از مستعان ۱۱۰ چه خبر؟

شرق/متن پيش رو در شرق منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست
 
حدود پنج ماه پيش و در چهار‌شنبه ۲۷ فروردين امسال مراسمي برگزار شد که همچنان قصه آن ادامه دارد؛ در آن روز فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامي در مراسمي با حضور رسانه‌‌ها از دستگاه کروناياب «مستعان ۱۱۰» رونمايي کرد و اين دستگاه را «دستاورد جديد با قابليت تشخيص هوشمند کرونا» خواند؛ دستگاهي که البته شکل کارکرد و نحوه معرفي و جزئيات آن بلافاصله با انتقادات و پرسش‌هايي همراه شد. «حسين سلامي» در آن مراسم و در توضيح عملکرد اين دستگاه گفته بود: «دقت ۸۰‌درصدي آن در بيمارستان‌ها اثبات شده و به اين شيوه کار مي‌کند که با استفاده از ايجاد ميدان مغناطيسي يعني استفاده از ويروس دوقطبي که داخل اين دستگاه تعبيه مي‌شود، هر نقطه‌اي از محيط تا شعاع صد متري که آلوده به ويروس باشد، آنتن اين دستگاه درست مقابل اين نقطه قرار خواهد گرفت و در مدت حدود پنج ثانيه موفق به کشف محيط آلوده مي‌شود». اگرچه سلامي در آن روز گفته بود «اين پديده علمي شگفت‌انگيز در بيمارستان‌هاي مختلف تست شده و بيش از ۸۰ درصد دقت و صحت آن جواب داده است» اما پس از گذشته بيش از پنج ماه، همچنان خبري از استفاده و کارايي اين دستگاه نيست. در اين بين البته پرسش درباره سرگذشت اين دستگاه هيچ‌گاه در افکار عمومي حذف نشده و کاربران شبکه‌هاي اجتماعي و حتي کارشناسان حوزه سلامت مشتاق به توضيحات بيشتر درباره سرنوشت اين دستگاه هستند. سرنوشت آنچه «کروناياب مستعان ۱۱۰» خوانده مي‌شد، به کجا کشيده شد و مخترع آن اين روزها چه توضيحات درباره پروژه حاشيه‌ساز خود دارد؟
 سازنده مستعان۱۱۰: «به‌زودي خبرهاي خوبي مي‌رسد»
اگرچه در مراسم رونمايي از اين دستگاهي که کروناياب ناميده شد، فرد يا گروه مخترع حضور نداشتند اما بلافاصله پس از اين مراسم و با توجه به مشخصات بيان‌شده درباره اين دستگاه، نگاه افکار عمومي به سمت «کامبيز گلشني» و ديگر اختراعاتش جلب شد. دستگاه جديد شباهت فراواني با کارهاي پيشين اين مخترع داشت که البته با نام‌ها و کارکردهايي ديگر معرفي شده ‌بودند. گلشني البته در دو هفته گذشته دو بار تماس خبرنگار روزنامه «شرق» را با اين توضيح که «به زودي اخبار خوبي منتشر خواهد شد» قطع کرد و حاضر به توضيح مفصل دراين‌باره نشد. در آخرين گفت‌و‌گو او البته به چندين پرسش به‌طور خلاصه و کوتاه پاسخ گفت.
 آقاي گلشني، گويا اين کروناياب مستعان اختراع شما بود. از سرنوشتش چه خبر و چرا به مرحله توليد انبوه نرسيد؟

