نگاهی به ۷۶ سال حضور لندروور در ایران

آخرین خودرو/ لندروور یکی از خودروهایی است که از نخستین روزهای آغاز حیات پا به ایران گذاشت و در خلال سال‌های طولانی و علیرغم نشیب و فرازهای گوناگون همواره در کشورمان حضوری موثر و قابل توجه داشت که گاه به صورت وارداتی و گاه به صورت مونتاژی در بازار داخلی عرضه شد.

لندروور (Land Rover) نخستین بار به عنوان خودرویی سبک ، همه جارو و مناسب برای کارهای کشاورزی و صنایع کوچک در سال ۱۹۴۸ میلادی در نمایشگاه آمستردام معرفی شد .

به گزارش آخرین خودرو، لندروور توسط مهندس شرکت روور انگلیس Maurice Wilks که خود او نیز به کارهای کشاورزی می‌پرداخت و از یک جیپ آمریکایی به جای تراکتور استفاده می‌کرد طراحی شد. اما پس از مدتی Maurice Wilks به دلیل فرسوده شدن جیپ مورد استفاده در مزرعه اش تصمیم به خرید یک جیپ جدید گرفت ولی به دلیل قیمت بالای جیپ نو، او قادر به انجام این کار نبود و به این ترتیب ایده ساخت این خودرو در ذهنش شکل گرفت که بلافاصله او، این ایده را با مدیران روور مطرح کرد که مورد قبول آنان نیز قرار گرفت .

از همان روزهای ابتدایی این ایده به صورت ساخت خودرویی جهت جایگزینی با تراکتور در دستورکار شرکت روور انگلیس قرار گرفت و سعی بر آن بود که تا جای ممکن شبیه به تراکتور طراحی شود که قابلیت اتصال به گاو‌ آهن و سایر تجهیزات کشاورزی به همین دلیل بود. حتی در نمونه های اولیه عرضه شده به بازار فرمان درست در وسط خودرو و مشابه تراکتورها قرار گرفته بود که پس از تولید تنها ۲۵ دستگاه فرمان به سمت راست یا چپ، بر اساس بازار هدف، منتقل شد.

---

بازار

---

همزمان در ایران هم با فروش جهانی لندروور در سال ۱۳۲۷ تجارتخانه بیدار توانست نمایندگی این برند در ایران را عهده دار شود ، محل نمایندگی در خیابان شاه رضا در نزدیکی دروازه دولت قرار داشت.

یکی از جالب ترین و خلاقانه‌ترین اقدامات تجارت‌خانه بیدار در معرفی لندروور به مردم ایران به نحوه تبلیغات آن برمی‌گردد که با نمایش ویدیوهای کوتاه تبلیغاتی در سینماها و پیش از آغاز فیلم سعی در جلب توجه مردم به خود را داشت. تا پیش از روز جمعه ۱۱ مهر سال ۱۳۳۷  که تلویزیون به صورت رسمی و به وسیله حبیب ثابت کارآفرین معروف آن زمان و مالک شرکت‌هایی همچون پپسی ایران (زمزم کنونی)، ثابت پاسال (نمایندگی فولکس واگن در ایران) و … در ایران آغاز به کار کرد، می‌توان این اقدام تجارت‌خانه بیدار را یکی از نوآورانه‌ترین شیوه‌های تبلیغاتی در ایران آن زمان دانست که به بهترین شکل در سهم گیری از بازار خودرو به اثبات رسید و لندروور توانست در مدت زمان اندکی در میان مردم ایران، خان‌ها و ملاکان، شهربانی و ارتش به محبوبیت برسد و به رقیبی جدی برای جیپ بدل گردد.

چند سال بعد تجارتخانه بیدار به شرکت بزرگ ایران شرق و مالک آن ایزدپناه که نمایندگی برند هایی چون رنو و استودیبیکر را هم در اختیار داشت واگذار شد و پس از آن یکی از قدیمی ترین خودروسازان ایرانی به‌نام مرتب خودرو در تاریخ ۱۴ مهر سال ۱۳۳۶ در تهران تاسیس و با نام کارخانجات لندروور در اداره ثبت شرکت های تهران به ثبت رسید اما آغاز به کار رسمی شرکت در سال ۱۳۴۰ با واردات محدود محصولات لندروور بود و عملیات مونتاژ محصولات لندروور هم در سال ۱۳۴۱ با سه تیپ سواری ۷ نفره ، وانت نیم تن و وانت ۱ تن شروع شد.

اما شرکت مرتب برخلاف سایر خودروسازان آن زمان ایران علاقه زیادی به گسترش سبد محصولات خود نداشت و محصولاتش  به همین چند نمونه محدود ماند.  

 این شرکت در ۱۳۵۰ به شرکت سهامی خاص و در ۱۳۵۴ به فرم شرکت سهامی عام تبدیل گردید. پس از وقوع انقلاب ۱۳۵۷ ایران، شرکت مرتب از سوی شورای انقلاب، ملی اعلام شد.

