گاف گزاف فرانسوی

سارا معصومي| برجام در وضعيت قرمز قرار گرفته است. توافق هسته‌اي که در جولاي سال 2015 ميان ايران و 1+5 بر پايه دو سه اصل به رسميت شناخته ‌شدن حقوق هسته‌اي ايران، برداشته ‌شدن تحريم‌هاي هسته‌اي سازمان ملل، اتحاديه اروپا و امريکا همچنين اطمينان جامعه جهاني از صلح‌آميز بودن فعاليت‌هاي‌ هسته‌اي تهران متولد شد هر روز دستخوش تحول جديدي مي‌شود و بايد گفت که در يک سال گذشته بيشتر اين تحولات‌ مثبت نبوده است. محدوديت‌هاي اعمال شده بر برنامه ‌هسته‌اي ايران همچنان با باقي ماندن ايران در برجام ادامه دارد اما امريکا به عنوان بازيگر اصلي تحريم‌هاي تهران يک سال پيش از توافق هسته‌اي با تهران کناره‌گيري کرد و البته با اعلام سياست فشار حداکثري در 365 روز گذشته سخت‌ترين تحريم‌ها را هم عليه تهران اعمال کرده است. در نتيجه گام‌هاي ضدبرجامي دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريکا اکنون ترکيب 1+4 مقابل ايران در توافق هسته‌اي نشسته است. ترکيبي که بايد تمام انتظارهاي تهران را برآورده کند. تا دو هفته ديگر کناره‌گيري امريکا از برجام يک ساله مي‌شود و همزمان تداوم رفتار کج‌دار و مريز اروپا که گاه با حمايت از ايران به ميخ مي‌کوبند و گاه با ايستادن در کنار واشنگتن بر نعل، صبر ايران را نشانه گرفته است. اگر تهران تا چند ماه پيش با توجه به وعده‌هاي اروپا، چين و روسيه به عنوان بازماندگان در برجام، اراده سياسي آنها براي حفظ توافق را مثبت مي‌ديد امروز تطويل دوره تعلل اروپا صبر تهران را به بازي گرفته و ايراني‌ها مي‌گويند پس از وعده‌ و وعيدها در ميدان عمل چه در چنته داريد. تهران همچنان در انتظار پاسخ موضع‌گيري‌هاي مقام‌هاي متفاوت در ايران به‌خصوص در 3 هفته اخير نشان از قرار گرفتن برجام روي ‌بندي باريک را دارد. تهران به اعتراف مقام‌هاي دولت دونالد ترامپ در حال تحمل شديدترين فشارهاي اقتصادي از سوي امريکاست. هر چند که اروپايي‌ها مي‌گويند به برجام پايبند هستند و تحريم‌هاي هسته‌اي ايران از سوي اروپا به تاريخ سپرده شده است اما آيا خروج کمپاني‌هاي بزرگ و متوسط اروپايي از ايران پس از بازگشت تحريم‌هاي هسته‌اي و فرامرزي امريکا معنايي جز تحريم ايران در اروپا هم مي‌تواند داشته باشد؟ مکانيسم تحريمي واشنگتن به گونه‌اي تنظيم شده که کمپاني‌ها و موسسه‌هاي بانکي و مالي که تن به تحريم‌هاي وزارت خزانه‌داري امريکا در برابر کشورها ندهند، مشمول جريمه‌ها و تنبيه‌هاي اقتصادي سنگين خواهند شد. زماني که امريکا از برجام کنار کشيد، سوال ايران از بازماندگان اين بود: در باقي ماندن در اين توافق چه منفعتي براي تهران نهفته است؟ پاسخ واحد اروپا، چين و روسيه يک جمله بود: ما نبود شريک برجامي خود در توافق را جبران مي‌کنيم. اصلي‌ترين راهکاري که اروپا براي جبران مافات پيشنهاد کرد، تعريف سازوکار مالي براي رابطه با تهران در سايه تحريم‌هاي فرامرزي امريکا بود. سازوکاري که به اينستکس شهره شده است. يک سال پس از برجام اروپا مي‌گويد در حال به راه انداختن اين سازوکار است اما صداي اعتراض تهران بلند شده است. تازه‌ترين اعتراض روز گذشته از زبان محمدجواد ظريف، وزير خارجه شنيده شد. ظريف با اشاره به راه افتادن سازوکار متناظر اينستکس در ايران گفت: براي راه‌اندازي اين سازوکار نياز بود ما يک سازوکار متناظر در ايران راه‌اندازي کنيم که اين سازوکار متناظر در ايران هفته گذشته راه‌اندازي شده و الان اروپايي‌ها هيچ بهانه‌اي ندارند براي اينکه کار خود را شروع کنند. راه‌اندازي اينستکس يک اقدام مقدماتي توسط اروپاست. اروپايي‌ها در ارديبهشت گذشته بعد از خروج امريکا از برجام تعهدات متعددي را مطرح کردند که براي شروع اجراي آن تعهدات نياز بود که اينستکس را راه بيندازند. معتقديم حالا بايد براي مدت زيادي اروپايي‌ها تلاش و فعاليت کنند تا بتوانند تعهدات‌شان را انجام دهند، بسيار عقب هستند و نبايد اينگونه تصور کنند که جمهوري اسلامي منتظر آنها مي‌ماند. ما بحمدالله روابط بسيار خوبي با همسايگان داريم، سازوکارهاي مشابهي را با بسياري از کشورها راه‌اندازي کرديم و دارد عمل مي‌کند. من نمي‌دانم اروپايي‌ها براي يک سازوکار مقدماتي چقدر وقت نياز دارند؟ ظريف در بخش‌هاي ديگري از سخنان خود در جمع خبرنگاران با اشاره به مانع‌تراشي امريکا در مسير کمک به ايران پس از سيل اخير در نقاط مختلف گفت: ما اسنادي را جمع‌آوري کرده و به زودي منتشر خواهيم کرد که نشان مي‌دهد، بانک‌ها و حتي بانک‌هاي اروپايي به دليل نگراني از اقدامات امريکا از پذيرش کمک‌هاي ايراني‌هايي که در خارج از کشور حضور دارند يا مردم ساير کشورها که مايل به کمک‌رساني هستند، سر باز مي‌زنند. تخلف از لندن تا پاريس انتقادهاي ظريف ار تعلل اروپا و تاثيرپذيري اقتصادي و سياسي آنها از امريکا در حالي مطرح شد که در 72 ساعت گذشته خبر مربوط به توقف ارسال مراسلات و بسته‌ها از مقصد لندن به تهران از سوي شرکت Royal Mail در رسانه‌هاي ايراني بازتاب قابل توجهي پيدا کرد و به کنار گذاشته شدن تعارف انگليسي‌ها با تهران در همراهي با امريکا در تحريم تعبير شد. به گزارش بي‌بي‌سي شرکت پست بريتانيا از چند روز پيش ارسال هر گونه محموله پستي به ايران را متوقف کرده و دستورالعملي به شعبه‌هاي اداره پست رويال ميل ارسال شده و از آنان خواسته شده تا اطلاع ثانوي هيچ‌گونه بسته پستي و حتي نامه به مقصد ايران را نپذيرند. حميد بعيدي‌نژاد، سفير ايران در لندن اعلام کرده که همچنان پيگير اين مساله تا رفع و رجوع آن است. پيش از اين خبر از انگليس، خبرهاي رسيده از فرانسه که اخيرا ميزباني گروه 7 را برعهده داشت نيز بوي خوبي را به مشام ايران نرساند. در نشست اخير که قريب به 10 روز پيش انجام شد، بيانيه‌اي نهايي منتشر شد که در چند بند آن انتقادهايي از فعاليت‌هاي منطقه‌اي و آزمايش‌هاي موشکي ايران به چشم مي‌خورد و البته منفي‌ترين نکته آن هم اين بود که هيچ اشاره‌اي به برجام و لزوم تداوم اجراي آن به عنوان تعهدي چندجانبه نشده ‌بود. تهران به متن