وليالله سيفي» است که در روستاي حيدره نزديکترين روستا به شهر همدان متولد شده است. او در بخشي از برنامه در مورد باغات ميوه در روستاي حيدره توضيح ميدهد و از منبع درآمدش ميگويد که از فروش ميوههاي باغ به دست ميآيد. ميگويد بيشترين نيروهاي جنگ، روستايي بودند و بزرگترين عملياتهاي جنگ در زمستان انجام ميشده است، چون روستاييان در زمستان به ميادين جنگ ميآمدند. او از دولت گلايه ميکند چرا به حفظ روستاييان کمک نميکند تا آنها در محل زندگي خود بمانند و آنجا را ترک نکنند.
آفاق
«آفاق» برنامهاي است با رويکرد ديني که هر روز ساعت 17، پيش از اذان مغرب حدود 60 دقيقه آنتن شبکه افق را در اختيار خود ميگيرد.
اجراي آن برعهده سودابه آقاجانيان و شهريار ضيا آذري است. لازم به ذکر است ضيا آذري، مدير سابق شبکه راديويي تهران است که در زمان رياستش باعث کنارهگيري برخي مجريان مطرح شده است.
در شناسنامه آفاق آمده است: «برنامه تلويزيوني سبک زندگي و اذانگاهي «آفاق» هر روز در وقت اذان مغرب با موضوعات متنوعي همچون روابط ميان اعضاي خانواده، تربيت ديني و سبک زندگي اسلامي ايراني از شبکه افق پخش ميشود.»
درست است که آفاق برنامهاي است که بر آن است تا به مسائل زندگي از نگاه ديني بنگرد، اما اين رويکردش آميخته شده با ديدگاههاي اصولگرايانهاي در ارتباط با موضوعات ديني و همچون ساير برنامههاي شبکه افق در جاي جاي آفاق روح اصولگرايي ساري و جاري است. از همين رو خروجي اپيزودهاي اين برنامه، پردازش مسائل خانوادگي از منظر ديني – اصولگرايي است.
براي اثبات اين گزاره ميتوان به اپيزودي از «آفاق» تحت عنوان« نگاه مردان به اشتغال زنان» اشاره کرد. در اين قسمت از برنامه شهريار ضيا آذري به ميزباني امير حسين بانکيپور متعلق به جناح سياسي اصولگرا و «عضو هيئت علمي دانشگاه صنعتي اصفهان» پرداخت. پس از بيان مسائلي پيرامون اينکه «انگيزه خانمها براي اشتغال چيست و اينکه درآمد زنان متاهل ميبايست صرف امور خانواده شود يا خير، ضيا آذري از بانکيپور ميپرسد: «بحث ما اشتغال خانمهاست، کانون خانواده با اشتغال خانمها منسجمتر است يا بدون اشتغال آنها؟ يک خانم اگر در شرايط اقتصادي خوبي باشد و نياز به اشتغال آنقدر ضروري نباشد، به خاطر درآمد، ترجيح ميدهد سر کار برود و خودش را خسته کند يا ترجيح ميدهد که کار نکند؟»
که در پاسخ، ميهمان چنين ميگويد: «وقتي زن ازدواج نکرده و مجرد باشد و صاحب علم و تخصص باشد، با اين شرايط ترجيح ميدهد کار کند، چون داراي يک توانمندي علمي و تخصص و مهارت است و ميخواهد آن را به جامعه عرضه کند. از آن طرف داراي فراغت است و نميخواهد زمانش را صرف کارهاي بيهوده کند. زنان وقتي مجرد هستند در چنين شرايطي ترجيح ميدهند شاغل باشند تا از علم و مهارت و تخصصشان استفاده شود، البته مسئله ديگر تحميل محيطي است. تحميل جهاني به زنان اين است که بايد شاغل باشيد. در کشور ما در سالهاي اخير هم چنين بوده و از خيلي از تريبونهايي که در ارتباط با جايگاه زنان بوده عمدتا روي فرهنگسازي بر اشتغال زنان، خيلي کار و القا کردهاند که مسئله اصلي زنان جامعه اشتغال است و مرتب در تريبونها به غلط اين موضوع را ذکر ميکردند، وقتي يک دختر دانشجو ليسانس ميگيرد و کار ندارد