علی اکبر ناطق نوری کیست و چگونه می اندیشد؟

شرق/ متن پيش رو در شرق منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست. بايد ٢٠ سال از پيام پر‌معناي علي‌اکبر ناطق‌نوري به سيدمحمد خاتمي مي‌گذشت تا روشن شود او ژنرالي تمام‌عيار در مسير پر‌فراز‌و‌فرود سياست ايران است. «شيخ نور»، «مرد رئيس‌جمهورساز» و «سياست‌مداري با مرام پهلواني» القابي است که در تمام اين ٢٠ سال اخير پيشوند يا پسوند نام ناطق‌نوري آمده است. او صبور، معتدل و قاطع است. هر کس که تجربه مديريت او را بر نهادي ديده، از مهرباني و توجه ويژه‌اش به زيرمجموعه‌اش مي‌گويد. مي‌گويند او دست‌و‌دلباز است و اهل قدرداني؛ به‌همين‌دليل هم هست که در گذر زمان او محبوب شده و محبوبيتش در ميان سياسيون رو به افزايش است. بهانه: نمي‌خواستم شبهه‌ساز باشم با اعلام حمايتش از حسن روحاني در کارزار دوازدهمين دوره رقابت‌هاي رياست‌جمهوري بهانه براي نوشتن درباره او بسيار بود؛ اما خبري‌شدن استعفايش از رياست دفتر بازرسي مقام معظم رهبري در روزهاي پرخبر انتخاباتي باز هم او را به صدر اخبار کشاند؛ هرچند گمانه‌زني‌هاي غيررسمي درباره چرايي اين استعفا نقل محافل سياسي بود و برخي آن را برکناري مي‌دانستند و برخي ديگر آن را به حساب تغيير مسير سياسي ناطق مي‌گذاشتند. حالا او پس از گذشت قريب به ١٦ روز از اين استعفاي خبرساز از چرايي آن مي‌گويد: «طبيعي بود که اين تصميم را بگيرم که هم نسبت به تحولات جامعه بي‌تفاوت نباشم و با دست باز‌تر بتوانم حرکت کنم و هم اين‌طور نباشد که رفتار‌هاي سياسي فردي مانند بنده، موجبات القاي شبهه جانبداري دفتر مقام معظم رهبري از گروهي خاص را در اذهان فراهم کند». ناطق در پي اين استعفاي خبرساز به محتمل‌ترين گزينه براي رياست مجمع تشخيص مصلحت نظام - چهار ماه پس از فوت اکبر هاشمي‌رفسنجاني- بدل شده است؛ هرچند هم‌زمان زمزمه‌هاي نه‌چندان موثقي درباره رفتن او به کابينه حسن روحاني نيز مطرح شده است و خبرگزاري تسنيم به‌ نقل از منبعي ناشناس مدعي شده که ناطق‌نوري معاون‌اول حسن روحاني در کابينه دوازدهم خواهد شد. گمانه‌زني‌هاي سياسي درباره سرنوشت اجرائي و سياسي ناطق کم نيست و تا تکيه‌زدن او بر مسندي ديگر ادامه خواهد يافت. در همين راستا هم به بررسي کارنامه خبري شيخ نور پرداخته‌ايم. شناسنامه: صادره از نور ٧٣ سال پيش در روستاي اوزکلا در نور به دنيا آمد، پدرش شيخ ابوالقاسم نوري از روحانيون صاحب‌منبر و چهره‌اي مبارز بود. ناطق تا سال ١٣٣٣ در اوزکلا بود، ١٠‌ساله که شد، به تهران آمد و هفت سال بعد يعني در ١٧ سالگي با امام (ره) آشنا شد. – آن‌طور که در خاطراتش آمده، او به خاطر مخالفت با رژيم شاهنشاهي چند بار به زندان افتاد و گاهي هم ممنوع‌المنبر شد. تا مقطع خارج فقه و اصول در حوزه تحصيل کرد و جزء معدود روحانيوني از آن عصر است که تحصيلات آکادميک هم دارد؛ او در رشته الهيات گرايش فلسفه و حکمت اسلامي از دانشگاه تهران ليسانس گرفت. ناطق‌نوري قريب به ٢٠ سال داشت که با دختر