آیا رئیس جمهور آمریکا "دیوانه" است؟

فرارو/ متن پیش رو در فرارو منتشر شده و انتشار آن در آخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست

دونالد ترامپ نسبت به استفاده از نظریه بازیگر دیوانه در مقابل متحدان و دشمنان کشورش ابراز تمایل کرده است. اما از آنجا که نهاد‌های آمریکا در طراحی سیاست‌های این کشور نقش فراوانی دارند، بسیاری معتقدند که ترامپ دیوانه نیست. در این میان برخی معتقدند که باید مثل ترامپ، سیاست‌های به ظاهر احمقانه‌ای را پیگیری کرد.

کمتر کسی توقع داشت که در بحبوحه تنش‌ها با ایران، دونالد ترامپ به بمباران مراکز فرهنگی این کشور تهدید کند. اما ترامپ به صراحت این تهدید را بیان کرد. آن هم نه یک بار، بلکه دو بار. برخی این رفتار ترامپ را به حساب بی‌ثباتی و عدم تعادل ذهنی وی گذاشتند و برخی دیگر، ترامپ را بازیگری دانستند که در قالب نظریه موسوم به «بازیگر دیوانه» در روابط بین الملل نقش ایفا می‌کند.

این اختلاف و دوگانگی در ارزیابی شخصیت ترامپ از همان آغاز ریاست جمهوری وی مطرح بود. بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران اعتقاد داشتند که ترامپ تعادل روانی ندارد. ادعایی که قویا از سوی ترامپ رد شده است.

اما علاوه بر مسائل روانی، برخی حتی ترامپ را به حماقت و نادانی متهم می‌کنند. به تازگی کتابی در آمریکا منتشر شده که این اتهام را تایید می‌کند. دو تن از خبرنگاران روزنامه واشنگتن پست (فیلیپ راکر و کارول لئونینگ)، اخیرا کتابی نوشته‌اند که نشان می‌دهد رئیس جمهور آمریکا به شدت از ضعف اطلاعات عمومی رنج می‌برد.

ترامپ قبلا در پاسخ به اتهاماتی که علیه سلامت روانی خود مطرح شده بود، گفته بود او «یک نابغه بسیار با ثبات است.» کتاب جدید که اتفاقا به نحو کنایه‌داری تحت عنوان «یک نابغه بسیار باثبات» منتشر شده، ادعای با هوش بودن ترامپ را زیر سوال می‌برد. در این کتاب ادعا شده که ترامپ به نخست وزیر هند گفته است که هند با چین هم‌مرز نیست. امری که نارندرا مودی را به شدت شگفت زده کرده است. پیش از این نیز، طبق برخی گزارش‌ها، ترامپ گفته بود نپال و بوتان در هند هستند.

مجموع این مسائل باعث شده که گروهی ترامپ را احمق و نادان بدانند که هر لحظه ممکن است با اتخاذ یک تصمیم حساب نشده، جهان را با بحران جدی مواجه کند. برخی دیگر، نیز می‌گویند ترامپ در قالب نظریه بازیگر دیوانه خود را احمق و نادان نشان می‌دهد، اما در حقیقت اینگونه نیست.

نظریه بازیگر دیوانه (Madman theory)، یکی از نظریه‌های معروف در روابط بین الملل است که ریشه آن به ریاست جمهوری ریچارد نیکسون در آمریکا بازمی‌گردد. نیکسون و دولتش طوری رفتار کردند که باعث شوند سران کشور‌های کمونیستی به این جمع بندی برسند که نیکسون بازیگر غیرمنطقی و بی ثباتی است. هدف نیکسون این بود که سران کشور‌های کمونیستی به خاطر نگرانی از پاسخ پیش‌بینی‌ناپذیر آمریکا، از انجام اقدامات تحریک‌آمیز علیه این کشور خودداری کنند.

بسیاری معتقدند که ترامپ هم از این نظریه فقط علیه دشمنان استفاده نمی‌کند. بلکه حتی برای ترساندن متحدان هم عامدانه از آن استفاده می‌کند. ترامپ به محض ورود به کاخ سفید در سال ۲۰۱۶، پاره کردن توافقات قبلی را شروع کرد. او برای رسیدن به توافقات جدید به وضوح از نظریه بازیگر دیوانه استمداد جست. به عنوان نمونه، در سال ۲۰۱۷، آمریکا و کره جنوبی درگیر مذاکراتی نفسگیر برای امضای توافق تجارت آزاد بودند. ترامپ به نمایندگان تجاری کشورش توصیه کرد که در مذاکره با همتایان‌شان در کره جنوبی، آن‌ها را با گفتن اینکه ترامپ دیوانه است بترسانند. ترامپ با اشاره به توافق تجارت آزاد آمریکا و کره جنوبی، به مقامات دولتش توصیه کرد: «به آن‌ها (مقامات کره جنوبی) بگوید که اگر همین الان امتیاز ندهند، این آقای دیوانه (ترامپ) از توافق خارج خواهد شد.»

