السفیر: نگاهی به سه نامزد انتخابات ریاست جمهوری ترکیه

شفقنا/ يادداشت پيش رو در شفقنا منتشر شده و انتشار آن در اخرين خبر الزاما به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست در حالي که پيش از اين روساي جمهوري ترکيه با راي مستقيم نمايندگان پارلمان اين کشور انتخاب مي شدند، قرار است براي نخستين بار از زمان اعلام جمهوري ترکيه در سال 1923 ميلادي، رئيس جمهوري اين کشور در يک انتخابات سراسري و با آراي مستقيم مردم انتخاب شود، جايي که در انتخابات رياست جمهوري پيش رو در ترکيه، رجب طيب اردوغان، نامزد راست گراي بسيار جاه طلب و نخست وزير کنوني اين کشور، اکمل الدين احسان اوغلو، نامزد ميانه رو آکادميک و دبيرکل پيشين سازمان همکاري اسلامي و صلاح الدين دميرتاش، نامزد چپ گراي گمنام و نماينده حزب کردي دموکراتيک خلق ها در پارلمان به عنوان تنها نامزدهاي انتخابات به رقابت با يکديگر خواهند پرداخت."  دکتر "مصطفي اللباد"، تحليلگر برجسته مصري و رئيس مرکز پژوهش هاي منطقه اي و راهبردي "الشرق" در "القاهره" در مقاله اي تحليلي که تحت عنوان "انتخابات رياست جمهوري سال 2014 در ترکيه" روي پايگاه اينترنتي روزنامه لبناني "السفير" قرار گرفته، با اشاره به در پيش بودن نخستين انتخابات سراسري رياست جمهوري در تاريخ ترکيه که قرار است يک شنبه هفته آينده برگزار شود و طي آن "رجب طيب اردوغان"، نخست وزير کنوني اين کشور، "اکمل الدين احسان اوغلو"، دبيرکل پيشين سازمان همکاري اسلامي و "صلاح الدين دميرتاش"، نماينده کرد پارلمان به رقابت با يکديگر بپردازد، به بررسي زندگي و فعاليت هاي پيشين هر کدام از آنها پرداخته و تاکيد کرده که نخست وزير کنوني ترکيه به احتمال زياد در انتخابات پيش رو به پيروزي خواهد رسيد و با تبديل نظام سياسي حاکم در اين کشور از نظام پارلماني به نظام رياست جمهوري، بيش از پيش به سياست هاي خود ادامه خواهد داد، جايي که در مقاله خود آورده است: «ترکيه در حالي خود را براي برگزاري دور نخست انتخابات رياست جمهوري در روز يک شنبه هفته آينده (19 مرداد) آماده مي کند که در صورت ناکامي نامزدهاي رياست جمهوري در دستيابي به اکثريت مطلق آرا، دور دوم انتخابات دو هفته پس از آن (دوم شهريور) برگزار خواهد شد و طي آن دو نامزد داراي اکثريت آراي دور نخست، به رقابت با يکديگر پرداخته تا نامزد برنده بيشترين راي راهي کاخ رياست جمهوري شود. اين در حالي است که بر اساس قانون اساسي ترکيه، نامزدهاي انتخابات رياست جمهوري بايد در روز برگزاري انتخابات دست کم 40 سال سن داشته باشند، داراي مدرک دانشگاهي بوده و از شرايط لازم براي نامزدي در انتخابات پارلماني برخوردار باشند، هر چند که عضويت نامزدهاي انتخابات رياست جمهوري در پارلمان الزامي نمي باشد، اما براي اعلام نامزدي خود بايد امضاي دست کم 20 تن از اعضاي پارلمان را به دست آورند. در همين حال، در نتيجه راي مثبت اکثريت شهروندان ترکيه به اصلاحات پيشنهادي حزب حاکم "عدالت و توسعه" (AKP) در همه پرسي قانون اساسي سال 2007 ميلادي، اين براي نخستين بار در تاريخ اين کشور مي باشد که رئيس جمهوري در يک انتخابات سراسري و با آراي مستقيم مردم انتخاب مي شود، جايي که