جدال سپتامبر بر سر ماشه

شرق/متن پيش رو در شرق منتشر شده و انتشار آن در آخرين خبر به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست

زينب اسماعيلي/ ماشه شروع به کار کرد ولي هنوز مشخص نيست که مخزنش پر است يا نه؟ مايک پمپئو، وزير خارجه آمريکا عصر پنجشنبه به مقر نيويورک، سازمان ملل متحد رفت و درخواست فعال‌شدن مکانيسم ماشه (اسنپ‌بک) را به ديان ديجاني، سفير و نماينده دائم اندونزي در سازمان ملل متحد که رياست دوره‌اي شوراي امنيت را برعهده دارد، داد. اين درخواست آغاز ماراتن دوباره‌اي است که با سپتامبر داغ ايران و آمريکا در زمين شوراي امنيت ادامه خواهد يافت و طبيعتا در اکتبر و تا موعد لغو تحريم تسليحاتي ايران طبق برجام و قطع‌نامه 2231 به اوج خود خواهد رسيد.
اگرچه پنجشنبه گذشته قطع‌نامه پيشنهادي آمريکا که با کش‌وقوس‌هاي فراوان به شورا ارائه شد با 11 رأي ممتنع و دو مخالف و دو موافق تصويب نشد. با اينکه آراي مخالف روسيه و چين اهميت زيادي داشت اما 11 رأي ممتنع سرمايه بزرگ ديپلماتيکي بود که ايران به دست آورد و البته همراهي و موافقت جمهوري دومينيکن با آمريکا نيز تأمل‌برانگيز است. اما اين بار ماراتن و جدال ديپلماتيک ماشه، حکايت متفاوتي است. اگر ايالات متحده مرحله اول کار خود را در شوراي امنيت پيش ببرد و اين شورا تقاضاي ايالات متحده را بپذيرد، به‌اصطلاح مرحله آييني به پيش برود، کار سخت‌تر مي‌شود. يک مقام آگاه مطلع به روندهاي برجام توضيح مي‌دهد که «ايران در سطوح مختلف به مواجهه با اين مسئله در شوراي امنيت و رايزني با اعضا مي‌پردازد. در مسائل آييني شوراي امنيت حق وتو وجود ندارد. اگر آمريکا 9 رأي مثبت داشته باشد، مي‌تواند کار خود را پيش ببرد. اما اگر طرف آمريکايي بتواند اثبات کند که در اين پرونده از حق محتوايي برخوردار است، باز هم بايد 9 رأي موافق در اختيار داشته باشد اما در اين حوزه حق وتو وجود دارد. در حالت سوم آمريکا مي‌تواند با توجه به مخالفت‌ها به تنهايي در پايان 30 روز اعلام کند که قطع‌نامه‌هاي قبلي عليه ايران فعال شده‌اند که در اين مرحله ايران مي‌تواند اميدوار به عدم اجراي اين ادعا توسط ديگران باشد».
نکته حائز اهميت اينجاست که در ماه پيش‌رو، جدال سياسي و ديپلماتيک ايران و آمريکا با بازيگري ديگر اعضاي شوراي امنيت در پيش خواهد بود. آنچه به‌وضوح پيداست اين است که جدال پيش‌رو، مهم‌ترين مقطع زندگي برجام و حتي فراخ‌تر از آن، مقطع سرنوشت‌ساز تعامل ايران و اعضاي اروپايي برجام خواهد بود. مکانيسم ماشه به دنبال بازگرداندن قطع‌نامه‌هاي تحريمي ايران است که بعد از برجام و طي قطع‌نامه 2231 متوقف شده بودند.
ترامپ بعدازظهر چهارشنبه به خبرنگاران گفت: «امروز از مايک پمپئو وزير خارجه خواستم شوراي امنيت سازمان ملل را از قصد آمريکا براي بازگرداندن تقريبا تمامي تحريم‌هاي معلق‌شده قبلي سازمان ملل عليه ايران آگاه کند». در بيانيه وزارت خارجه آمريکا نيز که بعد از اين دستور رياستي منتشر شده آمده «۳۰ روز بعد از اطلاعيه وزير خارجه پمپئو، طيفي از تحريم‌هاي سازمان ملل احيا خواهد شد، از جمله اين نيازمندي که ايران کليه فعاليت‌هاي مرتبط با غني‌سازي را معلق کند. اين همچنين تحريم ۱۳ساله تسليحاتي عليه ايران را تمديد خواهد کرد». به نوشته بي‌بي‌سي، زماني که آمريکا شکايت خود را در مورد «تخلف» ايران تسليم شوراي امنيت کرد، اين نهاد ۳۰ روز وقت خواهد داشت قطع‌نامه‌اي را براي تمديد تحريم‌ها تصويب کند يا در غير اين صورت تحريم‌ها خود به خود بازخواهد گشت. در اين بين گزارش پايان ماه آگوست آژانس بين‌المللي انرژي اتمي نيز مهم است که از چند ماه گذشته با ادعاهايي در مورد بازرسي‌دادن به دو مکان و قبول‌نکردن ايران تحت‌الشعاع قرار گرفته است. يک مقام ارشد در اين حوزه نگاه مثبتي به روند طي‌شده دارد و چشم‌انداز همکاري با آژانس را مثبت مي‌داند که اين مي‌تواند بر نظر اعضاي شوراي امنيت تأثيرگذار باشد.

