دیپلمات پیشین: نگاه تهران به کردها متفاوت از آنکاراست

شرق/متن پیش رو در شرق منتشر شده و بازنشر آن در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

با درنظرگرفتن مجموعه تحولات میدانی، سیاسی، دیپلماتیک و امنیتی به نظر می‌رسد ترکیه چه با اهداف داخلی و انتخاباتی برای شخص اردوغان و چه با هدف توسعه نفوذ منطقه‌ای، تجاوز زمینی به شمال سوریه را برای چندمین بار کلید خواهد زد. اگرچه شرایط نشان داده است در مقاطع مختلف این تجاوز زمینی ترکیه به دلیل حضور نیروهای روسیه در سوریه کنترل شده است، اما اکنون که مسکو به واسطه تداوم جنگ اوکراین تمرکز بیشتری روی این موضوع گذاشته است و به تبع آن حضور کم‌رنگ‌تری در سوریه دارد، می‌تواند منافع ایران را به خطر بیندازد؛ چراکه روس‌ها مهره توازن‌بخشی بین تهران و آنکارا بوده‌اند. علی‌رغم آنکه این گزاره تحلیلی هم وجود دارد که ترکیه به دلایل متعدد سعی نخواهد کرد تجاوز زمینی به شمال سوریه به نقطه‌ای کشیده شود که اختلافات جدی را با تهران به دنبال داشته باشد، اما تا همین جای کار هم ایران به‌هیچ‌وجه تجاوز ترکیه به سوریه را در راستای اهداف و منافع خود در منطقه نمی‌بیند. حال اینکه آیا با آغاز حملات زمینی، مناسبات دو کشور ایران و ترکیه در سایه خلأ روس‌ها قابل کنترل و قابل مدیریت باشد؟ سؤالی است که پاسخش را علی‌اکبر فرازی این‌گونه می‌دهد: «با توجه به تقابل گفتمانی و تضاد عملکرد آنکارا در برابر تهران ذیل مبارزه با تروریسم، بدون شک هر‌گونه تجاوز زمینی ارتش ترکیه به شمال سوریه در آینده می‌تواند به ضرر منافع و امنیت ایران در منطقه بینجامد». با چنین برداشتی، این دیپلمات باسابقه کشورمان بر این باور است که ترکیه همواره در سایه ادعای مبارزه با تروریسم از حامیان جدی آنها مشخصا در سوریه بوده است. مؤید این گفته از نگاه تحلیلگر ارشد حوزه بین‌الملل به سابقه اردوغان و خانواده او در حمایت از گروه‌های تروریستی همچون جیش‌الحر، جبهه النصره و حتی داعش در سال‌های ابتدایی جنگ داخلی در سوریه باز‌می‌گردد. بنابراین علی‌اکبر فرازی در گفت‌وگویش با «شرق» تصریح می‌کند: «در صورت شروع تجاوز زمینی ارتش ترکیه به شمال سوریه این امکان وجود دارد که آنکارا دور تازه‌ای از حمایت تسلیحاتی، لجستیکی و حتی حمایت مالی و نظامی خود را از گروه‌های تروریستی در شمال سوریه شکل دهد که بدون شک منافع ایران را به مخاطره می‌اندازد، آن‌هم در شرایطی که هم روسیه و هم ایالات متحده اکنون تمرکز جدی خود را روی جنگ اوکراین گذاشته‌اند و این فرصت خوبی را برای اردوغان ایجاد کرده است».

سکوت تهران به دلیل نیاز به ترکیه به‌خصوص پس از حملات ایران به اقلیم کردستان عراق هم نکته‌ای بود که این تحلیلگر حوزه بین‌الملل در تشریح آن بر این واقعیت دست می‌گذارد که تفاوت جدی بین تهران و آنکارا در نگاه به کردها وجود دارد. به زعم فرازی، ترکیه از اساس همه کردها را در هر جایی، چه کردهای ترکیه، چه عراق، چه سوریه و حتی ایران، دشمن اول و خط قرمز امنیتی خود می‌داند، اما تهران با بینش و خوانشی کاملا عکس، کردها را از اقوام کهن ایران می‌داند. بنابراین فرازی بیان می‌کند که نباید و نمی‌توان به دلیل اقدامات چند هفته اخیر ایران در اقلیم کردستان این‌گونه تصور کرد که تهران در برابر تجاوز ترکیه به سوریه سکوت کرده است تا با همدیگر گروه‌های کردی را از بین ببرند. این دیپلمات باسابقه کشور در ادامه تحلیل خود به این مهم نیز اشاره دارد که تهران باید واکنش و موضع خود را در قبال تجاوز زمینی ترکیه به سوریه به شکل صریح به طرف ترک اعلام کند؛ چراکه از نگاه فرازی امنیت و منافع ملی امری «تعارف‌بردار» نیست؛ یعنی همان‌گونه که ترکیه و شخص اردوغان در راستای منافع خود، حتی در نشست سران محور آستانه در تهران و حتی پس از مواضع رهبری از تلاش برای حمله به شمال سوریه گفتند و عمل کردند، تهران نیز باید قاطع عمل کند. البته این تحلیلگر حوزه بین‌الملل باور دارد که «قرار نیست قاطعیت ایران در برابر ترکیه با جار و جنجال دیپلماتیک یا جریان‌سازی رسانه‌ای همراه شود».

در همین راستا فرازی به مصاحبه قبلی خود با «شرق» اشاره دارد که تصریح کرده بود ترکیه و شخص اردوغان عملا در وضعیت نه‌چندان مناسبی، چه به لحاظ اقتصادی و چه به لحاظ سیاسی قرار دارند؛ درگیرشدن با تورم حدودا 80‌درصدی و جایگاه متزلزل اردوغان در جامعه سیاسی ترکیه،‌ آن‌هم در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه برای سال 2023 یقینا باعث خواهد شد که رئیس‌جمهور ترکیه، نه به حرف‌های تهران گوش دهد و نه به خروجی نشست سران آستانه اهمیت دهد، بلکه آنچه تعیین‌کننده رفتار ترکیه در سوریه خواهد بود فقط به تأثیرگذاری اشغال سوریه و به تبع آن ارتقای وزن اردوغان در جامعه ترکیه و همچنین انحراف در افکار عمومی این کشور (ترکیه) از مشکلات اقتصادی و معیشتی است. با این بازخوانی از مصاحبه قبلی، دیپلمات پیشین کشورمان اعتقاد دارد باید ایران هم جدی، قاطع، صریح و البته هوشمندانه عمل کند؛ به‌ویژه که روسیه هم تمرکز خود را روی اوکراین گذاشته است. به همین دلیل فرازی تأکید می‌کند که خلأ مسکو می‌تواند منافع ایران را بیش از گذشته به مخاطره بیندازد. در همین راستا این کارشناس حوزه بین‌الملل احتمال دورخوردن ایران را توسط ترکیه و روسیه دور از ذهن نمی‌داند. سفیر پیشین کشورمان در رومانی به بخش دیگری از تحلیل خود می‌پردازد و به دنبال آن بیان می‌کند که ترکیه هم به موازات روسیه سعی دارد در سایه جنگ اوکراین و نیاز وافر پوتین به آنکارا، شرایطی را رقم بزند که به تحقق منافع اردوغان منجر شود. بنابراین آنکارا در تلاش است از روسیه امتیازاتی را بگیرد، اما برای رسیدن به این نقطه، ترک‌ها هم باید امتیازاتی را به پوتین بدهند؛ چون چراغ سبز کرملین در‌خصوص افزایش واردات گندم و غلات بعد از جنگ اوکراین و نیاز جهانی به این کالای راهبردی و همچنین مسئله انرژی از‌جمله حوزه‌های نیاز ترکیه به روس‌هاست. بنابراین ایران باید این هوشمندی را به کار بگیرد که با نوعی دیپلماسی دقیق و منعطف عملا مانع از دورخوردنش توسط آنکارا و مسکو در سوریه، قفقاز جنوبی و دیگر حوزه‌ها شود.

به پیج اینستاگرامی «آخرین خبر» بپیوندید
instagram.com/akharinkhabar