آوار روستا

روزنامه شهروند

بروزرسانی 1396/08/23 - 09:47

روزنامه شهروند/ متن پيش رو در شهروند منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست.

روستانشينان کرمانشاهي روز سختي را پشت سر گذاشتند. امروز که عکس‌ها و خبرهاي زلزله کرمانشاه نه‌ تنها همه ايران، بلکه جهان را تحت‌تأثير قرار داده، بيش از ٢٠‌درصد روستاييان اين استان زير آوارهاي زلزله ٧,٢ ريشتري جا مانده‌اند. آمارها اما از حقايق تلخ‌تري پرده‌برداري مي‌کنند؛ ٣٠ درصد جمعيت استان کرمانشاه را روستاييان تشکيل مي‌دهند که اين عدد، ١,٤‌درصد از ميانگين کشوري بالاتر است. انگار خانه‌هاي روستايي کرمانشاه بيش از هر استاني نياز به مقاوم‌سازي داشته‌اند. همين ديروز بود که محمد شکرچي‌زاده، رئيس مرکز تحقيقات وزارت راه‌و‌شهرسازي اعلام کرد: با توجه به پيش‌بيني‌هاي انجام‌شده ايران هر ۱۰‌سال يک‌بار يک زلزله (حداقل) ۷ ريشتري را تجربه مي‌کند. در اين ميان ساختمان‌هايي که فاقد اسکلت بوده و با خشت و مصالح بومي ساخته شده‌اند در برابر زلزله که احتمال وقوع آن در ايران بسيار زياد است، توانايي مقاومت ندارند. اما هشدارها باز هم روي کاغذ باقي ماندند تا شايد اين بار تلنگر لازم به مسئولان زده شود. زمزمه‌هاي طرح مقاوم‌سازي خانه‌هاي روستايي از‌ سال ٧٣ آغاز شد و حالا بعد از ٢٣‌سال آمارهاي رسمي مي‌گويند که بيش از ٦٠‌درصد خانه‌هاي روستايي هنوز مقاوم نيستند. يکي از روستاييان ٥٢ساله که اهل جوانرود بود و حالا ساکن تهران است به «شهروند» مي‌گويد: به ما تسهيلات را يک در ميان داده‌اند. نمي‌گويم نداده‌اند، اما والله که تسهيلات پرداختي‌شان کفاف نمي‌دهد؛ چرا که قيمت تمام‌شده زمين بالاتر از تسهيلات ارايه شده است. وضعيت راه‌هاي کشور تا شب وقوع زلزله يکي ديگر از چالش‌هاي پيش پاي روستايياني بود که در محل سکونت خود مدفون شده‌اند. البته داريوش نصر، مديرکل دفتر مديريت بحران سازمان راهداري کشور به «شهروند» مي‌گويد: تمامي راه‌هاي روستايي و شهري تا آخرين گزارش رسيده به ما، باز است و مشکلي از سوي سازمان راهسازي براي دسترسي به اين مناطق وجود ندارد. البته در شب وقوع حادثه برخي محورهاي فرعي در اثر ريزش کوه بسته شده بود که طي چند ساعت باز شد. اکنون گشت‌هاي راهداري در تمامي نقاط ايلام، کرمانشاه و کردستان مستقر شده‌اند. ٦٠‌درصد روستاهاي کشور مقاوم‌سازي نشده‌اند ٢٣‌ سال از شروع طرح مقاوم‌سازي خانه‌هاي روستايي گذشته و هنوز ٦٠‌درصد اين خانه، بنا بر آمارهاي رسمي در انتظار مقاوم‌سازي هستند. عزيزاله مهديان، معاون بازسازي و مسکن روستايي بنياد مسکن انقلاب اسلامي به ايسنا گفته است: ۱.۹۵‌ميليون واحد روستايي و آسيب‌ديده در سطح کشور در طول ۱۰‌سال تاکنون بهسازي شده است که از اين تعداد ۱.۶‌ميليون واحد مسکن روستايي در قالب بهسازي و بازسازي و ۳۵۰‌هزار واحد نيز در مناطق سانحه‌ديده بوده است. به گفته او، در روستاهاي کشور حدود پنج‌ميليون و ۳۰۰‌هزار واحد مسکن روستايي وجود دارد. مهديان در اين گفت‌وگو تأکيد کرده که هر سال در کشور به ميزان ۲۰۰‌هزار واحد روستايي سهميه نوسازي وجود دارد که به آنها تسهيلات ۲۰۰‌ميليون ريالي با کارمزد ۵‌درصد پرداخت مي‌شود. اما بايد پرسيد چرا درنهايت روند مقاوم‌سازي خانه‌هاي روستايي تا اين اندازه کند است؟ يک‌چهارم جمعيت روستايي کرمانشاه زير آوار تا لحظه نگارش اين خبر از ٢‌هزار و ٥٩٨ روستاي داراي جمعيت کرمانشاه، ٥٢٦ روستاي آن بر اثر زلزله آسيب ديده‌ است. اين اعداد به ما مي‌گويد که يک‌چهارم جمعيت روستايي کرمانشاه زير آوارند. جمعيت روستايي کرمانشاه در‌ سال ١٣٩٥، ٤٧٨‌هزار و ٤٤٤ نفر اعلام شده است. تصور کنيد چه تعداد تلفات خواهيم داد؟ اگر اين روستاها مقاوم‌سازي شده‌ بود، چطور؟ کيفيت ٩٥‌درصد خانه‌هاي روستايي ما نازل است حسن بهرام غفاري، رئيس پيشين سازمان نظام مهندسي ساختمان تهران به «شهروند» مي‌گويد: يکي از عواملي که در حفاظت از جان مردم در برابر حوادث غيرمترقبه نقش دارد، کيفيت خانه و ساختمان در کشور است. او ادامه مي‌دهد: کيفيت بيش از ٩٥‌درصد خانه‌هاي روستايي ما بسيار نازل است. از زلزله بويين زهرا در ‌سال ٤١ تاکنون هر بار که زلزله بزرگي در کشور اتفاق افتاده، حجم قابل توجهي از روستايي‌ها قرباني شده‌اند، چرا که در تمامي اين سال‌ها سکونتگاه‌هاي روستايي کمترين پايداري را در ميان سکونتگاه‌هاي کشور داشته است. به گفته او، حتي اگر امروز تعداد تلفات نهايي اين زلزله کمتر از تلفات زلزله بم اعلام شود، علت آن بهبود شرايط سکونتگاه‌ها و خانه‌هاي روستايي نيست، علت فقط پايين آمدن تراکم جمعيتي در نقاط روستايي کشور است. خون شهرنشينان رنگين‌تر است بهرام غفاري، کارشناس و فعال اقتصاد مسکن مي‌افزايد: برنامه‌هايي که تاکنون بارها و بارها براي بهسازي، نوسازي و مقاوم‌سازي خانه‌هاي روستايي به بنياد مسکن واگذار شده، توفيق چنداني نداشته و آن‌طور که بايد و شايد پيش نرفته است. براي مثال قرار بود که در برنامه چهارم توسعه، تسهيلات ٥‌ميليون توماني براي مقاوم‌سازي به روستايي‌ها داده شود و در برنامه پنجم قرار بود سالانه ٢٠٠‌هزار واحد روستايي مقاوم‌سازي يا نوسازي شود، اما کدام يک از اين وعده‌ها محقق شد؟ چرا نبايد در کشور ما حقوق شهروندي يک روستايي هم‌ارزش حقوق شهروندي يک شهرنشين باشد؟ خانه‌هاي روستايي غيراستاندارد تخريب شود بهرام غفاري ادامه مي‌دهد: براي همه ساختمان‌ها، به جز ساختمان‌هايي که ارزش تاريخي دارند، راه‌هاي فني براي مقاوم‌سازي وجود دارد، اما مسأله اين است که ميزان هزينه‌اي که شما براي مقاوم‌سازي يک خانه خشت و گلي مي‌کنيد، از ارزش اعياني فعلي آن بيشتر خواهد بود. من مخالف مرمت اين خانه‌ها هستم و معتقدم اين خانه‌ها بايد تخريب و خانه‌هاي مقاوم ساخته شود. خانه‌هاي مقاوم و نوسازي که مي‌تواند همزمان منعکس‌کننده ارزش‌هاي معماري آن منطقه هم باشد. او مي‌گويد: مسئولان بهتر است به جاي هزينه کردن براي درآوردن جنازه‌ها از زير آوار و ساماندهي و تأمين اسکان موقت و دايم پس از زلزله، پيش از وقوع اين فاجعه با برنامه‌ريزي مدون و رويکرد ظرفيت‌آفريني در بافت‌هاي فرسوده خانه‌هاي روستايي را از وضع کنوني نجات دهند. منابع مالي کافي براي مقاوم‌سازي وجود ندارد حالا همه انتقاد‌ها به سوي بنياد مسکن روانه شده، اما عباس زينعلي، کارشناس اقتصاد مسکن معتقد است که منابع مالي کافي براي مقاوم‌سازي در اختيار بنياد قرار داده نشده است. او به «شهروند» مي‌گويد: حجم وسيعي از کشور، در خانه‌هاي روستايي زندگي مي‌کنند و مقاوم‌سازي بيش از ٥‌ميليون واحد در سراسر کشور کار ساده‌اي نيست. از طرفي، رويارويي با روستاييان هم آداب خودش را دارد. به گفته زينعلي، بسياري از روستاييان وقتي پول تسهيلات مقاوم‌سازي را دريافت مي‌کنند آن را صرف رفع و رجوع کردن مشکلات ملموس‌تر خود مي‌کنند و نظارت کافي براي چگونگي هزينه کردن اين تسهيلات توسط روستاييان از طرف بنياد مسکن وجود ندارد. معاونت نظارت بنياد توانايي فني کافي براي انجام نظارت ندارد. خلأ در قانون‌گذاري، خلأ در اجراي قانون و مهمتر از همه عدم فرهنگ‌سازي باعث شده که روستاييان درک درستي از مشکل مقاوم نبودن خانه خود نداشته باشند. او ادامه مي‌دهد: البته اين بدين معنا نيست که بانک‌ها رسالت خود را به درستي انجام داده‌اند. بانک‌ها هم هرگز نتوانستند مطابق برنامه و بودجه به همه روستاييان وام بدهند. مقاوم‌سازي روستاهاي کشور نيازمند يک عزم ملي و کار ستادي است. روستاييان بي‌صدا بنا بر آمار اعلام شده توسط مرکز آمار ايران، در ‌سال ١٣٩٥ معادل ٢٠‌ميليون و ٧٣٠‌هزار و ٦٢٥ نفر از جمعيت کشور در روستاها ساکن بوده‌اند که اين جمعيت ٢٥,٩‌درصد جمعيت کشور را شامل مي‌شود. هربار که استاني قرباني يکي از بلاياي طبيعي شده، بيشترين تلفات از آنِ روستايي‌ها بوده است. آيا قرار است تا ابد با جان يک‌چهارم جمعيت کشور بازي کنيم؟ *مائده اميني با کانال تلگرامي «آخرين خبر» همراه شويد