شرکت مرتب تا سال ۱۳۶۰ قطعات خودروهای مونتاژی خود را از شرکت روور انگلستان تأمین می‌کرد ولی به علت تحریم ایران، از آن سال قطعات خودروها، از طریق شرکت اسپانیایی سانتانا خریداری می‌شد ، سانتانا در واقع مانند شرکت مرتب، مونتاژ کننده محصولات لندروور انگلستان در اسپانیا بود که پس از مدتی توانست با مهندسی معکوس و داخلی سازی قطعات ، از همکاری و خرید قطعات از روور انگلیس بی نیاز شود ضمن اینکه قطعات اسپانیایی ارزان تر بودند و با توجه به آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران قطعات ارزان تر اسپانیایی بیشتر مورد توجه مسئولان و مقامات کشوری قرار گرفت. از سال ۱۳۶۶ به بعد هم قطعات منفصله لندروور منحصرا از سانتانا اسپانیا خریداری می‌شد ، بدین ترتیب کپی جدیدی از لندروور در ایران با نام پاژن متولد شد.

در همین میان اما پس از توافق میان طرف ایرانی و اسپانیایی پارس‌خودرو هم با خرید قطعات منفصله لندروور از سانتانا به مونتاژ این خودرو در کنار جیپ توسن پرداخت. آن هم به صورت همزمان با مرتب خودرو.

از سال ۱۳۷۸ با اعلام ورشکستگی سانتانا ، موتور Z24  نیسان که در مگا موتور تولید می‌شد و پیشتر بر روی نیسان پاترول پارس‌خودرو و وانت های جونیور مونتاژ زامیاد دیده می‌شد به قلب تپنده محصول جدید شرکت صنایع مرتب بدل گردید که پس از تغییر در گیربکس و استفاده از گیربکس ضریب سنگین و دیفرانسیل آن موجب بهبود شتاب و سرعت محصول جدید شد .

اما در سال ۱۳۸۲ همزمان با توقف تولید پاترول در پارس خودرو، به دلیل عدم توانایی موتور Z24 در پاس کردن استانداردهای جدید زیست محیطی مرکز تحقیقات مرتب خودرو موتور V6 هیوندای را جایگزین موتور سالخورده نیسان نمود این موتور که قبل از آن در هیوندای گالوپر به کار برده شده بود طی همکاری هیوندای و میتسوبیشی طراحی و ساخته شده بود. این اقدام مرتب خودرو مانند همان‌ کاری بود که سال‌ها بعد خودرو سازان چینی با انجام آن نخستین خودروهای خود را به بازارهای جهانی روانه کردند و برخی پبکاپ های چینی مانند کاپرا ، وینگل ، آمیکو آسنا و… از جمله نمونه‌های تکرار این استراتژی هستند.

در آن سال محصول دیگری به خط تولید مرتب خودرو افزوده شد بنام سانگ یانگ موسو از کره جنوبی با دو موتور ۲۳۰۰ سی سی ۴ سیلندر و ۳۲۰۰ سی سی ۶ سیلندر که هر دو از ساخته های مرسدس بنز بودند (M111) که در تبلیغات آن زمان موسو هم بر این نکته تاکید زیادی شد و توانست در بازه ی زمانی نه چندان طولانی نقش خودرو لوکس بازار را ایفا کند که عمده فروش آن را مدل ۶ سیلندر ۳۲۰۰ سی سی تشکیل می‌داد اما مسائلی چون ناهماهنگی گیربکس با موتور که در مدل های اتوماتیک نمود بیشتری داشت به علاوه ی ایرادات مونتاژی و برقی و از همه مهم تر آزاد شدن واردات خودرو به کشور باعث شد خیلی زود روزهای اوج موسو به پایان برسد البته بعد ها برخی قطعات موسو مثل دیفرانسیل ، صندلی و … در پاژن هم بکار برده شد تولید موسو تا سال ۱۳۸۶ در سایت کاشان مرتب خودرو ادامه یافت. در حقیقت تولید موسو در مرتب خودرو بیش‌ از هر چیز ارتقا پاژن از لحاظ برخی آپشن‌ ها را در پی داشت که ای کاش این ارتقا هر چند اندک در بحث کیفیت ساخت و مونتاژ قطعات نیز دیده می‌شد تا دیگر بریدن فرمان و یا ترمز، به ایرادی شایع و بدیهی در پاژن بدل نمی‌گردید.

در سال ۱۳۸۷ پس از شکست موسو ، مرتب خودرو برای جبران باز هم به سراغ سانگ یانگ رفت و این بار قرار بود تا رکستون عضو جدید خانواده مرتب خودرو در ایران باشد که هیچگاه عملی نشد و گروه مرتب تا سال ها به عرضه محدود پاژن بسنده کرد

در سال ۱۳۹۳ دو خودروی GAC GONOW G5 , GX5 از سوی مرتب خودرو رسما به بازار کشور معرفی شدند که در دو تیپ دو دیفرانسیل و تک دیفرانسیل پیش فروش و تعداد کمی هم به برخی مشتریان تحویل داده شد اما به دلایلی چون آماده نبودن خط تولید مرتب خودرو و ناتوانی در پاسخ گویی به تعهدات مشتریان پس از جنجال های فراوان و نارضایتی مشتریان مونتاژ این خودرو هم شروع نشده پایان یافت و مرتب خودرو را تا مرز ورشکستگی کشاند.