هاشم رسولي‌محلاتي ازدواج کرد و ثمره ازدواجش هشت فرزند است. خانواده ناطق‌نوري هم در عالم سياست و هم در عالم خبر صاحب نام و شهرت هستند. از ميان فرزندانش مصطفي و مجتبي از همه مشهورترند. ادعاي بي‌سند و مدرک محمود احمدي‌نژاد درباره فساد مالي يکي از پسرانش در مناظره تلويزيوني سال ٨٨ نام فرزندان او را بيش‌از‌پيش خبرساز کرد. برادرش احمد ناطق‌نوري نماينده نور و محمودآباد در هفت دوره مجلس شوراي اسلامي است و رسانه‌ها به او لقب «پدر مجلس شوراي اسلامي» را داده‌اند. دليل ديگر شهرت برادرش رياست فدراسيون بوکس از بدو تشکيل تا به حال است. نکته جالب توجه اينکه عباس احمدآخوندي، وزير راه و شهرسازي و سيد‌محمدعلي شهيدي‌محلاتي، معاون رئيس‌جمهور و رئيس بنياد شهيد و امور ايثارگران دولت يازدهم باجناق‌هاي شيخ نور هستند. کارنامه: مرد رئيس‌جمهورساز برخي از او به‌عنوان مرد رئيس‌جمهورساز ياد مي‌کنند و برخي ديگر ژنرال کهنه‌کار اصولگرا مي‌دانندش که همواره در فضاي سياسي کشور نقش‌آفريني مي‌کند. مي‌گويند تخصصش برهم‌زدن معادلات تندروهايي است که سال‌هاست حسابش را از آنها جدا کرده. اولين سمت رسمي‌اش پس از انقلاب نمايندگي امام در جهاد سازندگي و وزارت کشور بود. پس از آن هم در دوره اول مجلس شوراي اسلامي نماينده شد، حضورش در مجلس اول به دليل رفتنش به کابينه ميرحسين موسوي در سال ٦٣ نيمه‌کاره ماند، او دو دوره متوالي در دولت‌هاي سوم و چهارم وزير کشور بود. وقتي که وزير کشور بود، سبک برخوردش با معترضان به نتيجه انتخابات مجلس دوم، با رويه اعتدالي‌اش که حالا برجسته شده، کمي ناهمگون جلوه مي‌کند. خودش در خاطراتش آورده است: «در انتخابات مجلس دوم شوراي اسلامي، آقاي «سيد‌محمدعلي زابلي» از سيستان را شوراي نگهبان ردصلاحيت کرده بود. ايشان روحاني بود و خيلي هم قيافه علمايي داشت. برخي از سيستاني‌ها هم شورش کرده و دفتر امام‌جمعه را آتش زدند و سپس به طرف استانداري حرکت کرده بودند که آنجا را تصرف کنند. آقاي «سيد‌احمد نصري» که استاندار آنجا بود، تلفن زد و گفت: «حاج‌آقا، دارند به طرف استانداري مي‌آيند ما چه کار کنيم؟» گفتم: «کوتاه نياييد، برخورد کنيد».... سپس آقاي فلاحيان و آخوندي و شمخاني را با نيرو و امکانات و اختيارات به آنجا فرستادم. فردا آقاي زابلي را قانع کردند که به استانداري برود». پس از پايان حضورش در وزارت کشور، باز هم در انتخابات مجلس شرکت کرد و دوباره به مجلس رفت، او در دو دوره چهارم و پنجم رئيس مجلس شد. پس از تجربه رياستش بر مجلس و در پايان دوران سازندگي و رياست‌جمهوري هشت‌ساله هاشمي‌رفسنجاني بود که عزم رياست‌جمهوري کرد. به نمايندگي از جامعه روحانيت مبارز و جامعه مدرسين حوزه علميه قم رداي کانديداتوري در هفتمين دوره رقابت‌هاي رياست‌جمهوري بر تن کرد. ناطق‌نوري در اين دوره از انتخابات از پشتيباني يکپارچه نهادهاي اصلي جناح راست برخوردار بود. آنچنان که محمدعلي موحدي‌کرماني نماينده وقت ولي فقيه در سپاه اعلام کرد به او رأي مي‌دهد. در