فکر ميکند نقص يا خلائي دارد.» مجري ميپرسد: «به غلط»، يعني شما منتقد هستيد؟» که ميهمان در پاسخ اظهار ميدارد که « ما کارهاي علمي انجام داديم و ديديم که مسئله اول اشتغال نيست بلکه مسئله اول زنان بايد ازدواج باشد. وقتي پاي صحبت خانمها مينشينيم درمييابيم که مسئله اشتغال اولويت ششم، هفتم آنهاست حتي در خصوص رفتن به دانشگاه پسرها به دانشگاه ميآيند که به يک جايگاه شغلي مناسب برسند، اما دخترها به دانشگاه ميآيند تا هويت خود را پيدا کنند و دنبال هويتشان ميگردند. علت اينکه الان تعداد دخترها در دانشگاههاي ما زياد شده است و پسرها کم، چيست؟ چون فارغالتحصيلان دانشگاه بيکار هستند. پسرها دانشگاه نميآيند چون ميدانند از دانشگاه پول درنميآيد، اما دخترها به دانشگاه ميروند چون هدفشان يافتن جايگاه شغلي نبوده است و يافتن جايگاه هويتي است. وقتي زن ازدواج ميکند و از همسرش راضي باشد و احساس خوشبختي کند به محض تولد فرزندش کارهاي فرزند و رسيدگي به او و مسائل خانوادگي باعث ميشود تا زن احساس کند تمايلي به کار کردن ندارد. مسائل خانواده باعث شده که اين زن احساس کند ديگر تمايلي ندارد که کار کند اينکه بچهاش را صبح بيدار کند و بگذارد پيش مادر يا مهدکودک را نميخواهد. طبيعت زنان اين است که کار نکنند چون کار با شرايطي جسمي و روحي و مشاغل خانگياش سازگار نيست.»
روال اين برنامه به اين شکل است که ابتدا به مدت 10 دقيقه مجري پاي صحبتهاي ميهمان در ارتباط با موضوع آن قسمت مينشيند. نکته جالب توجه آن است که پس از اتمام اين بخش، سورهاي از قرآن پخش ميشود و بعد از آن غلامعلي حداد عادل، به قرائت ترجمه آن، از روي کتابي که خود مترجم آن بوده است، ميپردازد! آن هم تقريبا در تمامي برنامهها.
افرادي چون فهميه فرهمندپور، مشاور وزير کشور در امور زنان، علي انتظاري استاد دانشگاه علامه طباطبايي، مصطفي رئيس سابق مرکز قرآن و عترت وزارت بهداشت و مشاور فعلي معاون قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاداسلامي و امير حسين بانکيپور از جمله ميهمانان اصولگراي آفاق هستند.
سرزمين نخبگان
هرروز راس ساعت 18:30 «سرزمين نخبگان» حدود 30 دقيقه روي آنتن شبکه افق قرار ميگيرد. «سرزمين نخبگان » مستندي است پيرامون زندگي افراد مخترع و موفق کشور.
در شناسنامه مستند «سرزمين نخبگان» آمده است «اين برنامه تصويري از حضور ايرانيان موفق در سطح کشور و جهان است که توانستهاند مدارج بالاي علمي را کسب کنند. در اين مجموعه، شرايط رو به رشد کشور از زاويه زندگي ايرانيان سختکوشي به تصوير کشيده شده که با تلاش بسيار هر يک جزء مفاخر علمي و ادبي اين سرزمين شدهاند.»
افراد هدف مستند سرزمين نخبگان کساني هستند چون «جوان معلولي که در کودکي ميخواسته چيزي بسازد که در هيچ جامعهاي وجود نداشته باشد. او دست به اختراعاتي مثل دستگاهي تحت عنوان "شمع الکترونيک" و "قفل هوشمند" زده است. يا زن و شوهري ميانسال که تصميم گرفتهاند سرپرستي 400 دختر معلول را برعهده بگيرند يا مردي که صاحب بزرگترين کارخانه توليد مواد شوينده براي کودکان است.»
ملازمان حرم
«ملازمان حرم» عنوان برنامهاي است که به همسران شهداي مدافع حرم اختصاص يافته است و پنجشنبهها ساعت20 از شبکه افق پخش ميشود.