---

بازار

---

ببينيد من نمي‌توانم الان توضيح دهم. ما يک گروه هستيم و من چون تنها يک نفر از اين گروه هستم، نمي‌توانم توضيح بدهم.
بالاخره شما مدعي اين اختراع شديد و گويا آن را فروختيد؟
ولي ما يک گروه هستيم و من الان نمي‌توانم توضيح بدهم.
ولي شما مدعي يک اختراع درباره ويروس کرونا شديد. الان اين اختراع شما به کجا رسيده؟ چرا به نتيجه نرسيد؟
به‌زودي نتايج مثبتي مشخص مي‌شود که همه خواهيم شنيد و آن‌موقع از طريق رسانه‌ها توضيحات بيشتري را خواهيد شنيد.
گويا شما اين دستگاه را پيش از اين هم به جاهاي ديگري فروخته بوديد. درست است؟
من نمي‌توانم توضيح بدهم. به‌زودي نتايح خوب کار مشخص مي‌شود.
چقدر اين دستگاه را فروختيد؟
‌نمي‌توانم توضيح بدهم.
رونمايي اين دستگاه البته از سوي فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامي انجام شد و به نظر مي‌آيد که افکار عمومي منتظر توضيحات از سوي اين نهاد هم هستند. دراين‌باره هم «رمضان‌شريف»، سخنگو و مسئول روابط عمومي کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامي در پاسخ به «شرق» درباره سرنوشت اين دستگاه، از ارائه توضيحات در هفته‌هاي آتي خبر مي‌دهد.
 واکنش‌هاي 5ماهه به مستعان۱۱۰
در ماه‌هاي گذشته البته بارها رسانه‌ها درباره سرنوشت و شرايط کنوني اين دستگاه‌ پرسش‌هايي را مطرح کردند که البته تاکنون پاسخ شفافي دراين‌باره مطرح نشده است. براي مثلا اواخر تير امسال «رمضان‌شريف» سخنگوي سپاه درباره وضعيت فعلي دستگاه کروناياب «مستعان 110» به رويداد۲۴ گفته بود: «فعلا اين دستگاه دارد تست‌هاي راستي‌آزمايي‌اش را مي‌گذراند». رمضان‌شريف دراين‌باره گفته بود: «فعلا اين دستگاه دارد تست‌هاي راستي‌آزمايي‌اش را مي‌گذراند. الان همچنان در دست تحقيقات علمي بيمارستان‌ها و مراکز علمي است. اين دستگاه بخش عمده‌اي از تست‌هاي راستي‌آزمايي‌اش را با موفقيت از سر گذرانده اما هنوز به مرحله توليد نرسيده است». پيش از اين و در همان روزهاي ابتدايي مراسم رونمايي هم افراد و نهادهاي مختلفي درباره صحت و امکان کارايي اين دستگاه پرسش‌هايي را مطرح کردند. همان اواخر فروردين «حسام‌الدين آشنا» مشاور رئيس‌جمهور و عضو هيئت نظارت بر صداوسيما در فضاي مجازي، در يک پيام توييتري در واکنش به اين موضوع نوشته بود: «در شرايطي که جامعه هر روز با اخبار عجيب روبه‌رو مي‌شود، از پخش رپرتاژ آگهي در بخش‌هاي خبري خودداري کنيد و بدون تأييد رسمي وزارت بهداشت، براي واکسن‌ها، داروها، کيت‌هاي تشخيصي و ويروس‌ياب‌هاي ابتکاري و بي‌نظير تبليغ نکنيد». علاوه‌براين «کيانوش جهانپور»، سخنگوي وقت وزارت بهداشت، هم همان‌موقع و در نشست خبري ويدئويي خود در پاسخ به خبرنگاري درباره ساخت اين دستگاه گفته بود: «اگر اين دستگاه از سوي وزارت بهداشت تأييد شده بود، حتما در گزارش رونمايي آن اعلام مي‌شد. مرجع تأييد وزارت بهداشت است. تا اين لحظه بسياري از اين زحمات کشيده شده و تلاش‌هاي زيادي شده؛ ولي مواردي که تأييد نهايي گرفته، بسيار کم بوده است. به اين دستگاه سازمان