نهايت هم او با به‌دست‌آوردن حدود هفت ‌ميليون رأي در برابر رأي ٢٠‌ميليوني سيدمحمد خاتمي شکست خورد. اما اين شکست او را نرنجاند و او با دادن پيام تبريک قبل از اعلام نتيجه نهايي به سيدمحمد خاتمي بدعتي نو در قانون‌هاي نانوشته انتخابات گذاشت. او يک سال بعد با ابتکار خود بين‌المجالس کشورهاي اسلامي را تأسيس کرد. البته ناطق هرگز از سياست دور نشد و بعد از دوم خرداد ٧٦ با پيشنهاد اصولگرايان رياست شوراي هماهنگي نيروهاي انقلاب اسلامي را برعهده گرفت. اوج فعاليت اين شورا هشت سال بعد و در انتخابات نهمين دوره رياست‌جمهوري بود که يکي از وظايف آن را، بررسي کانديداهاي محافظه‌کار براي انتخاب نامزد واحد تشکيل مي‌داد. ناطق‌نوري در مرحله اول آن انتخابات از علي لاريجاني نامزد شوراي هماهنگي نيروهاي انقلاب و در مرحله دوم از اکبر هاشمي‌رفسنجاني حمايت کرد. ناطق‌نوري بعدها نقل کرد که در پايان جلسه ارزشيابي محمود احمدي‌نژاد به او گفته است: «يا سواد تو خيلي بالاست که من نمي‌فهمم چه مي‌گويي يا حرف‌هاي بالاي ابري مي‌زني»، که در نتيجه احمدي‌نژاد «قهر کرده و رفته». اين در حالي است که در برخي اخبار از حمايت‌هاي ناطق‌نوري از احمدي‌نژاد در زمان شهردارشدن او حکايت شده است و مي‌گويند مهر تأييد او مسير شهرداري احمدي‌نژاد را هموار کرد و همين مسير او را به رياست‌جمهوري رساند. حاشيه ديگري که درباره ناطق خبري شده، به ادعا‌هاي عباس پاليزدار در اوايل سال ٨٧ برمي‌گردد البته عباس پاليزدار به خاطر مجموعه اظهارات خود زنداني و يک ماه بعد از انتخابات ۱۳۸۸ با قرار وثيقه آزاد شد. پاليزدار سپس از تعدادي از کساني که در موردشان صحبت کرده بود، از جمله علي‌اکبر ناطق‌نوري «حلاليت طلبيد». ادعاي پاليزدار اما در فضاي سياسي کشور مورد سو‌ء‌استفاده منتقدان ناطق قرار گرفت. مجموعه اين شرايط و تجربه رياست‌جمهوري هشت‌ساله احمدي‌نژاد سبب شد که ناطق‌نوري رفته‌رفته به منتقد جدي تندروهاي اصولگرا بدل شود. علي‌اکبر ناطق‌نوري چنان از بي‌تفاوتي يارانش در مقابل اتهامات احمدي‌نژاد و حاميانش دلگير شد که ديگر به جلسات جامعه روحانيت مبارز -که از رهبران آن بود- نرفت. از سوي ديگر هم سکوت ناطق‌نوري در قبال حوادث پس از انتخابات سال ٨٨ سبب شد حاميان ديروزش به منتقدان جدي او بدل شوند و او را خواص بي‌بصيرت بخوانند. از آن ايام بود که برهم‌خوردن جلسات سخنراني ناطق‌نوري به روالي مرسوم بدل و همواره تنش و شعار حاشيه سخنراني‌هايش شد. مرداد ماه سال ٩١ اوج رونمايي از اين شکاف بود، جمعي در حرم امام رضا با شعارهايي مانند «مرگ بر ضدولايت فقيه» و «خواص بي‌بصيرت نمي‌خواهيم» سخنراني ناطق‌نوري را قطع کردند و حتي به سمت او بطري آب پرتاب کردند. با وجود اين القاب و صفت‌ها اما چندسالي مي‌شود که ترجيح مي‌دهد در سکوت امور سياسي‌اش را پيش ببرد و در خانه‌اش ميزبان رفقاي قديمي‌اش مي‌شود بدون اينکه کوچک‌ترين خبري از اين ديدارها به بيرون درز کند. چندسالي است که نه خبري از سخنراني‌هاي مؤثر