پيش از اين روساي جمهوري ترکيه با راي مستقيم نمايندگان پارلمان اين کشور انتخاب مي شدند. در انتخابات رياست جمهوري پيش رو در ترکيه سه نامزد به رقابت خواهند پرداخت که عبارتند از: "رجب طيب اردوغان"، نامزد راست گراي بسيار جاه طلب و نخست وزير کنوني اين کشور، "اکمل الدين احسان اوغلو"، نامزد ميانه رو آکادميک و دبيرکل پيشين سازمان همکاري اسلامي و "صلاح الدين دميرتاش"، نامزد چپ گراي گمنام و نماينده پارلمان ترکيه از حزب کردي "دموکراتيک خلق ها" (HDP). "تاريخ انتخابات رياست جمهوري در ترکيه" ترکيه از زمان اعلام جمهوري در اين کشور در سال 1923 ميلادي تاکنون 11 رئيس جمهوري داشته که عبارتند از: "مصطفي کمال پاشا" (آتاتورک) از 29 اکتبر سال 1923 تا 10 نوامبر سال 1938، "مصطفى عصمت اينونو" از 11 نوامبر سال 1938 تا 22 مه سال 1950، "محمود جلال بايار" از 22 مه سال 1950 تا 27 مه سال 1960، "جمال گورسل" از 10 اکتبر سال 1961 تا 2 فوريه سال 1966، "جودت سوناي" از 28 مارس سال 1966 تا 28 مارس سال 1973، "فخري کوروترک" از 6 آوريل سال 1973 تا 6 آوريل سال 1980، "کنان اورن" از 9 نوامبر سال 1982 تا 9 نوامبر سال 1989، "تورگوت اوزال" از 9 نوامبر سال 1989 تا 17 آوريل سال 1993، "سليمان دميرل" از 16 مه سال 1993 تا 16 مه سال 2000، "احمدت نجدت سزر" از 16 مه سال 2000 تا 28 آگوست سال 2007 و در نهايت "عبدالله گل" از 28 آگوست سال 2007 تاکنون. در تاريخ ترکيه علاوه بر اين 11 رئيس جمهوري، نام برخي روساي جمهوري موقت نيز به چشم مي خورد که براي مدت زماني کوتاه جاي روساي جمهوري درگذشته و يا برکنار شده را گرفته اند، در اين راستا مي توان به اين افراد اشاره کرد: "مصطفى عبدالخالق رندا" که پس از درگذشت "مصطفي کمال آتاتورک" و پيش از روي کار آمدن "مصطفي عصمت اينونو"، به مدت تنها يک روز در اين سمت بود، "ابراهيم شوقي آتاساگون" که به دليل وضعيت جسماني نامناسب "جمال گورسل"، براي کمتر از دو ماه جاي وي را گرفت، "تکين آري بورون" که پس از پايان دوران رياست جمهوري "جودت سوناي" و پيش از انتخاب "فخري کوروترک" براي کمتر از 10 روز در اين سمت مشغول به کار شد، "احسان صبري چاغلايانگل" که پس از کودتاي نظامي به مدت پنج ماه جايگزين "فخري کوروترک" شد و "حسام الدين جندروک" که پس از درگذشت "تورگوت اوزال" براي کمتر از يک ماه در اين سمت فعاليت کرد. "چپ گراي گمنام" "صلاح الدين دميرتاش" نامزد اعتراض هاي "پارک گزي" به شمار مي آيد، اعتراض هايي که در سال 2013 ميلادي در شهر "استانبول" و در واکنش به تخريب اين پارک به راه افتاده و آن چنان گسترش يافت که به شديدترين اعتراض ها به سياست هاي "رجب طيب اردوغان" و خشن ترين تنش هاي دوران زمامداري حزب حاکم "عدالت و توسعه" تبديل شد. جوان ترين نامزد انتخابات رياست جمهوري پيش رو در ترکيه که در سال 1973 ميلادي در شهر کردنشين "پالو" در استان "الازيغ" به دنيا آمده و به عنوان يک فعال حقوقي فارغ التحصيل دانشکده حقوق دانشگاه دولتي "آنکارا" مي باشد، در اين انتخابات از حمايت اکثريت کردهاي ترکيه و چپ گرايان مخالف گرايش هاي تماميت خواه و محافظه کار "رجب طيب اردوغان" برخوردار است. در واقع "صلاح