اين بيانيه نيز واکنش نشان داد و از فحواي کلام مقام‌هاي ايراني اين نکته قابل استنباط بود که ديگر حناي شعار غربي‌ها مبني بر وجود اراده سياسي براي حفظ برجام نزد ايراني‌ها رنگي ندارد. عقب‌نشيني سفير پس از توييت جنجالي در چنين فضايي توييت سفير فرانسه در واشنگتن در حساب شخصي وي در توييتر به تير خلاص براي صبوري ايران تبديل شد. «جرارد آرو» سفير فرانسه در امريکا در توييترش تعابير جديدي از برجام و تعهدات ايران عرضه کرد! براساس ترجمه خبرگزاري فارس، آرو در اين خصوص نوشت: اينکه گفته شود، ايران بعد از انقضاي برجام مجاز به غني‌سازي اورانيوم خواهد بود، اشتباه است. [ايران] بايد به موجب «پيمان منع اشاعه» و پروتکل الحاقي و تحت نظارت‌هاي شديد ثابت کند که فعاليت‌هاي هسته‌اي‌اش صلح‌آميز هستند. همان‌گونه که سال ۲۰۰۲ گفتيم که طبق پيمان منع اشاعه، غني‌سازي اورانيوم بدون داشتن يک برنامه‌ غيرنظامي باورپذير در زمينه هسته‌اي غيرقانوني است، قادر خواهيم بود در سال ۲۰۲۵ هم در صورت لزوم واکنش نشان دهيم. آن موقع تحريم‌هايي اعمال شدند. تحريم‌ها مي‌توانند مجددا اعمال شوند. بعد از برجام هيچ بند «زوال‌پذيري» وجود ندارد. روسيه، اورانيوم غني‌ شده نيروگاه هسته‌اي بوشهر را تامين مي‌کند بنابراين هيچ دليل قابل درکي وجود نخواهد داشت که ايران بعد از برجام، اقدام به غني‌سازي وسيع اورانيوم کند. اين اظهارات «جراد آرو» در حالي مطرح شد که وي در يک سال گذشته تقريبا تنها سفير اروپايي در واشنگتن بوده که در بزنگاه‌هاي متفاوت حمايت‌هاي جدي از برجام و تداوم آن کرده بود. با وجود آن سابقه، اين رشته توييت جديد آرو واکنش تند سيدعباس عراقچي، معاون سياسي وزير خارجه را به دنبال داشت. عراقچي با اشاره به توييت‌هاي وي نوشت: اگر توييت‌هاي آقاي آرو مواضع رسمي فرانسه است، ما با يک نقض عمده هدف و مقصود برجام و قطعنامه ‌۲۲۳۱ شوراي‌ امنيت مواجه هستيم. پاريس بايد سريعا روشنگري کند وگرنه ما اقدام لازم را به عمل خواهيم آورد. اين هشدار توييتري مذاکره‌کننده ارشد ايران در مذاکرات هسته‌اي پايان ماجراي به وجود آمده ميان تهران و پاريس نبود و وزارت خارجه ايران تنها چند ساعت پس از آنکه سفير فرانسه در ايران استوارنامه خود را به محمدجواد ظريف تحويل داد، او را احضار کرد. «فيليپ تيه‌بو» سفير جديد جمهوري فرانسه در تهران توسط سيد‌حسين سادات‌ميداني، رييس دبيرخانه ستاد پيگيري اجراي برجام به وزارت امور خارجه احضار شد. در اين جلسه طرف ايراني با اشاره به توييت‌هاي منتسب به سفير فرانسه در واشنگتن که محتواي آنها از نظر کشورمان به هيچ عنوان قابل پذيرش نيست خواستار توضيح دولت فرانسه شده و اعلام کرد در صورتي که اظهارات مزبور مورد تاييد دولت فرانسه بوده و بيان‌کننده مواضع رسمي اين کشور باشد، اين امر در مخالفت آشکار با اهداف و مفاد برجام خواهد بود و چنانچه به نحوي رضايت‌بخش به اين مساله رسيدگي نشده و موضوع فيصله نيابد، جمهوري اسلامي موضوع را براساس سازوکارهاي پيش‌بيني