و آتشين است که تندروها محفل سخنراني‌اش را به‌هم بريزند نه خبري از حضورش در نشست‌هاي فصلي و دوره همفکرانش. براساس همين رويه هم بود که او همراه با هاشمي‌رفسنجاني، سيدمحمد خاتمي و سيدحسن خميني، از چهار عضو اصلي ائتلاف اصلاح‌طلبان و اعتدال‌گرايان بودند که در گيرودار رقابت‌هاي انتخاباتي نهايتا روز ٢١ خرداد ٩٢، حسن روحاني را به‌عنوان کانديداي نهايي اين ائتلاف معرفي کردند و به حمايت از روحاني پرداختند. همان روزها هاشمي‌رفسنجاني در مصاحبه‌اي گفته بود نظر من براي انتخابات يازدهم ناطق‌نوري بود اما او نپذيرفت و حسن روحاني را پيشنهاد کرد و سپس من به همراه ايشان تصميم گرفتيم به‌طور مشترک به روحاني پيشنهاد کانديداتوري بدهيم. او گفت که بي‌شک نقش علي‌اکبر ناطق‌نوري در رسيدن حسن روحاني به مقام رياست‌جمهوري بي‌بديل است. حالا ناطق چهار سالي است که به اردوگاه معتدلان پيوسته و پرچم‌دار جدايي از تندروي‌ها هم شد، اما اين پاياني براي تاختن تندروها به او نبود، مثلا اينکه دو سال پس از استقرار دولت روحاني در بهار ٩٤، به دنبال انتشار خبر سخنراني ناطق‌نوري يا حسن خميني در مراسمي در استان گلستان، انصار حزب‌الله با صدور بيانيه‌اي به مسئولان دولتي هشدار داد با دعوت از اين قبيل سخنران‌ها «فضايي را فراهم نکنند تا حوادثي چون شيراز به وجود بيايد». اشاره آنها به شيراز مربوط به ماجراي حمله جمعي لباس‌شخصي به علي مطهري در دانشگاه شيراز بود که مانع سخنراني فرزند شهيد مطهري شده بودند. انتخابات ٩٦ که فرا رسيد او در جاي خالي آيت‌الله هاشمي باز هم به ارودگاه حاميان حسن روحاني پيوست و با استعفايش از رياست بازرسي دفتر رهبر معظم انقلاب، حمايتش را خبرساز‌تر کرد. ناطق از اواسط سال ٦٨ يعني قريب به ٢٨ سال رياست بازرسي دفتر رهبر معظم انقلاب اسلامي بود. همان روزها يکي از نزديکانش درباره استعفاي او گفت: «مجموعه نهاد رهبري که در نزد مردم جايگاه والايي دارد نبايد ابزار دست هيچ‌يک از جريانات سياسي شود و سوءاستفاده‌ سياسي و جناحي از اين نهاد و ساير نهادهاي انقلابي نادرست است». ناطق رسما نشان داد مي‌خواهد به سمت همان طيفي برود که در سال‌هاي اخير، در پيروزي‌اش نقش‌آفرين شده است. اما در کنار همه اينها عضويت در مجمع تشخيص مصلحت نظام و هيئت مؤسس دانشگاه آزاد اسلامي از ديگر سمت‌هاي اوست که يک دهه‌اي مي‌شود همچنان برايش ماندگار شده‌اند. مواضع: ‌ به صراحت از سياست‌ورزان کشور مي‌خواهم تفاوت سليقه داشته باشيم، اما همديگر را تحمل کنيم و در اشتراکات با هم باشيم/ شفقنا، بهمن ٩٥. ‌ وظيفه ما اين است مشکلات مردم را حل کنيم و از بگومگوهاي سياسي پرهيز کنيم؛ چراکه از اين بگومگوها نتيجه‌اي حاصل نمي‌شود و به مردم سودي نمي‌رسد./ آنا، بهمن ٩٥. ‌ هاشمي‌رفسنجاني به من گفت وقتي خبر رد صلاحيتم اعلام شد، آرام‌ترين شب زندگي‌ام بود؛ چراکه باري از دوش من برداشته شد و وظيفه‌ام را هم انجام دادم./ ايلنا، آذر ٩٥. ‌ قطعا بازرسي هميشه به سود افراد نيست و در اين بين منافع