چرا آمریکا معافیت‌های هسته‌ای را لغو کرد؟

فرارو/ متن پيش رو در فرارو منتشر شده و انتشار آن در آخرين خبر به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست  وزارت خارجه آمريکا، در اقدامي که ممکن است شرکت‌هاي خارجي را از همکاري با برنامه هسته‌اي ايران محروم کند، معافيت‌هاي هسته‌اي چند راکتور ايران را لغو کرد. اين اقدام آمريکا مي‌تواند اهداف متعددي داشته باشد. روز چهارشنبه وزارت امور خارجه، ضمن تحريم دو شخص مرتبط با برنامه هسته‌اي ايران، از عدم تمديد معافيت‌هاي هسته‌اي اين کشور خبر داد. به موجب اين معافيت‌ها شرکت‌هاي روسي، چيني و اروپايي مي‌توانستند در برخي پروژ‌ه‌هاي حساس هسته‌اي در ايران مشارکت کنند. اما حالا با لغو اين معافيت‌ها، شرکت‌هاي مزبور قادر نخواهند بود در پروژه‌هايي نظير تغيير کاربري برخي راکتور‌ها مشارکت کنند. مگر اينکه تصميم بگيرند تحريم‌هاي آمريکا را نقض کنند. معافيت‌هاي لغو شده به دو راکتور آب سنگين اراک و راکتور تحقيقاتي تهران مربوط مي‌شوند. دونالد ترامپ بيش از دو سال پيش، به طور يکجانبه از توافق برجام خارج شد و تحريم‌هاي گسترده‌اي را عليه ايران اعمال کرد که تقريبا تمام بخش‌هاي اقتصاد ايران را شامل شدند. اما اين تحريم‌ها شامل بخش‌هايي از برنامه هسته‌اي ايران نشد. به موجب برجام، شرکت‌هاي خارجي، در پروژه‌هاي تغيير کاربري راکتور اراک و انتقال اورانيوم مصرف شده راکتور تحقيقاتي تهران مشارکت مي‌کنند. آمريکا، حالا اين پروژه‌ها را تحريم کرد، اما در عين حال، به نيروگاه اتمي بوشهر که با کمک روسيه احداث شد، معافيت ۹۰ روزه داد. اگر چه آمريکا معافيت نيروگاه بوشهر را تمديد کرد، اما با لغو معافيت‌هاي ديگر، عملا آخرين عناصر برجام را از بين برد. نيروگاه بوشهر ارتباط چنداني با برجام ندارد و اساسا در کانون مناقشات هسته‌اي ايران و غرب نبوده است. لغو معافيت‌هاي هسته‌اي ايران همواره يکي از مهمترين خواسته‌هاي تندرو‌هاي واشنگتن بود، اما وزارت خارجه آمريکا با بيان اينکه اين معافيت‌ها نوعي محدوديت بر برنامه هسته‌اي ايران هستند، با لغو آن‌ها مخالفت مي‌کرد. حال، اين موضع تغيير کرده است. اينکه چرا وزارت خارجه آمريکا ديگر معافيت‌هاي هسته‌اي ايران را «محدوديت» نمي‌داند، هنوز به طور واضح معلوم نيست، اما مي‌توان چند دليل احتمالي براي اين اقدام آمريکا برشمرد. اين احتمال وجود دارد که فرآينده تغيير کاربري برخي تاسيسات هسته‌اي تمام شده و ديگر کار خاصي باقي نمانده است. البته اين احتمال، ضعيف است. در نتيجه، احتمالا آمريکا دلايل ديگري دارد. ۱- برخي کارشناسان اقدام مايک پمپئو در لغو معافيت‌هاي هسته‌اي را محکوم کردند و آن را براي آمريکا مضر دانستند. به عنوان نمونه، کلسي ديونپورت، مدير سياست عدم اشاعه در انجمن کنترل تسلحات، به روزنامه واشنگتن پست گفت: «دولت ترامپ با اين اقدام، به پاي خودش شليک مي‌کند. (به خودش آسيب مي‌زند).» از ديدگاه اين کارشناس، معافيت‌هاي هسته‌اي به ايران اجازه مي‌دهند که براي راکتورهاي‌اش سوخت وارد کند. ولي حالا که اين معافيت‌ها لغو شده اند، ايران توجيهي براي از سرگيري غني‌سازي ۲۰ درصدي خواهد داشت. اما ظاهرا وزارت خارجه آمريکا ديدگاه ديگري دارد و از تضعيف بيشتر برجام استقبال مي‌کند. برخي کارشناسان معتقدند که آمريکا دنبال فروپاشي برجام است. رابرت مالي، مذاکره کننده برجام در دولت باراک اوباما، به نيويورک تايمز گفته است که لغو معافيت‌ها هيچ ارتباطي با افزايش محدوديت‌ها بر برنامه هسته‌اي ايران ندارد. بلکه در مقابل، محدوديت‌ها را کمتر