اجراي اين برنامه 30 دقيقهاي برعهده شهره پيراني، همسر شهيد رضايينژاد است که پاي گفتگوي همسران شهداي مدافع حرم مينشيند. شهيداني چون محرم ترک، مصطفي صدرزاده، سيدمحمد ميردوستي، حسن غفاري، محمد مهدي ملاميري و....
روال «ملازمان حرم» بدين گونه است که شهره پيراني پيرامون زندگي خصوصي شهدا، رابطهشان با همسر و فرزندانشان و همين طور هدف شهيدان از حضور در سوريه با همسران شهدا صحبت ميکند.
در يکي از برنامهها همسر يکي از شهيدان از روز خواستگاري خود سخن ميگويد. زماني که همسرش به او گفت «من همسر نميخواهم همسنگر ميخواهم و من جنگ فرهنگي ميکنم و کار فرهنگي انجام ميدهم.»
يا شهيد ديگري در وصيت خود به همسرش گفته بود« بعد از شهادتم بهخاطر من گريه نکن؛ چون من در راه خدا شهيد شدم و به پسرم بگو که پدرت براي امنيت کساني مثل خودش در اين راه رفت».
وطن دار
«وطن دار» عنوان برنامهاي است که قصد دارد به مشکلات افغانهاي ساکن ايران بپردازد. اين برنامه شنبهها ساعت 20:30 به مدت 80 دقيقه آنتن شبکه افق را در اختيار ميگيرد.
اجراي آن برعهده مهدي طوسي، دبير فرهنگي خبرگزاري تسنيم و صبرا قاسمي، اولين مجري افغانستاني تلويزيون است.
مجري در ابتداي برنامه اعلام ميدارد «وطن دار حاصل تلاش مشترک ميان جوانان ايراني و افغاني است براي پاککردن غباري که سه دهه بر روابط ميان دو ملت نشسته است».
در اپيزودي که عنوان آن «مهاجران افغان در رسانههاي تصويري ايران» است، کليپي پخش ميشود که در آن بخشي از عوامل تيرگي روابط ميان ايران و افغانستان، رسانهها ناميده ميشوند. ميهمانان اين برنامه بهروز افخمي کارگردان سينما و منوچهر شاهسواري مديرعامل خانه سينما و تهيهکننده فيلم مزارشريف هستند. در اين برنامه مجري اصرار ميورزد بر اينکه «فيلمسازان ايراني چهره خوبي از افغانستانيها به نمايش نگذاشتهاند و در چندين نوبت آنها را به نژادپرستي متهم ميکند که در مقابل منوچهر شاهسواري مديرعامل خانه سينما به او ميگويد که من به اين سخن شما انتقاد دارم که از لفظ به «نژادپرستي» استفاده ميکنيد اين واژه در فرهنگ اعتقادي ما امر ناموجودي است و در شمار الفاظي قرار ميگيرد که متعلق به جهان غرب است. بهتر است آن را در بازيهاي داخلي بهکار نبريم.»
موضوعاتي چون مهاجران در رسانههاي تصويري ايران، مشکلات اقامت مهاجران افغانستاني در ايران، مشکلات مهاجران با سفارت و کنسولگريهاي افغانستان، مشکلات مهاجران افغانستاني در حوزه درمان و خدماتي بهداشتي و معرفي مشاهير افغانستاني از جمله مباحثي هستند که در قسمتهاي اين برنامه به آن پرداخته شده است.
محرمانه خانوادگي
«محرمانه خانوادگي» برنامهاي است با فضايي متفاوت از ساير برنامههاي شبکه افق که جمعه شبها ساعت 22 به مدت يک ساعت روي آنتن شبکه افق قرار ميگيرد.
اجراي آن برعهده ايمان جليلي، فاطمه جناب، زهرا صالحي، محمد اشعري، علي سيفاللهي، زهرا الوندي و احمد واحدي است.
