سرمقاله اعتماد/ امریکا و «مکانیسم ماشه»

اعتماد/ « امريکا و «مکانيسم ماشه» » عنوان سرمقاله روزنامه اعتماد نوشته کوروش احمدي است که ميتوانيد آن را در ادامه بخوانيد:
ايالات متحده امريکا سرانجام طي نامهاي به رييس دورهاي شوراي امنيت به تاريخ پنجشنبه 30 مرداد (20 آگوست) روند موسوم به «مکانيسم ماشه» براي اعاده قطعنامههاي لغو شده سازمان ملل عليه ايران را فعال کرد. در اين نامه با استناد به بندهاي 11 و 12 قطعنامه 2231 ادعا شده که ايران تعهدات برجامي خود را به نحوي عمده نقض کرده و نظر به اينکه در بند 10 از امريکا به عنوان «شرکتکننده در برجام» اسم برده شده بدين وسيله امريکا اقدام به فعال کردن روند بازگشت تحريمها ميکند. در نامه موارد نقض برجام از نظر امريکا فهرست شده است؛ مواردي که سابقه همه آنها به بيش از يک سال بعد از خروج امريکا از برجام برميگردد و در حکم «اقدامات جبراني» در واکنش به نقض فاحش برجام توسط امريکا و مطابق بندهاي 26 و 36 سند برجام انجام شدهاند. پمپئو، وزير خارجه امريکا همچنين پنجشنبه در سفري به نيويورک با دبير کل و رييس اين ماه شوراي امنيت که به لحاظ محتوايي نقش چنداني در اين پروسه ندارند، ملاقات کرد. چند نکته در مورد تحولات جديد قابل ذکر است:
1- پنجشنبه علاوه بر نامه امريکا 3 نامه ديگر نيز به رييس شوراي امنيت ارسال شد. نخستين نامه حاوي يک متن 14 صفحهاي به امضاي وزير خارجه ايران بود که در آن به تفصيل و به طور مستند و جامع مباني حقوقي بيپايه بودن اقدام امريکا براي فعال کردن مکانيسم ماشه تشريح شده است. روسيه و چين نيز در نامههاي جداگانهاي به رييس شوراي امنيت ضمن ابراز نگراني از اقدام امريکا، آن را «نامشروع» خوانده و تصريح کردهاند که با توجه به خروج امريکا از برجام و نقض مستمر قطعنامه 2231 اين کشور «هر گونه حقي براي توسل به ابزار ذکر شده در قطعنامه 2211 را از خود سلب کرده است.» روسيه همچنين اقدام امريکا را قويا محکوم و تاکيد کرده از نظر روسيه «مکانيسم ماشه» فعال نشده است. چين در نامهاش تاکيد کرده مادام که کليه مسيرهاي پيشبيني شده در برجام و قطعنامه 2231 براي حل اختلافات طي نشده «مکانيسم ماشه» نبايد فعال شود.
2- همزمان آلمان، فرانسه و انگليس طي بيانيه مشترکي تاکيد کردند که «امريکا بعد از خروج از برجام، مشارکت در اين توافق را متوقف کرده» «بنابراين ما نميتوانيم از اين اقدام امريکا که با تلاشهاي ما براي حمايت از برجام ناسازگار است، حمايت کنيم.» نمايندگي بلژيک، ديگر عضو اروپايي شوراي امنيت نيز با انتشار توييتي موضعي مشابه اتخاذ کرد. کميسيون اروپا و سخنگوي مسوول سياست خارجي اروپا نيز قبلا مواضع مشابهي اختيار کرده بودند.
3- اکنون مساله اين است که به لحاظ مفاد بندهاي 11 و 12 قطعنامه و نيز آيين کار شوراي امنيت، کار چگونه پيش خواهد رفت. چين در نامه مورد اشاره از رييس شوراي امنيت خواسته مادام که شورا تصميمي در اين مورد نگرفته، نامه امريکا را به عنوان اعلام شکايت از ايران و شروعکننده روند بازگشت تحريمها طبق بند 11 قطعنامه تلقي نکرده و در اين چارچوب از انتشار آن به عنوان سند شوراي امنيت خودداري کند(رييس شورا معمولا نميتواند به خواست يک عضو براي انتشار يک سند عمل نکند). چين همچنين از رييس شورا خواسته تا نسبت به تشکيل يک نشست مشورتي غيررسمي شورا اقدام کند. گزارشهاي خبري به نقل از ديپلماتهاي سازمان ملل حاکي است که روسيه نيز در اين رابطه خواستار برگزاري يک نشست شورا در جمعه شده اما امريکا با استناد به رويههاي ويژه در دوره شيوع کرونا با پيشنهاد روسيه مخالفت کرده و روسيه نيز پيشنهاد خود را پس گرفته است. باتوجه به اينکه در بندهاي مربوطه در قطعنامه 2231 برگزاري نشستي در ارتباط با «مکانيسم ماشه» پيشبيني نشده، الا درمورد رايگيري راجع به پيشنويس قطعنامهاي جهت ادامه لغو تحريمها، محتمل است که امريکا باتوجه به جو مخالف در شورا و شروع دوره
30 روزه و با استفاده از مقررات ويژه مربوط به کرونا با هرگونه نشستي در اين رابطه، اعم از رسمي يا غيررسمي، مخالفت کند.
4- سفير نيجر در سازمان ملل، رييس شوراي امنيت در ماه سپتامبر خواهد بود و احتمالا بخش عمده تحرکات اين دوره 30 روزه در آن زمان انجام خواهد شد. البته اگر يکي از اعضاي شورا ظرف 10 روز اول پيشنويس قطعنامهاي براي ادامه لغو تحريمها ارايه نکند، ارايه چنين پيشنويسي که جزيي از تشريفات غيرمهم کار است برعهده رييس کنوني خواهد بود. اگر سير تحولات به گونهاي باشد که نقش رييس شورا اهميت پيدا کند بايد ديد که سفير نيجر چگونه عمل خواهد کرد.