مي‌کند. از ديدگاه اين کارشناس، دولت ترامپ دقيقا دنبال تحريک ايران به نقض برجام است. چرا که نقض برجام از سوي ايران، ممکن است در نهايت اروپايي‌ها را به آمريکا نزديک کند. مالي گفت: «آن‌ها (دولت ترامپ)، فروپاشي برجام را يک خسارت نمي‌دانند. آن‌ها اين امر را يک دستاورد مي‌دانند.» ۲- حتي اگر ايران از طريق افزايش غني سازي به لغو معافيت‌ها واکنش نشان ندهد، باز هم آمريکا مي‌تواند ادعا‌هايي درباره اهداف برنامه هسته‌اي ايران مطرح کند. شرکت‌هاي خارجي که با تاسيسات هسته‌اي ايران همکاري مي‌کردند، علاوه بر کمک به تغيير کاربري اين تاسيسات، کارکرد نظارتي نيز داشتند. اين شرکت‌ها از نزديک فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران را رصد مي‌کردند. حالا با خروج آن‌ها، نظارت خارجي بر اين تاسيسات کمتر مي‌شود. بعيد نيست که چند ماه بعد از خروج اين شرکت‌ها آمريکا ادعا‌هايي درباره اهداف برنامه هسته‌اي ايران مطرح کند. زمينه اين ادعا‌ها از قبل فراهم بود. سوم مارس گذشته، بازرسان بين المللي آژانس بين المللي انرژي اتمي، طي گزارشي از افزايش ذخاير اورانيوم ايران خبر دادند. در گزارش بازرسان ادعا شده است که ايران در دو سال گذشته اورانيوم کافي براي ساخت يک بمب هسته‌اي انباشت کرده است. در سايه چنين ادعاهايي، آمريکا ممکن است با زير سوال بردن ماهيت برنامه هسته‌اي ايرن، ساير کشور‌ها را به پيوستن به کارزار فشار حداکثري ترغيب کند. ۳- افزايش ابهامات در برنامه هسته‌اي ايران مي‌تواند براي دولت ترامپ منفعت ديگري داشته باشد. دولت ترامپ در حال گفتگو با ساير اعضاي شوراي امنيت سازمان ملل جهت ترغيب آن‌ها به تمديد تحريم‌هاي تسليحاتي ايران است. تضعيف بيشتر يا فروپاشي برجام مي‌تواند آمريکايي‌ها را در رسيدن به اين هدف کمک کند. بنابراين، آمريکا احتمالا با هدف تمديد تحريم‌هاي تسليحاتي، ضربه ديگري به پيکر نحيف برجام وارد کرده است. ۴- لغو معافيت‌هاي هسته‌اي در شرايطي اتفاق افتاد که مناسبات ايران و آمريکا به خاطر ماجراي صادرات بنزين به ونزوئلا تنش‌آلود شده است. ايران پنج نفتکش حامل بنزين به ونزوئلا اعزام کرد که اين اقدام با مخالفت شديد آمريکا مواجه شد. آمريکا حتي نيرو‌هاي نظامي به درياي کارائيب اعزام کرد، اما به دلايلي که هنوز معلوم نيست، از هر گونه تعرض به نفتکش‌هاي ايران خودداري کرد. برخي مقامات آمريکايي از پاسخ نظامي به نفتکش‌هاي ايران حمايت نکردند و خواستار استفاده از ابزار تحريم شدند. در همين حال، آمريکا معافيت‌هاي تحريمي را لغو کرد. بنابراين، تحريم‌هاي جديد آمريکا عليه برنامه هسته‌اي ايران ممکن است با ماجراي ونزوئلا بي‌ارتباط نباشد. ۵- اينکه چرا آمريکا در بحبوحه تنش‌ها بر سر ونزوئلا به تحريم‌هاي هسته‌اي روي آورد، هنوز به طور دقيق مشخص نيست. اما مي‌توان در اين زمينه يک گمانه را مطرح کرد: اين احتمال وجود دارد که آمريکا دنبال بازگرداندن توجه به برنامه هسته‌اي ايران است. در هفته‌ها و ماه‌هاي اخير، اختلافات ايران و آمريکا از مسئله هسته‌اي دور شد و بيشتر حالت منطقه‌اي و اقتصادي به خود گرفت. اعزام بنزين به نزوئلا، اقدامي بود که محاصره اقتصادي را برجسته کرد. اما ظاهرا آمريکا تمايل دارد که منازعه همچنان جنبه هسته‌اي داشته باشد. چرا که وقتي منازعه، هسته‌اي باشد، کشور‌هاي اروپايي الزاما بايد موضع‌گيري کنند. در ماجراي ونزوئلا که بُعد هسته‌اي نداشت، اروپايي‌ها موضع خاصي نگرفتند و ترجيح دادند تماشاگر باشند.

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد

instagram.com/akharinkhabar