---

بازار

---

خارج‌شده مدعي
طنز تاريخي آنچه اين روزها در حاشيه برجام رقم مي‌خورد، اين است که ايالات متحده دو سال و چهار ماه بعد از خروجش از برجام، مدعي است در قطع‌نامه 2231 عضويت دارد؛ پس مي‌تواند از حقوقش در اين قطع‌نامه استفاده کند و مدعي عدم اجراي تعهدات ايران شود. از همين رو است که پمپئو روز پنجشنبه در نامه‌ به شوراي امنيت سازمان ملل متحد نوشته «مطابق بند ۱۱ قطع‌نامه ۲۲۳۱، به نيابت از دولتم مي‌نويسم که ايران بخش قابل توجهي از تعهدات خود تحت برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را اجرا نکرده است». اما تنها ايران نيست که مخالف اين ادعاست. اروپايي‌ها، روس‌ها و چيني‌ها نيز با اين روند مخالف هستند و اگرچه هنوز نمي‌توان نتيجه نهايي آن را پيش‌بيني کرد اما مي‌توان پايان اين سناريو را يک نقطه عطف تاريخي دانست.

تماس اروپايي  و  روسي
ظهر روز گذشته وزير امور خارجه روسيه و مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا درباره برجام تلفني گفت‌وگو کردند و موضع دو طرف بر اين بود که شرايط حقوقي براي پيشنهاد آمريکا به شوراي امنيت درباره تحريم ايران وجود ندارد. وزارت امور خارجه روسيه اين تماس تلفني را گزارش داد و نوشت که سرگئي لاوروف وزير امور خارجه روسيه و جوسپ بورل مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا درباره دورنماي حفظ برجام مذاکره و تبادل نظر کردند.
دو طرف خاطرنشان کردند که هرگونه شرايط قانوني براي پيشنهاد آمريکا به شوراي امنيت سازمان ملل در مورد مسائل مربوط به اجراي برجام که واشنگتن در سال 2018 از آن خارج شد، وجود ندارد.
پيش از اين نيز هلگا اشميت، معاون مسئول سياست خارجه اتحاديه اروپا عنوان کرد که آمريکا حق بازگرداندن تحريم‌هاي سازمان ملل عليه ايران را ندارد. او در توييتي نوشت: «پس از آنکه ايالات متحده در سال ۲۰۱۸ به طور رسمي از برجام خارج شد، اين کشور ديگر نمي‌تواند يکي از طرفين برجام به‌منظور بازگرداندن تحريم‌هاي احتمالي پيش‌بيني‌شده توسط قطع‌نامه ۲۲۳۱ شوراي امنيت سازمان ملل محسوب شود. اتحاديه اروپا به انجام هرکاري براي اطمينان حاصل‌کردن از حفظ و اجراشدن کامل توافق هسته‌اي با ايران ادامه خواهد داد».

قانوني نيست
نماينده دائم چين در سازمان ملل متحد در واکنش به درخواست رسمي آمريکا براي به‌کارگيري مکانيسم ماشه عليه ايران، گفت: آمريکا از برجام خارج شده و اين درخواست، غيرقانوني است. ژانگ جون روز پنجشنبه در نامه‌اي به رئيس دوره‌اي شوراي امنيت سازمان ملل متحد، افزود: مايل هستم که تأکيد کنم درخواست‌ها و تلاش‌هاي آمريکا براي بازگرداندن تحريم‌هاي پيشين شوراي امنيت عليه ايران، از زماني که به‌طور يک‌جانبه در هجدهم ارديبهشت از برجام خارج شد، غيرقانوني است. مشارکت‌کنندگان باقي‌مانده برجام و اکثريت قريب به اتفاق اعضاي شوراي امنيت معتقدند که ادعاي ايالات متحده هيچ مبناي قانوني‌اي ندارد.
«جائو ليجيان»، سخنگوي وزارت امور خارجه چين نيز روز جمعه در کنفرانس خبري در پکن در مورد اقدام جديد آمريکا گفت: اينکه ايالات متحده به دنبال تصويب قطع‌نامه‌اي عليه ايران باشد يا نامه‌اي به شوراي امنيت ارسال کند، هيچ‌کدام قانوني نيست.

اروپايي‌ها: حمايت نمي‌کنيم
وزيران خارجه سه کشور اروپايي عضو برجام با رد اقدام آمريکا در به‌کارگيري مکانيسم ماشه، تأکيد کردند از اين اقدام که با تلاش‌هاي آنها براي حفظ برجام ناسازگار است، حمايت نمي‌کنند.
هايکو ماس وزير خارجه آلمان، ژان ايو لودريان وزير خارجه فرانسه و دومينيک راب وزير خارجه انگليس عصر پنجشنبه با صدور بيانيه مشترکي افزودند: از کليه اعضاي شوراي امنيت سازمان ملل مي‌خواهيم که از هرگونه اقدامي که فقط موجب شکاف‌بخشيدن به اختلافات در شوراي امنيت مي‌شود يا پيامدهاي جدي دارد، خودداري کنند. در اين بيانيه آمده است: فرانسه، آلمان و انگليس متذکر مي‌شوند که آمريکا به مشارکت خود در برجام به دنبال خروج هجدهم ارديبهشت ۱۳۹۷ از اين توافق، خاتمه داده است. موضع ما در اين رابطه به‌صراحت به رئيس و اعضاي شوراي امنيت بيان شده است. در بيانيه اروپايي‌ها، به عدم رعايت سيستماتيک تعهدات برجامي توسط ايران نيز اشاره شده و خواستار بازگشت ايران به تعهدات شده‌اند. جواد ظريف، وزير خارجه ايران نيز در نامه‌اي به رئيس دوره‌اي شوراي امنيت به نامه پمپئو واکنش نشان داد.
 

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar