برگزیده

رابطه با چین؛ ضربه‌گیر تحریم؟

دنياي اقتصاد

بروزرسانی 1399/06/18 - 15:50

دنياي اقتصاد/ متن پيش رو در دنياي اقتصاد منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست

روزنامه فايننشال‌تايمز، استراتژي ايران براي نزديکي به اقتصاد چين را ضربه‌گير تحريم‌ها معرفي کرد. اين گزارش تاکيد مي‌کند که دو کشور چين و ايران، براي گسترش روابط اقتصادي خود نقاط مشترک و انگيزه‌هاي قابل‌توجهي دارند. همچنين با توجه به فشار تحريم‌هاي آمريکا، اغلب گروه‌‌هاي سياسي در ايران در تاييد گسترش روابط بلندمدت با ابرقدرت اقتصاد آسيا اتفاق نظر دارند.

روزنامه فايننشال‌تايمز، در يک مقاله تحليلي به استراتژي جديد ايران براي نزديکي با اقتصاد چين پرداخته است. به‌نظر مي‌رسد که اين توافق صرف‌نظر از لغو يا تداوم تحريم‌ها، به يک بازي برد-برد براي دو کشور ايران و چين تبديل خواهد شد. در حال‌حاضر ايران براي توسعه اقتصادي نياز به فروش نفت، سرمايه‌گذاري خارجي و ورود تکنولوژي دارد و تحريم‌ها مانع اصلي اين موضوع شده است. از سوي ديگر چين نيز به‌دليل موقعيت ژئوپليتيک و انرژي فراوان ايران، به‌دنبال توسعه راه‌هاي همکاري با اين کشور است. روزنامه فايننشال‌تايمز در مقاله خود معتقد است که در حال‌حاضر تمام طيف‌هاي سياسي داخلي ايران، از عملي شدن برنامه جامع ۲۵ ساله بين ايران و چين استقبال مي‌کنند. بر اساس اين مقاله، افزايش واردات قطعات چيني و سفارش ايران براي خريد واگن براي مترو پايتخت، از جمله شواهدي است که نشان مي‌دهد در حال‌حاضر نيز روابط اقتصادي ايران و چين به شکل فعال وجود دارد. در ابتداي اين مقاله تحليلي به شعار بالاي درب ورودي وزارت امورخارجه ايران اشاره مي‌کند که مي‌گويد: «نه غربي، نه شرقي، جمهوري اسلامي.» اما در اقدامي کم‌سابقه ايران سعي دارد، با بهره‌گيري از يک برنامه جامع «۲۵ ساله» به شريک استراتژيک چين تبديل شود. به گزارش گروه اقتصاد بين‌الملل به نقل از روزنامه فايننشال‌تايمز، پيشنهادي که در ماه ژوئن توسط کابينه ايران مطرح شد و هنوز به‌طور رسمي در اختيار پکن قرار نگرفته است، نشان از تلاش‌هاي ايران براي قرار‌دادن خود در جايگاه بهتر است؛ در حالي‌که اقتصاد ايران تحت‌فشارهاي تحريم دولت ترامپ قرار دارد و تلاش‌ها براي نجات برجام موفقيت‌آميز نبوده است.براي نيروهاي محافظه‌کار ايران که موضعي غيرقابل انعطاف در برابر غرب دارند، چين و روسيه مي‌توانند با استفاده از روابط ديرينه تجاري خود با اروپا، نقش ضربه‌گير تحريم‌ها را براي ايران ايفا کنند. فايننشال‌تايمز در بخشي از اين گزارش، به بررسي پيام سياسي اين ارتباط استراتژيک پرداخته است. بر اساس اين گزارش، پيام سياسي ايران از اين توافق به غرب اين است که اين کشور تنها نيست. يک چهره سياسي محافظه‌کار در داخل ايران به فايننشال‌تايمز مي‌گويد:«اگر اين اقدام ايران بتواند موجب تغيير موضع قدرت‌هاي اروپايي شود، آن زمان مي‌توان به‌دنبال راه‌حل‌هايي (همکاري با آنها) بود. در مقابل اگر چنين نشود، ايران به بازي خود با چين ادامه خواهد داد، چراکه چاره ديگري ندارد.»

هم‌نظري طيف‌هاي اقتصادي
اين گزارش در بخش ديگري به اين موضوع اشاره مي‌کند که در شرايط کنوني، اصلاح‌طلبان و اصولگرايان روي توافق با چين هم‌نظر هستند.مطابق اين گزارش، اصلاح‌طلبان نيز که به‌طور سنتي به مراوده با اروپا تمايل داشتند، اکنون به‌دليل نااميدي از توافق هسته‌اي، از توافق با چين حمايت مي‌کنند. سعيد ليلاز، تحليلگر اقتصادي اصلاح‌طلب مي‌گويد: «طي اين سال‌ها، چين توانسته است تا جاپاي خود را در ايران محکم کند بدون آنکه در امور سياسي ايران دخالتي داشته باشد. اين امر چين را براي تهران با آمريکا و حتي روسيه متمايز مي‌کند؛ چراکه هر دو کشور رفتار متفاوتي با ايران در مقايسه با چين اتخاذ کردند.»سند ۱۸‌ صفحه‌اي که توسط روزنامه فايننشال‌تايمز رويت شده است، نشان مي‌دهد که نقاط همکاري‌ متعددي ميان دو کشور وجود دارد که شامل حوزه انرژي، پتروشيمي، فناوري و بخش نظامي و همين‌طور پروژه‌هاي دريايي است. به‌رغم گزارش‌هاي محلي مبني بر اينکه نيروهاي نظامي چين به ايران اعزام مي‌شوند يا يک جزيره ايراني قرار است در اختيار چيني‌ها قرار گيرد، در سند ۱۸ صفحه‌اي هيچ‌اشاره‌اي به اين موضوعات نشده است.

بزرگ‌ترين شريک تجاري ايران
چين هم‌اکنون نيز بزرگ‌ترين شريک تجاري ايران است، اين موضوع در زماني است که تحريم‌هاي آمريکا موجب شده تا تمامي شرکت‌ها به‌جز اندک شرکت‌هاي کوچک نتوانند با ايران تجارت کنند. ارزش مبادلات تجاري دو کشور در سال گذشته ايران که در ماه مارس پايان يافت، برابر با ۷/ ۲۰ ميليارد دلار بود که اين رقم معادل يک‌چهارم کل تجارت ايران است. البته اين ارقام شامل آن دسته از کالاهاي چيني نمي‌شود که از امارات به ايران صادر شده‌اند. از نگاه اين مقاله، تمام فعالان اقتصادي از يک زاويه به ارتباط ايران با چين نگاه نکرده‌اند و برخي از کارشناسان معتقدند که حتي براي ارتباط با چين، نياز به لغو تحريم‌ها است. پدرام سلطاني، فعال اقتصادي مي‌گويد: ارتقاي روابط اقتصادي به يک سطح چند صد ميليارد دلاري که تهران به آن اميد دارد، نيازمند روابط بهتر با ايالات‌متحده است چراکه شرکت‌هاي اروپايي و چيني هردو در زمان آغاز تحريم‌ها، ايران را ترک کردند. به گفته او، اين توافق يک تصميم سياسي براي ايران و يک تصميم کاملا تجاري براي چين است. يعني اين کشور نمي‌تواند همکاري جدي را با ايران تا زمان فعال بودن تحريم‌ها انجام دهد. نکته قابل‌توجه اين است که موسسات مالي مهم چين و بانک‌ها و شرکت‌هاي بزرگ آن، منافع خود در بازار آمريکا را براي سرمايه‌گذاري در ايران به‌خطر نمي‌اندازند.

دليل مطلوبيت ايران براي چين
اين مقاله علاوه بر ديدگاه‌هاي فعالان و کارشناسان ايراني، نظر کارشناسان چيني را تشريح کرده است. يو جيه، محقق ارشد امور چين در انديشکده چتم‌هاوس مي‌گويد: «موقعيت ژئوپليتيک ايران براي چين داراي اهميت زيادي است، به‌ويژه که در نزديکي پاکستاني قرار دارد که چين درگير احداث پروژه‌هاي وسيع عمراني در اين کشور است. چين از اين طريق «دالان اقتصادي چين و پاکستان» را راه‌اندازي مي‌کند. در اين‌صورت ايران مي‌تواند به يکي از نقاط مهم انتقال کالا براي چين بدل شود.» از نگاه اين مقاله، حتي در حال‌حاضر نيز نشانه‌هاي بسياري از همکاري ميان چين و ايران ديده مي‌شود. چين يکي از بزرگ‌ترين واردکنندگان نفت‌خام ايران است. تحليلگران ايراني مي‌گويند درحالي ‌که ايران خواستار يک بازار تضمين‌شده براي فروش نفت‌ خود است، پکن نيز اطمينان مي‌خواهد تا عبور و مرور نفتکش‌ها از تنگه پرتنش هرمز به چين، بدون خللي انجام شود. مدير يکي از شرکت‌هاي اصلي توليد وسايل‌نقليه سنگين در ايران که خواست نامش فاش نشود، مي‌گويد که در سال‌جاري واردات قطعات چيني به ايران دوبرابر شده است و انتظار مي‌رود که اين روند افزايش يابد. ايران هم‌اکنون در حال مذاکره با چيني‌ها است تا بتواند ۶۳۰ واگن مترو براي پايتخت را خريداري کند. پيروز حناچي، شهردار تهران اين خبر را در ماه جولاي اعلام کرد. ليلاز مي‌گويد: «شرکت‌هاي اتوبوس‌سازي ايراني ممکن است شب‌ها وقتي خوابند روياي خريد اتوبوس‌هاي مرسدس‌بنز آلمان را داشته باشند، اما زماني که بيدار هستند در بهترين حالت تنها قادر به خريد اتوبوس‌هاي چيني هستند.»تحليلگران ايراني انتظار دارند که توافق‌جامع همکاري با چين بدون‌توجه به نتيجه انتخابات نوامبر آمريکا در سال آتي به امضا برسد. با اين حال از نگاه برخي، ابعاد همکاري‌هاي عملي بين دو کشور در گرو از سرگيري مذاکرات تهران و واشنگتن خواهد بود. يک منبع داخلي از ايران نيز به فايننشال‌تايمز گفته است: «چين قطعا در تمامي حوزه‌هاي همکاري توافقنامه‌هاي موقتي را به امضا خواهد رساند. آنها اين بازي را ادامه خواهند داد تا زماني که تحريم‌هاي آمريکا برداشته شوند و سپس بتوانند با انجام کامل همکاري با ايران، در صف اول کسب منافع بازار ايران باشند.»