در سال ۱۳۹۴ مرتب خودرو برای فرار از این بحران، هرور را عرضه کرد، هرور نام کوهی است در استان لرستان و در حوالی شهر خرم آباد. اما هرور اصلا ماشین جدیدی به شمار نمی آمد بلکه مدل اصلاح شده پاژن بود که این بار موتور دیزلی کامینز ISF (مونتاز چین و مشترک با فوتون تانلند) به همراه گیربکس جدید ، پلوس خلاص کن اتوماتیک و برخی بروز رسانی های جزئی در طراحی داخلی و خارجی  به همراه بهبود جرئی در کیفیت نازل ساخت ، از جمله تمایزهای هرور نسبت به پاژن بود که البته هرور هم مانند پاژن نتوانست موفقیتی در بازار فروش بدست بیاورد و کار مرتب خودرو به تعطیلی کشیده شد.

البته در سال‌های پایانی دور پیشین واردات خودرو به ایران نیز دو شرکت روان‌ رو خودرو و وستا ران، سعی در واردات محصولات جدید لندروور، رنجروور به ایران داشتند که حتی شرکت وستاران برنامه عرضه این خودروها با کیت منصوری را در برنامه خود داشت که علیرغم تلاش‌های متعدد، تبلیغات و حتی راه‌اندازی شوروم در تهران هیچ کدام از این دو شرکت موفق به عرضه این خودروها در بازار نشدند تا همچنان شرکت اتو رایزن که پیش از انقلاب، واردات رنجروور به کشور را عهده دار بود تنها واردکننده زیرشاخه لوکس لندروور به کشور باشد.

تعطیلی مرتب خودرو حدود دو سال ادامه داشت تا این که سیف خودرو با خرید سهام آن خط تولید محصولات بیسو چین در دو مدل T3 و T5را در این شرکت به راه انداخت و برای همیشه تولید انواع و اقسام محصولات مشابه لندروور با حواشی و شایعه‌های فراوان در ایران برای همیشه پایان یافت. یکی از این حواشی صادرات قطعات لندروور از ایران به انگلستان و خطوط تولیدی کمپانی مادر بود، موضوعی هیچ‌گاه سندی رسمی برای تایید و یا تکذیب آن بدست نیامد، هر چند که کیفیت پایین محصول ایرانی و قرضی بودن اکثر قطعات ظاهری و فنی آن، خود تا حد زیادی درستی این ادعا را زیر سوال می‌برد.

سیف خودرو در سال ۱۳۸۳ ابتدا با وعده واردات محصولات سوبارو ژاپن خود را معرفی کرد که با عرضه بسیار محدود این محصولات، سیف خودرو چندان به معروفیت نرسید، هر چند که در سال‌های بعد نیز روند قطره‌ چکانی واردات سوبارو توسط سیف خودرو همچنان ادامه داشت تا این که در نمایشگاه خودرو سال ۱۳۹۶ تهران با محصولات Huwtai چین حاضر شد ، سال بعد هم در غرفه مشترک سیف خودرو و مرتب خودرو محصولات برند تازه وارد بیسو چین به نمایش درآمد که البته بدلیل برخی مسائل تولید این خودرو تداوم چندانی نداشت و پس از عرضه تعدادی محدود بیسو T3، در سال ۱۳۹۸ محصولات SWM جایگزین آن شد

کراس اووری جدید از شرکتی ناشناخته که می‌کوشید خود را ایتالیایی جلوه دهد که البته قرابت چندانی هم با شرکت اصلی که به ساخت موتور سیکلت می‌پرداخت نداشت. اما در سال ۱۴۰۰ تولید محصولات SWM هم به پایان خود رسید و عملا از آن سال هیچ خودرویی از خط تولید سیف خودرو و صنایع مرتب خارج نشد و تنها با ارائه خدمات پس از فروش به محصولات پیشین، سعی در زنده نگاه داشتن این دو شرکت شد تا بدین ترتیب پس از پایان حضور لندروور به عنوان خودروسازی شایسته و بزرگ، مرتب خودرو هم به تاریخ پیوست. شرکتی که پتانسیل بالایی برای تبدیل شدن به خودرو سازی مستقل داشت اما با تغییر مدیریت‌های پی‌ در پی، مدیریت‌های نا کارآمد و عدم تعیین استراتژی مشخص به سرنوشتی تلخ دچار شد و کشورمان یکی از نخستین خودروسازان خود را از دست داد.

به پیج اینستاگرامی «آخرین خودرو» بپیوندید
instagram.com/akharinkhodro.ir