برخي افراد در پي بررسي‌هايي که صورت مي‌گيرد به مخاطره مي‌افتد و در نهايت آنان احساس خطر و ابراز گلايه مي‌کنند/ ايسنا، آذر ٩٥. ‌ وقتي در موردي وزارت اطلاعات به پسرم اتهامي وارد کرد او را از خانه بيرون راندم تا به شکل قانوني مراحل طي شود. البته بعد از دو هفته مشخص شد که اتهام درست نبوده است./ ايسنا، آذر ٩٥. ‌ بد اخـلاقي‌ها و بي‌انضبـاطي‌هايي در مناظره‌هاي تلويزيوني شاهد بوديم که ريشه در بدعت‌ها و ميراث‌هاي زشت به‌جاي مانده از دوره‌هاي قبل داشت و حکايت از آسيب‌هايي جدي در حوزه فرهنگ جامعه دارند./ ايسنا، ارديبهشت ٩٦. ‌ پساتحريم اين امکان را فراهم کرده است که با تعامل با کشورهاي مختلف بتوانيم همکاري و تبادل‌نظر براي اجراي کارها داشته باشيم./ ايسنا، ارديبهشت٩٦. ‌ من اگر نظري دارم خودم مي‌گويم؛ خودم زنده‌ام! آن‌وقت عده‌اي کاسه داغ‌تر از آش به‌عنوان پيروان ولي‌فقيه بلند مي‌شوند و جامعه را متشنج مي‌کنند. آنها مي‌گويند مراد آقا اين بود و آقا اين را فرمودند؛ چند بار پيش آمده که دفتر ايشان اين سخنان را تکذيب کرده است./ جماران، آبان ٩٤. ‌ رودربايستي، تملق و باندبازي مثل موريانه به انقلاب آسيب مي‌زند./ ايسنا، تير ٩٣. ‌ اگر الان در همه شبکه‌هاي تلويزيون هم از هاشمي تجليل شود، فايده‌اي ندارد/ جماران، بهمن ٩٥. --------------------------------------------------- کناره‌گيري کردم تا با دست بازتر حرکت کنم ايرنا: علي‌اکبر ناطق‌نوري، عضو مجمع تشخيص مصلحت نظام، گفت: بنده شخصا خواه‌ناخواه وجهه سياسي دارم و نمي‌توانم در برابر وقايع و حوادث سياسي کشور، چه به لحاظ تکليف شرعي و چه از نظر وظيفه ملي و انقلابي، بي‌تفاوت باشم. وي درباره کناره‌گيري خود از مسئوليت دفتر بازرسي مقام معظم رهبري معظم رهبري گفت: بنده افتخار اين را داشته‌ام که از همان روزهاي نخستين رهبري معظم‌له و در طول ٢٨ سال، مورد اعتماد ايشان و در خدمت‌شان باشم و همين‌طور در خدمت مردم بي‌پناهي که رهبري نظام را آخرين ملجأ و پناه خود مي‌يافتند. عضو مجمع تشخيص مصلحت نظام ادامه داد: در اين مدت قريب به سه دهه، به لطف خداي متعال و به شهادت آمار و همچنين اظهار خرسندي‌هاي رهبري معظم انقلاب، کارنامه دفتر بازرسي، کارنامه درخشاني است. ناطق‌نوري افزود: به هر صورت، بنده شخصا خواه‌ناخواه وجهه سياسي دارم و نمي‌توانم در برابر وقايع و حوادث سياسي کشور، چه به لحاظ تکليف شرعي و چه از نظر وظيفه ملي و انقلابي، بي‌تفاوت باشم. وي اضافه کرد: از طرف ديگر، اين يک واقعيت است که تعارض حقيقي بين فعاليت سياسي افراد در موقعيت‌هاي انتسابي به رهبري و حفظ جايگاه دفتر ايشان وجود دارد که علي‌القاعده مي‌بايست مبراي از گرايش‌هاي متداول سياسي باشد؛ لذا اين طبيعي بود که اين تصميم را بگيرم که هم نسبت به تحولات جامعه بي‌تفاوت نباشم و بتوانم با دست بازتر حرکت کنم و هم اين‌طور نباشد که رفتار‌هاي سياسي فردي چون بنده، موجبات القاي شبهه جانبداري دفتر مقام معظم رهبري از گروهي خاص را در اذهان