شده در برجام پيگيري کرده و حق خود براي هر گونه واکنش مقتضي را محفوظ مي‌داند. در واکنش، سفير فرانسه در تهران ضمن ابراز بي‌اطلاعي از توييت‌هاي منتسب به سفير کشورش در واشنگتن بر اراده سياسي اين دولت بر اجراي کامل مفاد برجام تاکيد و اعلام کرد، مراتب را بلافاصله به پاريس گزارش خواهد داد. تنها چندساعت پس از احضار سفير تازه‌نفس فرانسه در تهران بود که همکار وي در واشنگتن سه توييت خود درباره برجام را پاک کرد. اقدامي که عقب‌نشيني علني وي از اظهارنظر درباره برجام به حساب مي‌آيد. قطعا اين حرکت سفير فرانسه در واشنگتن تحت فشار پاريس صورت گرفته و مي‌توان گفت که فشار حداکثري وزارت‌خارجه در تهران بر پاريس به عنوان عضوي از برجام و تکرار مطالبه‌گري منجر به اين واکنش شده‌است. ترس اروپا با وجود واکنش سريع تهران و عقب‌نشيني پاريس اما ناگفته پيداست که برآورد تهران از مجموع رفتارهاي 3 کشور اروپايي در قبال برجام مثبت نيست. اين رفتارهاي زيگزاگي اروپا در قبال اجراي تعهدات، خاطره روزهايي را براي ايران زنده کرده که فرانسوي‌ها به منظور متقاعد کردن دونالد ترامپ براي باقي ماندن در توافق هسته‌اي پيش از ارديبهشت 1397 به وي وعده دادند که اگر در برجام بماند در آينده‌اي نه‌ چندان دور با تهران براي تمديد تاريخ‌هاي انقضاي موجود در برجام دوباره مذاکره خواهند کرد. پاريس‌نشين‌ها يک ‌بار در ارديبهشت سال گذشته شاهد بودند که چگونه تلاش‌هاي آنها براي راضي نگاه داشتن ترامپ ره به جايي نبرد و در نهايت رييس‌جمهور امريکا با پشت کردن به تعهدي چندجانبه و با روياي مذاکره دوباره با تهران از برجام خارج شد. با وجود اين تجربه آنچه اروپا هنوز به آن واقف نشده، تبعات کناره‌گيري ايران از برجام است. هر چند که تصميم تهران تاکنون تغيير نکرده و به اجراي تعهدات خود در برجام وفادار است اما به قول محمدجواد ظريف اين صبر هميشگي نخواهد بود. اروپا به دليل وابستگي سياسي و اقتصادي به امريکا تصور مي‌کند در کنار واشنگتن ايستادن کم هزينه‌تر خواهد بود اما آنچه از تيررس نگاه اروپايي‌ها دورمانده، اين است که تبعات خروج ايران از برجام صرفا به از سرگيري برنامه هسته‌اي ايران محدود نخواهد شد. برجام جدا از دستاوردي فني براي نظام منع اشاعه، بستري سياسي براي همکاري‌هاي منطقه‌اي تهران و اروپا هم بود. اروپايي که امروز با انواع و اقسام مشکلات ناشي از موج پناهندگان و بالا رفتن حجم ورود مواد مخدر به داخل اين قاره روبه‌رو است بايد بتواند براي تامين منافع بلندمدت خود فراتر از برجام را در رابطه با تهران ببيند. به نظر مي‌رسد که اروپا براي اثبات استقلال هر چند نسبي خود از واشنگتن آن‌ هم در روزهايي که رييس‌جمهور امريکا اندک احترامي براي تعهدها و توافق‌هاي چندجانبه قائل نيست، وقت چنداني ندارد. نازک شدن ريسمان برجام در واقع به سقوط جايگاه بين‌اللمللي اروپا به عنوان شريکي ناتوان در مذاکره منتهي مي‌شود. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد

---

بازار

---