غذا و دارو تأييديه‌اي نداده است. اگر تأييد بشود، مجوز توليد انبوه مي‌دهيم». انتقادها به اين دستگاه حتي به مراجع علمي کشور هم کشيده شد و همان ارديبهشت انجمن فيزيک ايران در بيانيه‌اي در نقد اين ماجرا نوشته بود: «در روزهاي اخير خبرهايي از بعضي از رسانه‌هاي رسمي درباره اختراع بديع وسيله‌اي براي تشخيص آلودگي به‌ ويروس کرونا از راه دور منتشر شده است. در بيان اين خبر به‌ عبارت‌هاي با ظاهر علمي مانند امواج الکترومغناطيس، دوقطبي‌هاي مغناطيسي و الکتريکي و ديگر عبارت‌هايي از حوزه فيزيک اشاره شده است. با وجود اينکه روش‌هاي تشخيص و شناسايي با استفاده از مشخصه‌هاي فيزيکي مواد در علم فيزيک بسيار پر‌کاربرد هستند؛ ولي دانش بشري در‌حال‌حاضر توان شناسايي و آشکارسازي ذراتي با ابعاد حدود صد نانومتر را از راه دور ندارد و چنين ادعايي باورناپذير و در حد داستان‌هاي علمي‌ و تخيلي است. اين ادعا آن‌قدر از علم دور است که انجمن فيزيک ايران آن را در مجموعه ادعاهاي شبه‌علم دسته‌بندي مي‌کند. اگر با احتمال نزديک به‌ صفر اين وسيله کار کند؛ از‌آنجا‌که با دانش روز بشر همخواني ندارد، مخترعان نه‌تنها براي آشکار‌سازي يک ويروس؛ بلکه براي جابه‌جاکردن مرزهاي دانش بشري بايد مورد تشويق مجامع علمي در جهان قرار گيرند. انجمن فيزيک ايران در راستاي رسالت علمي خود و در‌صورتي‌که مخترعان وسيله يادشده هنوز بر ادعاي خود مُصر هستند، اعلام آمادگي مي‌کند که در صورت دريافت مستندات مرتبط با شيوه کار و آشکار‌يابي وسيله ادعايي، آن را در اختيار متخصصان و دانشمندان اين حوزه براي داوري علمي قرار دهد».
 پيشينه «کروناياب» و مخترعش
رونمايي و توضيحات درباره اين دستگاه که گفته مي‌شود قابليت تشخيص ويروس کرونا در شعاع صد‌متري را دارد، آغازي بر يکي از حاشيه‌سازترين خبرهاي کرونايي ايران بود که البته همچنان با واکنش‌هايي روبه‌روست. برخي معتقدند اين «دستگاه کروناياب» پيش‌از‌اين و در سال‌هاي گذشته به‌عنوان اختراعي براي کشف بمب يا سوخت قاچاق هم رونمايي شده و کارکردي نخواهد نداشت؛ اما در سمتي ديگر هم همچنان از توانايي و کارايي چنين دستگاهي دفاع مي‌شود. اگرچه در همان مراسم رونمايي از اين دستگاه پرحاشيه از فردي خاص به‌عنوان مخترع نام برده نشد اما فرمانده سپاه درباره سازندگان آن گفت اين دستگاه «در کشور به دست بخشي از بسيجيان دانشمند و با‌اخلاص توسعه پيدا کرده است». اين توضيحات در حالي است که بلافاصله پس از مراسم رونمايي، تعدادي از کاربران شبکه‌هاي اجتماعي از شباهت چنين دستگاهي با مواردي در گذشته گفتند. گفته مي‌شود که «کروناياب» جديد مشابه آن‌ چيزي است که ارديبهشت ۹۷ در اروميه به‌عنوان يک اختراع مهم خبرساز شد. در آن سال فردي در گفت‌و‌گو با تلويزيون به توضيح اختراع جديد خود با عنوان «ردياب هر نوع ماده جامد و مايع» پرداخته بود که حالا برخي رسانه‌هاي داخلي اين اختراع جديد و همچنين فرد توضيح‌دهنده را به همان ماجراي دو سال پيش نسبت مي‌دهند. به نظر مي‌رسد شخصي که دو سال پيش به‌عنوان مخترع «ردياب هر