فراهم کند. ناطق‌نوري گفت: به هر تقدير، بنده کمافي‌السابق سرباز انقلاب و در خدمت رهبري معظم خواهم بود. اميدوارم اين انقلاب که ميراث باارزش امام خميني(ره) و حاصل تلاش‌ها و فداکاري‌هاي بي‌دريغ و بي‌شمار اين ملت بزرگ است، با هدايت و درايت رهبري فرزانه انقلاب آن به سر منزل مقصود برسد. او در بخشي ديگر از سخنانش درباره انتخابات اخير و نتايج آن گفت: حقيقتا مردم ما، هم در داخل و هم خارج از کشور، بار ديگر و در شرايطي بسيار دشوار، ثابت کردند از يک درک جامع و هوشمندي کم‌نظير بهره‌مند هستند و در هر جاي جهان که باشند، دلشان براي وطن و سرزمين کهن ايران مي‌تپد. عضو مجمع تشخيص مصلحت نظام افزود: در واقع اين انتخابات نمادي بود از پايداري ملت ايران در دفاع از استقلال، آزادي و جمهوري اسلامي و نيز حرکتي بود براي تثبيت عقل‌گرايي، عمق‌نگري و نفي بي‌اخلاقي. معناي ديگر اين حرکت باارزش، اين است که ملت ايران دغدغه‌هايي از جنس فرهنگ، اخلاق و صداقت دارند و شما مشابه چنين رفتار عاقلانه‌اي را حتي در ممالک پيشرفته دنيا، کمتر مشاهده مي‌کنيد. ناطق‌نوري اضافه کرد: آرزو مي‌کنم دولت جديد به پشتوانه اين رأي معنادار، در راستاي انتظارات مردم اعم از موافقان و مخالفان، مصمم‌تر از گذشته، بتواند در جهت اعتلاي آرمان‌هاي جامعه اسلامي، عزت کشور، سعادت اين مردم شايسته و بهبود شرايط معيشتي آنان، کوشا و موفق باشد. همچنين اميدوارم از اين پس، همدلي و رفاقت بين نيروهاي دلسوز نظام براي ساختن کشوري آباد، جاي رقابت‌ها و اختلافات را بگيرد. وي به اولويت‌هاي کارهاي دولت در دوره جديد اشاره کرد و گفت: ايجاد وفاق و همدلي بين نيروهاي سياسي وابسته و دلبسته به انقلاب و اعتقاد به اينکه کشور به توان همه نيروها و سلايق در اين دوران حساس نياز دارد، بايد سرلوحه حرکت‌هاي دولت قرار بگيرد. به نظر من دولت بايد در جذب نيروهاي کارآمد، چابک‌تر از قبل تلاش کند. ناطق‌نوري ادامه داد: در حوزه اقتصاد، به طور قطع بايد براي خروج از رکود، جذب سرمايه‌گذاري در بخش‌هاي گوناگون و ايجاد رونق اقتصادي، همت بيشتري بگمارد. همچنين درباره حفظ و تعميق آرامش و ثبات در فضاي کسب‌وکار برنامه‌ريزي کرده و نيز ضمن حفظ کرامت مردم، فرايند‌هاي مربوط به ايجاد کار، توليد و کارآفريني را تسهيل کند و در واقع ابزار‌هاي لازم را در اختيار آنان قرار دهد؛ يعني به جاي دادن ماهي به مردم، اجازه و امکان ماهيگيري را براي آنان فراهم کند. عضو مجمع تشخيص مصلحت نظام به فساد اداري به‌ويژه نوع سازمان‌يافته آن نيز اشاره کرد و گفت: بايد يک برنامه‌ريزي جامع صورت پذيرد. وي با بيان اينکه بايد نسبت به خدمات و کارهاي انجام‌شده از سوي دولت اطلاع‌رساني عمومي بيشتري صورت گيرد، گفت: انجام آن موجب دلگرمي مردم خواهد بود. ناطق‌نوري اضافه کرد: به طور کلي بايد نسبت به اعتماد باارزش اين ملت وفادار، پاسخ شايسته‌اي داده شود و لحظه‌اي را براي خدمت به آنان و توسعه کشور از دست ندهند. با کانال تلگرامي «آخرين خبر» همراه شويد