الدين دميرتاش" به تنفر برخي از شهروندان ترکيه از ماهيت تماميت خواه رو به افزون شخصيت نخست وزير کنوني اين کشور دل بسته و در پايگاه اينترنتي کمپين انتخاباتي خود نيز نوشته که "رجب طيب اردوغان" چندگانگي و تنوع موجود در ترکيه را منعکس نمي کند. در همين حال، اين نامزد جوان از جانبداري رسانه هاي رسمي ترکيه و به ويژه سازمان راديو و تلويزيون دولتي اين کشور (TRT) از "رجب طيب اردوغان" شکايت دارد، چرا که بر اساس قانون اساسي ترکيه، تمامي نامزدهاي انتخابات رياست جمهوري بايد به صورت مساوي از صدا و سيماي اين کشور استفاده کنند. با اين حال، عدم تمايل محافل بزرگ منافع اقتصادي در ترکيه به "صلاح الدين دميرتاش" و ترجيح دادن "رجب طيب اردوغان" و "اکمل الدين احسان اوغلو" به وي، نقطه ضعف اصلي مبارزات انتخاباتي اين سياستمدار کرد به شمار مي آيد، مسئله اي که در کمک هاي مالي ناچيز به کمپين انتخاباتي اش منعکس شده، جايي که اين کمک ها به يک ميليون ليره (468 هزار دلار) نيز نرسيد. اين در حالي است که مبارزات انتخاباتي "صلاح الدين دميرتاش" که شعار "فراخواني براي زندگي جديد" را براي خود برگزيده، تنها به عنوان يک حرکت سياسي نمادين داراي اهميت مي باشد، چرا که بر اساس نتايج نظرسنجي هاي صورت گرفته در ترکيه، وي به عنوان نامزد مورد حمايت شهروندان کرد و چپ گرايان راديکال در انتخابات رياست جمهوري پيش رو، با اختلاف زيادي نسبت به "رجب طيب اردوغان" و "اکمل الدين احسان اوغلو"، در جايگاه سوم قرار خواهد گرفت. به هر حال پس از انتخابات رياست جمهوري پيش رو در ترکيه، "صلاح الدين دميرتاش" ديگر گمنان نخواهد ماند و صرف نظر از نتيجه اين انتخابات، وي به يکي از نمادهاي زندگي سياسي اين کشور تبديل خواهد شد. "ميانه رو آکادميک" "اکمل الدين احسان اوغلو" در سال 1943 ميلادي در شهر "القاهره"، پايتخت مصر در يک خانواده ترکيه اي به دنيا آمد، در سال 1966 در رشته علوم در دانشگاه "عين شمس" مصر فارغ التحصيل شده و در سال 1974 نيز مدرک دکتراي خود را از دانشگاه دولتي شهر "آنکارا" دريافت کرد. رقيب اصلي "رجب طيب اردوغان" در انتخابات رياست جمهوري پيش رو در ترکيه که در زمينه رابطه ميان علم و دين و تاريخ علوم تخصص يافته و چندين سال به عنوان استاد ميهمان در دانشگاه هاي ترکيه و برخي کشورهاي اروپايي فعاليت کرده، به مدت 10 سال نيز سمت دبيرکلي سازمان همکاري اسلامي را بر عهده داشت تا نخستين شهروند ترکيه باشد که چنين سمتي را در دست مي گيرد. در همين حال، "اکمل الدين احسان اوغلو" در طول زندگي خود هيچ گونه فعاليت سياسي حزبي نداشته و در نتيجه پرونده سياسي اش نمي تواند نقطه قوت مبارزات انتخاباتي وي باشد، بلکه نقطه قوت اين شخصيت آکادميک اين است که نامزد دو حزب اصلي اپوزيسيون ترکيه يعني حزب چپ گراي "جمهوري خواه خلق" (CHP) و حزب راست گراي "حرکت ملي" (MHP) در رويارويي با "رجب طيب اردوغان" مي باشد. در واقع هنگام اعلام نامزدي "اکمل الدين احسان اوغلو" در انتخابات رياست جمهوري پيش رو در ترکيه، "کمال قليچدار اوغلو"، رهبر حزب "جمهوري خواه خلق" دست در دست "دولت باخچلي"، رهبر حزب "حرکت ملي" ظاهر شد و اظهار داشت: ما فردي همچون "اکمل الدين احسان اوغلو" را پيشنهاد مي کنيم که تمامي افراد با وي موافقت کرده و با اعتبار و تعهد و دانش و تجربه خود نيز، الگويي را خواهد ساخت. اين در حالي است که پيش بيني مي شود "اکمل الدين احسان اوغلو" در انتخابات رياست جمهوري پيش رو در ترکيه، آراي طرفداران هر دو حزب "جمهوري خواه خلق" و "حرکت ملي" را از آن خود کند و اين احتمال نيز وجود دارد که آراي آن دسته از اسلام گرايان را به دست آورد که ديگر "رجب طيب اردوغان" را شخصيت دلخواه خود نمي دانند، جايي که اين توانايي نظري دبيرکل پيشين سازمان همکاري اسلامي در جذب آراي اسلام گرايان بود که باعث شد دو حزب اصلي اپوزيسيون در ترکيه در توافقي بي سابقه تصميم بگيرند وي را به عنوان نامزد مشترک خود در انتخابات معرفي کنند. با اين حال، بر اساس داده هاي موجود و نتايج نظرسنجي هاي صورت گرفته، "اکمل الدين احسان اوغلو" در دور نخست در انتخابات رياست جمهوري پيش رو در ترکيه جايگاه دوم را براي خود تضمين کرده و اين امکان نيز وجود دارد که وي با رقم زدن يک شگفتي، به همراه "رجب طيب اردوغان" راهي دور دوم انتخابات شود. در مجموع مي توان گفت که "اکمل الدين احسان اوغلو" نامزد زمان حال و يک بار خواهد بود، چرا که وي از محبوبيت خاصي برخوردار نبوده و نامزدي اش در انتخابات رياست جمهوري پيش رو در ترکيه نيز تنها بر اساس شايستگي هاي شخصي نبوده و در نتيجه ملاحظات تاکتيکي و توافقي صورت گرفته است. "راست گراي جاه طلب" "رجب طيب اردوغان" در سال 1954 ميلادي در شهر "استانبول" و در يک خانواده گرجستاني الاصل به دنيا آمد، اما به دليل آنکه پدرش يکي از نيروهاي گارد ساحلي ترکيه بود به همراه خانواده به شهر ساحلي "ريزه" نقل مکان کرده و هنگامي که نخست وزير کنوني ترکيه 13 سال سن داشت، به "استانبول" برگشتند، جايي که در آنجا به عنوان فروشنده دوره گرد نان کنجدي و ليموناد فعاليت کرده تا در تامين هزينه هاي زندگي کمک کند. "رجب طيب اردوغان" که در مدارس ديني "امام خطيب" تحصيل کرده و در سال 1981 ميلادي از دانشکده اقتصاد و علوم اداري دانشگاه "مرمره" در بخش آسيايي شهر "استانبول" فارغ التحصيل گشته، خيلي زود وارد صحنه سياست شده و پله هاي ترقي را يکي پس از ديگري طي کرد تا در نهايت از سال 1994 تا 1998 در سمت شهرداري اين شهر بزرگ فعاليت کند. در همان سال 1998 ميلادي "رجب طيب اردوغان" به دليل خواندن ابياتي از يک شعر اسلامي که از سوي دادگاه مخالف با پايه هاي سکولار جمهوري ترکيه قلمداد شد، به 10 ماه زندان محکوم شده اما تنها چهار ماه را در زندان گذراند و طي اين مدت بود که ايده جدايي از استادش "نجم الدين اربکان"، نخست وزير پيشين ترکيه و تاسيس يک حزب اسلام گراي ميانه رو در وي شکل گرفت. بر همين اساس، "رجب طيب اردوغان" در سال 2001 ميلادي حزب "عدالت و توسعه" را تاسيس کرد که در انتخابات پارلماني سال 2003 ترکيه به پيروزي رسيد و از آن زمان تاکنون وي به عنوان نخست وزير اين کشور مشغول به کار است. در همين حال، آن گونه که پيش بيني مي شود اگر "رجب طيب اردوغان" در انتخابات رياست جمهوري پيش رو در ترکيه به پيروزي برسد، حزب حاکم "عدالت و توسعه" که از اکثريت پارلماني برخوردار است، يکي ديگر از اعضاي خود را به عنوان جانشين وي در سمت نخست وزيري معرفي خواهد کرد و يا اينکه انتخابات پارلماني زودهنگام در اواسط ماه مه سال 2015 ميلادي برگزار خواهد شد تا پارلمان آينده نخست وزير جديد ترکيه را معرفي کند. در سوي مقابل، اگر "رجب طيب اردوغان" در انتخابات رياست جمهوري پيش رو در ترکيه شکست بخورد، همچنان به عنوان نخست وزير اين کشور فعاليت خواهد کرد، چرا که بر اساس قانون اساسي ترکيه، وي براي نامزدي در انتخابات رياست جمهوري اين کشور نيازي به استعفا از سمت نخست وزيري ندارد. اين در حالي است که پيش بيني مي شود "رجب طيب اردوغان" به عنوان رئيس جمهوري آينده ترکيه برخلاف روساي جمهوري پيشين، به صورت فعالي در مسائل سياسي اين کشور دخالت کند، جايي که وي هرگز اين مسئله را پنهان نکرده که به دنبال تغيير نظام سياسي حاکم در ترکيه از نظام پارلماني به نظام رياست جمهوري و يا نيمه رياست جممهوري مي باشد. در واقع نخست وزير کنوني ترکيه همچنان مورد حمايت گسترده طرفداران حزب حاکم "عدالت و توسعه" بوده و از پشتيباني بخش عمده نخبگان اقتصادي ترکيه نيز برخوردار است که وي را نامزد دلخواه خود مي دانند. "نتيجه گيري" نتايج انتخابات رياست جمهوري پيش رو در ترکيه در صورت پيروزي "رجب طيب اردوغان" هيچ گونه تاثيري بر سياست هاي خارجي اين کشور نخواهد داشت، چرا که با راهيابي نخست وزير کنوني ترکيه به کاخ رياست جمهوري "چانکايا" و انتخاب نخست وزيري جديد که باعث خشنودي وي شود و در رکابش حرکت کند، اين سياست ها همچنان در چارچوب نئو عثماني گري ادامه خواهند يافت. با اين حال، در صورت پيروزي "رجب طيب اردوغان" در انتخابات رياست جمهوري پيش رو در ترکيه، آنچه در زمينه حکمراني تغيير خواهد يافت همان نظام سياسي حاکم بر اين کشور خواهد بود، جايي که بيش از پيش از نظام پارلماني دور شده و به نظام رياست جمهوري نزديک مي شود و سياست گذاري نيز آن چنان به صورت روزافزوني به سمت شخصي سازي پيش خواهد رفت که ترکيه پس از درگذشت "مصطفى کمال آتاتورک" تاکنون چنين چيزي را به خود نديده است. اين در حالي است که درصد آراي "رجب طيب اردوغان" در انتخابات رياست جمهوري پيش رو در ترکيه نشان دهنده شتاب وي در تغيير نظام سياسي حاکم بر اين کشور از نظام پارلماني به نظام رياست جمهوري خواهد بود، جايي که آراي به دست آورده هر چه بيشتر باشد، روند تغيير قابل پيش بيني نيز شتاب بيشتري به خود خواهد گرفت. صرف نظر از موافقت و يا مخالفت با نخست وزير کنوني ترکيه و سياست هايش، پيروزي وي در انتخابات رياست جمهوري پيش رو در ترکيه فصلا تازه اي از تاريخ نظام سياسي حاکم در اين کشور را رقم خواهد زد، جايي که "رجب طيب اردوغان" به عنوان يکي از مشکل سازترين و جاه طلب ترين رهبران سياسي، نام خود را در تاريخ جمهوري ترکيه ثبت خواهد کرد. در پايان بايد گفت که جاه طلبي و بلندپروازي سياسي "رجب طيب اردوغان" نمايانگر يک تناقض ناياب نيز مي باشد، چرا که هر چه قدر اين جاه طلبي و بلندپروازي تحقق يابد، شخصي سازي سياست بيشتر گشته و نظام سياسي با وي هماهنگ تر شود، ترکيه نيز بيش از پيش به چارچوب عمومي نظام هاي حاکم در منطقه "خاور ميانه" نزديک مي شود!»