برگزیده

بازی چند وجهی در زمین بورس

دنياي اقتصاد

بروزرسانی 1400/01/18 - 18:43

دنياي اقتصاد/متن پيش رو در دنياي اقتصاد منتشر شده و انتشار آن به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست

يک روز ديگر در بورس تهران با رخوت تقاضا به اتمام رسيد. در اين روز اگرچه موقتا شاهد بهبود تقاضا بوديم با اين حال رشد قيمت‌ها آنچنان پايدار نبود که بتواند شاخص بورس را مثبت کند. به دنبال همين رويداد روز سه شنبه نيز در حالي خاتمه يافت که براي هفتمين روز متوالي اوضاع بازار خوب نبود و نماگر اصلي بورس قرمزپوش به کار خود خاتمه داد. اين‌طور که به نظر مي‌آيد چند دستگي ميان خريداران و فروشندگان سبب شده تا بازار با شيب منفي اندکي خنثي باشد و به دليل رکود چند ماهه شاهد قوي تر شدن تقاضا در بازار سهام نباشيم.

روياي رونق بورس
دست نامرئي بازار در بورس تهران مدتي است که به شدت کرخت شده است؛ در حالي که دامنه نوسان نامتقارن همچنان پا برجاست و شنيده‌ها از نبود عزمي جدي براي برچيدن سريع آن حکايت دارد، نماگر اصلي بازار سهام هر روز نسبت به روز قبل بيشتر عقب نشيني مي‌کند. بر اين اساس جريان معاملات در روز گذشته نيز تقريبا به همين منوال بود. شاخص کل بورس که در ابتداي معاملات روندي صعودي را پيش گرفت بود به مانند روزهاي گذشته در نهايت به دام عرضه‌هاي بيشتر افتاد و نتوانست تا کماي ۶ روزه تقاضا را به اتمام برساند. همين امر سبب شد تا در ادامه شاهد افت نسبي قيمت‌ها باشيم.

به موجب اين اتفاقات روز معاملاتي اخير با افت ۱۵/ ۰درصدي نماگر اصلي بورس خاتمه يافت و عقبگرد ياد شده اين شاخص را به سطح يک ميليون و ۲۶۰ هزار واحد رساند. اين طور که به نظر مي‌رسد طولاني شدن رکود معاملات در بازار سرمايه طي روزهاي اخير سبب شده تا بسياري از فعالان بازار سهام که سابقه فعاليت آنها عمدتا از يک سال اخير فراتر نمي‎‌رود براي رهايي از شر صف‌هاي فروش و نااطميناني که گريبان بازار را گرفته راهي به جز فروختن در روزهاي جاري نيابند. دقيقا به همين دليل است که هر افزايش تقاضايي توسط فروشندگاه در يک ماه اخير به سرعت سرکوب شده و بازار مجال رشد بيشتر نيافته است.

سه نوع فروشنده
بر اين اساس بيراه نيست اگر بگوييم که بازار سرمايه در شرايط فعلي که انگيزه چنداني براي خريد وجود ندارد در دام نا‌اميدي فروشندگان قرار گرفته و معلوم نيست که براي برون رفت از اين وضعيت چه ميزان زمان ديگر براي بهبود شرايط نياز است. با اين حال براي اينکه بتوانيم تصوير دقيق‌تري از بازار امروز ارائه کنيم بهتر است از منظري ديگر به رفتارشناسي فروشندگان بپردازيم. نخستين دسته‌اي از فروشندگان که در روزهاي اخير توانستند تاثير بالايي بر بازار سرمايه بگذارند آن دسته از افرادي هستند که در روزهاي گذشته بنا بر ريسک گريزي شکل گرفته در ميان سرمايه‌گذاران بازار هر طور که بتوانند اقدام به فروش دارايي خود مي‌کنند. اين دسته از سرمايه‌گذاران که از افت بيشتر قيمت‌ها بيم دارند، براي رها‌شدن از شر دارايي محبوس شده خود در صف‌هاي فروش هر روز اقدام به ثبت سفارش فروش مي‌کنند. طبيعتا اين بخش از فعالان بازار تا زماني که نتوانند دارايي خود را بفروشند دست از سر بازار بر نخواهند داشت.

دسته دوم از فروشندگان افرادي هستند که در موقعيت‌هاي مختلف موفق به فروش سهام خود نشده‌اند، اما مانند دسته اول اميدچنداني به فروش دارايي خود ندارند براي همين از گذاشتن سفارش در صف‌هاي فروش منصرف شده‌اند. دليل اين رويکرد فروشندگان ياد شده افت قابل توجه قيمت دارايي است که سبب شده تا آنها در هفته‌هاي اخير نسبت به شناسايي زيان اقدام نکنند. بنابراين اين بخش از فروشندگان فقط شانس خود را در شرايطي امتحان مي‌کنند که جريان تقاضا تا حد قابل توجهي نسبت به روزهاي قبل بيشتر مي‌شود. يک مثل از اين رويداد در روز گذشته بهبود جريان معاملات در ساعت نخست معاملات بود که در نهايت توانست اين بخش از فعالان بازار را به خود جذب و افت بيشتر قيمت‌ها را در روز ياد شده تضمين کند. دسته سوم از فروشندگان اساسا اهميت چنداني به جو حاکم بر بازار نمي‌دهند. آنها که اغلب فعالان کوتاه مدتي بازار سرمايه هستند سعي مي‌کنند تا در هر شرايطي از نوسانات عادي و غير عادي بازار استفاده کنند. طبيعي است که در چنين شرايطي نيز سعي مي‌کنند تا سهامي را که پيش‌تر خريده‌اند حتي با سود اندک هم که شده به فروش برسانند.

جهت گيري خريداران
نيازي به گفتن نيست که در مقابل فروشندگان فعال در بازار سهام نيز خريداران قرار دارند؛ خريداراني که هر کدام با توجه به ترجيحات و سلايق خود در حوزه سرمايه‌گذاري در ماه‌هاي گذشته در بازار فعال بوده‌اند و در ماه‌هاي پيش رو نيز فعاليت خواهند داشت. با اين حال در شرايط فعلي ممکن است تصميمات آنها با توجيهات و جهت‌گيري‌هاي متعددي همراه باشد. بررسي‌هاي «دنياي‌اقتصاد» نشان مي‌دهد در حال حاضر بخشي از فعالان بازار بر اين باور هستند که با توجه به ريزش قابل توجه قيمت‌ها نسبت به اوج ۲ ميليون و۱۰۰ هزار واحدي شاخص، زمان مناسبي براي خريد سهام است تا با بهبود وضعيت و ارتقاي سطح مذاکرات برجامي بتوان ميوه بهبود شرايط سياسي اقتصادي کشور را در بورس تهران چيد. با اين حال اوضاع نامساعد اقتصادي و متغيرهايي نظير کسري بودجه و عدم اطمينان به آينده کشور در شرايط فعلي نيز سبب شده تا برخي ديگر از فروشندگان اقدام به خريد سهام نکنند و وضعيت جاري را صرفا براي رصد بازار شرايطي مناسب بدانند. اين دسته از فعالان بازار بر اين باور هستند که در هفته‌ها و ماه‌هاي آتي مي‌توان در مورد افق سرمايه‌گذاري در سال ۱۴۰۰ نظرات بهتري ارائه داد. فصل مشترک اين دو ديدگاه را مي‌توان در کل موافق با گشايش احتمالي برجامي دانست. اما در اين ميان دسته سومي هم هستند که در مواجهه با احتمالات ناشي از برجام ديدگاه عميق‌تري را مبناي معاملات خود قرار داده‌اند.

به زعم اين قبيل سرمايه‌گذاران اگرچه برجام و توافقات احتمالي پيش روي آن در شرايط فعلي مي‌توانند کشور را براي ورود به شرايط اقتصادي بهتر آماده کنند اما بايد توجه داشت که افت ريسک‌هاي سيستماتيک در اقتصاد ايران که با کاهش نسبتا پايدار تورم همسو خواهد بود مي‌تواند فضا را براي تعديل بيشتر قيمت‌ها با نرخ بازده بدون ريسک يا همان نسبت بازگشت سرمايه با سپرده‌گذاري در بانک فراهم کند. اين بخش از فعالان بازار معتقد هستند که هر نوع خريدي در شرايط فعلي بايد با نگاه جدي به تبعات اين اتفاق انجام شود و بنا بر اين درآمدهاي آتي شرکت هر نوع تغييري از اين بابت را پوشش دهد.

آخرين دسته از خريداران هم همان نوسان‌گيراني هستند که به طور کوتاه مدتي و فارغ از بررسي مسائل بنيادي موثر در بلند‌مدت اقدام به کسب سود از بازار مي‌کنند. البته توجه به اين نکته نيز ضروري است که در هر دو طرف عرضه وتقاضا نيز حقوقي‌ها وجود دارند و در شرايطي که مانند نياز به ابطال واحدهاي صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري روي مي‌دهد يا بنا بر دستور از بازار حمايت حمايت مي‌کنند، مجبور هستند ميزان معيني از سهام را بخرند يا بفروشند.

آمار معاملات
در جريان معاملات روز گذشته سهامداران آمار خالص خريد حقوقي مثبت بود. در اين روز ۱۹۴ ميليارد تومان از سبد حقيقي‌ها به پرتفوي حقوقي‌ها منتقل شد. در اين روز دو گروه بانکي و دارويي بيشترين ميزان خريد توسط حقوقي‌ها را به خود اختصاص دادند. در مقابل حقيقي‌ها به سهام موجود در دو گروه بيمه‌اي و صندوق بازنشستگي توجه نشان دادند. در روز سه شنبه ارزش معاملات خرد بورس ۲ هزار و ۱۸۴ ميليارد تومان و ارزش معاملات خرد فرابورس ۴۳۵ ميليارد تومان رقم خورد. اين در حالي است که همچنان نگراني‌ها از تداوم رکود در معاملات برقرار است. در اين روز از مجموع ۳۳۹ نماد معامله شده، هر چند ۶ نماد (۲ درصد) صف خريدي به ارزش ۴/ ۱۰ ميليارد تومان تشکيل دادند اما در مقابل شاهد شکل‌گيري صف فروش سنگين در ۲۵۶ نماد بورسي که معادل۷۶ درصد کل نمادهاي معامله شده در اين روز است بوديم. گفتني است ارزش صف‌هاي ياد شده ۱۸۹۹ ميليارد تومان بود.