محرمانه خانوادگي از اين جهت متفاوت مي نمايد که سعي دارد در مورد موضوعاتي چون سن ازدواج، ازدواجهاي فاميلي، ازدواجهاي سنتي، ازدواج دانشجويي و از اين دست مسائل به طرزي جذاب با مخاطب صحبت کند. درست است که در پس پرده اين برنامه اهدافي خاص دنبال مي شود، اما با ايجاد بخشهايي جذاب در هر اپيزود سعي کرده است تا از کسلکننده بودن برنامه بکاهد!
در شناسنامه «محرمانه خانوادگي» آمده است که اين برنامه اختصاص دارد «به ارائه پاسخ به سوالات و مسائلي مانند اگر همسرم را در فضاي مجازي پيدا کنم خوشبخت ميشوم؟ ازدواج در سن بالا و مشکلات آن، خواستگاري سنتي، ازدواج دانشجويي، ازدواج با فاميل، زيبايي و ثروت در انتخاب همسر و ازدواج با اتباع خارجي. در هر قسمت با زوجهاي جوان، پدران و مادران و دختران و پسران آماده ازدواج صحبت ميشود.»
به عنوان مثال، برنامهاي که در خصوص سن ازدواج است، متشکل از 7 قسمت بوده است: در بخش محرمانه خانوادگي به سراغ دختر و پسري رفته که در 19 و 20 سالگي ازدواج کردهاند و داراي 2فرزند هستند و در اين قسمت در شرايطي تبليغ ازدواج در سن کم ميشود که پسري که در 22 سالگي ازدواج کرده، از رفتن به سربازي معاف شده و داراي يک خانه حياط دار است. در بخش ديگري به نام «شاهد عيني» مجري برنامه ميزبان ميهماناني است که هر کدام روانشناس هستند و در مورد سن ازدواج خود صحبت ميکنند. پارت بعدي برنامه «بايگاني محرمانه» نام دارد که داستاني از ازدواج دختر فتحعليشاه با وزير خارجهاش تعريف ميشود. بخش پنجم «شواهد پرونده» نام دارد و در قسمت ششم اين برنامه تحت عنوان «شاهدان عيني» گزارشگر بهصورت ميداني به ميان جوانان ميرود و نظر آنها را پيرامون سن ازدواج جويا ميشود. پس بخش «راز مادربزرگها»، در دايره کارشناسان سيد مهدي طباطبايي استاد اخلاق و محمود گلزاري روانشناس و معاون ساماندهي امور جوانان وزارت ورزش و جوانان و مشاور وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي درباره سن مناسب ازدواج به ارائه ديدگاههاي خود ميپردازند.
ناهار فاميلي
ورژن صدا و سيمايي برنامه «بفرماييد شامِ» شبکه ماهوارهاي، «ناهار فاميلي» است که پنجشنبهها ساعت 19 به مدت يک ساعت روي آنتن شبکه افق قرار ميگيرد. همانند آن برنامه هم يک راوي درصدد است برنامه را با لحني طنزآميز روايت کند که اکثر قريب به اتفاق مواقع هم در اين کار خود ناموفق است!
به هر روي ناهار فاميلي، مسابقهاي است ميان دو زن از يک خانواده که با يکديگر در يک ميهماني خانوادگي رقابت ميکنند. هر دو زن در يک شهر قرار دارند که در نهايت برنده با برنده يک شهر ديگر رقابت ميکند. راوي ناهار فاميلي در معرفي آن اينگونه ميگويد «اين مسابقه يک موقعيت خوب براي خانمها فراهم آورده است تا غذاهايي که به گوش هيچکس نخورده است را ياد بگيرند». اين برنامه يک مسابقه آشپزي است و ميهمانان خارجي هم در آن حضور دارند. اين ميهمانان خارجي که به شرکتکنندگان هنگام پخت غذا کمک ميکنند. اينکه چرا بايد چند خانم خارجي در اين مسابقه تلويزيوني حضور داشته باشند و نقش دستيار آشپز را ايفا کنند در هالهاي از ابهام قرار دارد. به هرروي در انتهاي برنامه، سفره عريض و طويلي روي زمين پهن ميشود و چند نوع غذا روي آن خودنمايي ميکند. پس از صرف غذا افراد به امتيازدهي ميپردازند.
*مريم عليزاده منصوري، سيد عليرضا کريمي
با کانال تلگرامي «آخرين خبر» همراه شويد