در ستایش حماقت!
از همین رو، بسیاری معتقدند که دیگر این نظریه کارآمد نیست. چرا که همه فهمیده‌اند ترامپ بازیگری نیست که بدون هماهنگی با هیئت حاکمه آمریکا و بدون مشورت با نهاد‌های پرنفوذ اطلاعاتی، اقدامی انجام دهد. همچنین، شاید به همین دلیل است که برخی ناظران توصیه می‌کنند که در برابر آمریکا باید در ظاهر احمقانه رفتار کرد تا کاخ سفید از پیگیری طرح‌های خود در پوشش حماقت منصرف شود!

عبدالباری عطوان، سردبیر روزنامه فرامنطقه‌ای رأی الیوم، از جمله این ناظران است که در سرمقاله این روزنامه، با هدف مقابله با ترامپ، خواستار روی کار آمدن رهبران احمق در جهان عرب و جهان اسلام شد! عطوان نوشت: «بسیاری از روزنامه‌ها و شبکه‌های تلویزیونی به خاطر انتشار کتاب جدیدی که جهل دونالد ترامپ در زمینه اطلاعات ساده تاریخی و جغرافیایی را عیان می‌کند، جشن گرفتند...، اما بسیاری، خصوصا عرب‌ها، یادشان رفت که ترامپ خیلی خوب می‌داند پول‌های عربی کجاست تا آن‌ها را تصاحب کند، خوب می‌داند که شهر اشغالی بیت المقدس کجاست تا آن را به عنوان پایتخت ابدی به رژیم اشغالگر اسرائیل تقدیم کند، خوب می‌داند سردار سلیمانی کجاست تا او را ترور کند. این لیست طولانی است.»

به نوشته عطوان، پاسخ مناسب به رفتار‌های چپاولگرانه و تحریک آمیز ترامپ، که برخی آن‌ها را احمقانه توصیف می‌کنند، نباید در قالب مسخره کردن باشد. بلکه باید سیاست‌هایی را در پیش گرفت که ترامپ را سر جای خودش بنشاند. مهم نیست که آمریکا چقدر قدرت دارد. وقتی مقاومت لبنان با دو خودروی بمبگذاری شده نیرو‌های آمریکایی و فرانسوی را در ۲۳ اکتبر ۱۹۸۳ هدف قرار داد، خوب می‌دانست که آمریکا ناوهواپیمابر و بمب‌های هسته‌ای دارد. اما این مانع از انتقام گیری مقاومت نشد. عطوان در ادامه افزود وقتی این واقعه خاص را مثال می‌زنیم هدف‌مان این است که به آمریکایی‌ها و عرب‌ها و مسلمانان یادآوری کنیم که در میان یک و نیم میلیارد مسلمان، هستند افرادی که در صورت افزایش ظلم و اهانت‌های استکبار جهانی، به شکل متفاوتی فکر می‌کنند.

سردبیر رأی الیوم ادامه داد: «اگر ترامپ، با حماقت و بی‌پروایی متمایز است، در طرف مقابل، هم ده‌ها و شاید صد‌ها هزار شخص وجود دارد که می‌توانند همان حماقت‌های او را مرتکب شوند و حتی حماقت‌های خطرناکتری انجام دهند. سخت است که راه حماقت تا بی‌نهایت یک طرفه باشد. پیام را می‌فهمید یا بیشتر توضیح دهیم؟»

عطوان با مطرح کردن این سوال که چرا در میان ۵۶ کشور اسلامی حتی یک حاکمی مثل کیم جونگ اون وجود ندارد که مهر پایانی بر سیاست‌های مستکبرانه ترامپ بزند، افزود: فقدان حماقت عربی و اسلامی موجب شد که ترامپ به عرب‌ها بی احترامی کند و بگوید آن‌ها فقط گاو شیر ده هستند که چیزی جز پول ندارند و بدون حمایت آمریکا حتی یک روز هم نمی‌توانند دوام بیاورند.

سردبیر رأی الیوم در پایان، ضمن ابراز امیدواری در خصوص روی کار آمدن حاکمان احمق در کشور‌های عربی و اسلامی نوشت: «پول‌های ما غارت می‌شود. ملت‌های ما گرسنه نگه داشته می‌شوند. حاکمان ما، فاسق هستند و برخی برای زندگی بردگی کف می‌زنند... این وضعیت ادامه نخواهد داشت و "عصر احمق‌های" عربی و اسلامی قطعا فراخواهد رسید. روز‌ها ثابت خواهند کرد.»