نوع ماده جامد و مايع» با تلويزيون مصاحبه کرده، همان فردي است که روز ۲۷ فروردين ۱۳۹۹ با لباس فرم بسيج به تن و با ماسک روي صورت در تلويزيون ظاهر شده و نحوه کار «دستاورد جديد» را در پيش‌زمينه مصاحبه فرمانده کل سپاه نشان مي‌دهد که پيش‌از‌اين نام او «کامبيز گلشني» اعلام شده است. آنچه به‌عنوان اختراع جديد در تشخيص ويروس کرونا از آن ياد مي‌شود، هم در شکل ظاهري و هم در بسته‌بندي شباهت زيادي به «اختراع» سال ۹۷ همين آقاي گلشني دارد. کامبيز گلشني اهل استان آذربايجان غربي و شهر اروميه است. او در همين شهر شرکتي به اسم شرکت پويان کاوش دارد که در خبرهاي مربوط به اختراعش در باشگاه خبرنگاران جوان آمده بود براي نخستين بار در جهان دستگاه‌هاي ردياب هر نوع ماده جامد يا مايع در اروميه رونمايي شد و اين دستگاه براي اولين بار در جهان ساخته شده است و هيچ‌گونه مشابه خارجي ندارد.
علاوه‌براين يک سال قبل‌تر و در خرداد 96، از همين دستگاه براساس خبري که در خبرگزاري ايرنا و با عکس کامبيز گلشني که همين وسيله را در دست دارد، منتشر شده، با عنوان دستگاه سوخت‌ياب ياد شده است. در اين خبر هم آمده بود: «مدير شرکت پخش فراورده‌هاي نفتي منطقه اروميه گفت: جديدترين دستگاه سوخت‌ياب الکترونيکي ساخت داخل به‌منظور کنترل سيستمي و الکترونيکي در راستاي مبارزه با قاچاق فراورده‌هاي نفتي در جايگاه‌هاي مرزي اين شرکت به کار گرفته شد». علاوه‌براين اين دستگاه نمونه پرحاشيه‌اي هم در خارج از ايران دارد؛ دستگاهي با شباهت فراوان به همين مورد حاشيه‌ساز، پيش‌از‌اين در عراق و مصر با عناوين بمب‌ياب يا تشخيص‌دهنده ويروس ايدز در چند کشور ديگر فروخته شده و رسوايي به بار آورده است. فروشنده دستگاه بمب‌ياب به عراق در‌حال‌حاضر دوران محکوميت زندان خود را در بريتانيا مي‌گذراند. مشابه بمب‌ياب دروغين و کلاهبرداري حرفه‌اي با آن، پيش‌از‌اين و در کشورها‌ي ديگري هم اتفاق افتاده است. حدود شش سال پيش، ارتش مصر مدعي ابداع دستگاهي شد که براي رديابي ويروسِ اچ‌آي‌وي و هپاتيت به کار مي‌رود. سازندگان دستگاه مصري براي معرفي دستگاه خود توضيحاتي مشابه آنچه بمب‌ياب ناميده مي‌شد، ارائه مي‌دادند که شباهتي با همين دستگاه کروناياب در ايران هم دارد. درباره اين اختراع ارتش مصر البته نشريه نيچر در مقاله‌اي با اشاره به نبود هيچ‌گونه مطالعه علمي ديگر در اين زمينه نمايش دستگاه ادعايي را «رويدادي شرم‌آور» براي حکومت مصر دانست. چنين ادعاها و دستگاه‌هاي بدون کارکرد در دنيا اگرچه با سروصداي فراوان رونمايي مي‌شوند اما چندان کارکردي در آينده بشر و علم نخواهند داشت و شايد به‌همين‌دليل از اصطلاح «شبه‌علم» درباره اين ادعاها و اختراعات استفاده مي‌شود. درباره «مستعان» البته در‌حال‌حاضر نگاه‌هاي متفاوتي وجود دارد و سازندگان و مطرح‌کنندگان اين دستگاه‌، همچنان به‌طور‌جدي از آن دفاع مي‌کنند و در سمت ديگري هم نهادها و گروه‌هاي علمي کشور اعتقادي به کارايي چنين دستگاهي ندارند.

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar