17 شاعر در بوته نقد برجسته ترین حافظ پژوه معاصر

خراسان/  در 77 سالگی هم‌دست از پژوهش و نقد و تألیف نمی‌کشد. استاد بهاءالدین خرمشاهی، نویسنده، قرآن‌پژوه، مترجم، حافظ‌پژوه و طنزپرداز بزرگ زمانه ماست که وجودش را باید غنیمت بدانیم. از این اندیشمند معاصر به‌تازگی کتابی به نام «شیوه شیوایی»، شامل 24 مقاله انتقادی بر آثار 17 شاعر معاصر منتشر شده است. مقالات این کتاب که انتشارات نگاه به چاپ رسانده، با «تأملی در شعر نماز» اخوان ثالث آغاز می‌شود و با «شب به شیشه می‌زند»، اثر مهدی مظفری ساوجی به پایان می‌رسد. در مقدمه کتاب آمده است: «شاعرانی که در این کتاب، شعر آن‌ها نقد شده، همه نامدارند؛ بعضی بیشتر و بعضی کمتر. گاه بر دفتری نقد نوشته ‌شده (مثل ابراهیم در آتش)، گاه بر کارنامه شعری شاعری (مانند هیوا مسیح) و گاه بر یک یا دو مصرع از یکی از شعرهایشان شرحی نوشته‌ شده است. درمجموع در این کتاب 24 نقد بر 17 شاعر معاصر آمده که درباره شعر شاملو، شعر اخوان ثالث، شعر بیژن جلالی و شعر مظفری ساوجی بیش از یک نقد آورده شده است». به مناسبت انتشار این کتاب، با استاد بهاءالدین خرمشاهی گفت‌وگو کرده‌ایم.
 اهمیت انتشار مجموعه مقالات برای پژوهشگران
استاد خرمشاهی در ابتدا از ضرورت گردآوری مقاله‌های پژوهشگران و انتشار آن‌ها در قالب مجموعه مقالات و موانع این مسیر می‌گوید: «مسئله مهم برای اهل‌ قلم به‌ویژه آن‌هایی که مقاله‌نویس هستند، این است که در طول ماه‌ها و سال‌ها مقاله می‌نویسند؛ مثلاً یک دهه می‌گذرد و 100 مقاله جمع می‌شود یا پنج دهه می‌گذرد و مانند من 1300 مقاله از او جمع می‌شود. اگر این مقاله‌ها مجموعه نشود، برباد رفته است. در همه دنیا این‌طور است. حالا اگر بگوییم با جهان مجازی و ابزارهای الکترونیکی می‌شود آن‌ها را بازیابی کرد، درست نیست. بازیابی کردن، اطلاعات لازم دارد. اطلاعات را از کجا بیاوریم؟ مثلاً من 50 مقاله با عنوان «قلم رنجه» طی 11 سال در مجله بخارا نوشته‌ام. این مقاله اسم‌های فرعی هم دارد. من اسم‌های فرعی را چطور به یاد بیاورم تا بتوانم جست‌وجو کنم؟ تازه اینترنت خود مقاله را هم به من   نمی‌دهد و فقط مشخصات مقاله شناسی را به من می‌دهد. از طرفی همه ناشران حاضر نیستند مجموعه مقالات چاپ کنند و تنها مقالات شخصیت‌های مشهور را چاپ می‌کنند. پس نام داشتن و شناخته بودن هم برای چاپ مجموعه مقاله ضرورت دارد. من در زمینه‌های مختلف می‌نویسم و تابه‌حال حدود 24، 25 مجموعه مقاله از من چاپ‌شده. مجموعه مقالاتم دو نوع هستند؛ چند موضوعی شامل موضوعاتی مانند قرآن‌پژوهی، حافظ‌پژوهی، ادب قدیم، ادبیات جدید، دین‌پژوهی و گاهی هم طنز، مجموعه مقالات تک‌موضوعی هم مانند «از واژه تا فرهنگ» و «ذهن و زبان حافظ». اگر من این کار را نکنم، مقالات از بین می‌رود و خواننده هم به دردسر می‌افتد؛ فرهنگ امری است که تسلسل و تداوم تاریخی دارد».
 از نقد نیما تا نقد شاعران جوان
کتاب «شیوه شیوایی» شامل 24 نقد بر 17 شاعر معاصر است که جز یک نفر آن‌ها، بقیه شاعر سبک نیمایی هستند. استاد خرمشاهی درباره این کتاب می‌گوید: «بنده تعدادی از مقالاتم درباره شعرهای دیگران را جمع کردم که نشر روشن‌مهر آن را به نام «نبض شعر» منتشر کرد. در چاپ دوم که نشر نگاه به نام «شیوه شیوایی» به چاپ رساند، تعدادی از مقاله‌ها را حذف و تعدادی را اضافه کردم که 24 مقاله برای 17 شاعر شد. برای بعضی از شاعران بیش از یک مقاله نوشتم؛ مثلاً برای احمد شاملو 4 مقاله و برای بیژن جلالی 2 مقاله. این مجموعه به‌جز یک مقاله که نقدی بر رباعیات شکوه سپه‌زاد دارد، به‌صورت کامل درباره شعر نو است. شیوه شیوایی مجموعه مقالات حدود سه دهه را در برمی‌گیرد. اگر می‌خواستم همه نقد شعرهایم را بیاورم و مثلاً نقد غزل‌ها را هم به آن اضافه کنم، خیلی بیشتر از این می‌شد؛ ولی برای این‌که یکدست شود، فقط اشعار نیمایی را انتخاب کردم».
درمجموعه مقالات «شیوه شیوایی» خبری از نقد شعر نیما یوشیج نیست. وقتی علت را از استاد خرمشاهی می‌پرسیم، می‌گوید: «نیما ازنظر من شاعر بزرگی نیست. من 10 شعر خوب بیشتر از او نمی‌دانم. بقیه شعرهایش ازنظر زبانی ضعیف است. اگر اخوان ثالث نبود، شعر نیمایی به تکامل نمی‌رسید».
 انتشار دیوان خرمشاهی شاید تا یک ماه دیگر
دیوان شعر استاد خرمشاهی نیز از سال گذشته تا امروز، منتظر انتشار است. این پژوهشگر برجسته از سرنوشت اشعار 60 ساله خود می‌گوید: «دیوان شعرم به نام «چقدر آسمان دارم» برگرفته از یکی از اشعار من است که به خانم سیمین بهبهانی تقدیم کرده‌ام. من دیوان را سه بار غلط‌گیری کرده‌ام، اما به خاطر گرانی کاغذ و... انتشارش به تعویق می‌افتد. این دیوان، اشعار من از سال 1340 تا 1400 را دربر می‌گیرد. شاید تا یک ماه دیگر منتشر شود».

به پیج اینستاگرامی «آخرین خبر» بپیوندید
instagram.com/akharinkhabar