مفهوم فیس لیفت در خودروسازان ایران و جهان

ايران جيب/ عبارت فيس ليفت (Face Lift) به معناي ارتقاء ظاهري در صنعت خودروسازي شامل ايجاد تغييرات ظاهري روي بدنه خودرو و تزئينات داخل کابين است. اين‏گونه تغييرات در شرکت‏ هاي خودروسازي مطرح دنيا رواج چشمگيري داشته، به نحوي که خودروسازان بزرگ، دو تا سه سال بعد از توليد و عرضه يک محصول جديد به بازار، اقدام به ايجاد تغييراتي روي ظاهر خودرو مي‏کنند و به اين ترتيب خودرويي با پلت‏فرم قبلي، ولي با ظاهري جديد، به بازار ارائه مي‏شود. توليد مدل جديد يک خودرو، ۱۰ سال به طول مي ‏انجامد و در اين مدت، شرکت خودروساز دو يا سه محصول با فيس ليفت يا تغييرات ظاهري جديد به بازار عرضه مي‏کند. اين در حالي است که شرکت خودروساز پس از گذشت ۱۰ سال، پلت‏فرم خودرو را به طور کلي تغيير مي‏دهد. در اين مطلب به مقايسه مفهوم فيس ليفت در ايران و جهان مي ‏پردازيم. مفهوم فيس ليفت نزد خودروسازان جهان خودروسازان بزرگ جهان که ميزان توليد بالايي داشته و در هر سال چند مدل خودرو تحويل بازار مي‏دهند، براي توسعه بازار و استفاده بهينه از خطوط توليد يک خودروي خاص، در شکل ظاهري آن خودرو تغييراتي ايجاد مي‏کنند. سه نوع تغيير معمول است: Redesign، Major Facelift و Minor Facelift. Redesign (طراحي مجدد) در اين نوع تغيير، محصول جديد در طراحي، هيچ نشانه ‏اي از خودروي نسل قبل ندارد و داراي ظاهري متفاوت است چون پلت‏فرم خودرو به طور کلي تغيير مي ‏يابد. براي مثال مرسدس بنز C-Class مدل 2014 يک ريديزاين از مرسدس بنز C-Class مدل 2012 است، چون در آن نشانه ‏اي از طراحي مرسدس بنز نسل قبل نمي‏ بينيد. ريديزاين کردن يا طراحي مجدد يک خودرو، به عوامل زيادي مانند توليد بلند مدت يک طرح درخط توليد، ايجاد تحول در طراحي، يا ارائه طرح ‏هاي متفاوت براي رسيدن به يک طرح خاص، بستگي دارد. Major Face Lift (تغيير عمده در ظاهر) فيس ليفت ماژور، ايجاد تغييرات عمده و اصلي در طراحي خودرو، روي همان پلت‏فرم قبلي بوده که شامل تغيير طراحي ظاهر بدنه، کابين و داشبورد، افزايش آپشن‏ ها، تجهيزات جديد و حتي تغيير نوع موتور خودرو است. مثلاً رنو داستر نسبت به رنو لوگان، دچار فيس ليفت عمده شده، چرا که طراحي بدنه، نوع کلاس خودرو، چراغ ‏هاي جلو و عقب، داشبورد و حتي گيربکس و موتور خودرو نيز تغيير يافته، ولي روي همان پلت‏فرم قبلي ساخته شده است. Minor Face Lift (تغيير جزيي در ظاهر) در فيس ليفت مينور، طرح کلي بدنه و داشبورد حفظ مي‏گردد و تغييرات جزيي در ظاهر خودرو ايجاد مي‏شود. مثلاً مرسدس بنز C-Class سال 2012 نسبت به مدل 2010 دچار فيس ليفت مينور يا جزيي شده، چرا که تنها طراحي سپر و چراغ ‏هاي جلو دچار تغييرات ناچيزي شده است. هر شرکت خودروسازي، عملاً چند سال بعد از توليد، تغييراتي در طراحي بدنه، اتاق و يا امکانات آن محصول ايجاد مي‏کند و آن را به عنوان يک مدل فيس ليفت به بازار مي‏فرستد. برخي اوقات اين تغييرات حتي شامل نوع موتور خودرو و پلت‏فرم نيز مي‏شود. سير تحول يک مدل خودرو بر اساس احساس نياز شرکت سازنده آن و با توجه به پارامترهاي متعددي صورت مي‏گيرد؛ پارامترهايي مانند زمان تغييرات ظاهري در بين رقبا، بالا رفتن تکنولوژي و کاهش محدوديت‏ هاي طراحي، استفاده بهينه از خط توليد، به خطر افتادن جايگاه يک مدل خودرو در بازار و تغيير سياست ‏هاي شرکت سازنده که همه اينها در تغيير و تحول يک مدل خودرو تأثير خواهند گذاشت. خودروسازان مطرح دنيا در زمينه طراحي خودرو پيشرفت ‏هاي زيادي کرده‏ اند و معمولاً خود آنها داراي مراکز تخصصي طراحي هستند و يا با يک يا چند شرکت تخصصي طراحي بزرگ قراردادهاي کلان منعقد مي‏کنند. طرح ‏هاي زيادي توسط مراکز تخصصي خودرو براي تغيير مدل‏ هاي توليدي به خودروسازان ارائه مي‏گردد و از بين آنها بهترين ‏ها براي توليد مدل کانسپت انتخاب مي‏شوند و در خصوص طرح کانسپت از طريق رونمايي در نمايشگاه ‏هاي بين‏ المللي، از مردم نظرسنجي مي‏شود. البته بسياري از خودروهاي کانسپت با وجود اينکه در نمايشگاه ‏هاي بين ‏المللي خودرو مورد استقبال افراد زيادي قرار مي‏گيرند، ولي به دليل طراحي خاص و نياز به سرمايه‏ گذاري هنگفت براي توليد آنها، در حد يک طرح مفهومي باقي مي‏مانند و تنها نشانه ‏هايي از آن، در مدل‏هاي جديد و طرح‏ هاي آينده کمپاني استفاده خواهد شد. طراحان برتر دنيا اکثراً از کشورهاي ايتاليا يا آلمان هستند که با شرکت ‏هاي معروف خودروسازي دنيا و يا شرکت ‏هاي تخصصي طراحي خودرو در زمينه تغيير ظاهري خودرو (فيس ليفت) همکاري مي‏کنند. با بررسي طراحي بدنه خودروهاي پرطرفدار خارجي، به اين نکته پي خواهيم برد که علي رغم اعمال تغييرات در مدل اين‏گونه خودروها، فرم اصلي و طراحي بدنه تغيير خاصي نکرده و تا حدودي ثابت و قابل شناسايي باقي مانده است. اين امر به دليل وجود ژن مشترک يا همان DNA يکساني است که در طرح خانواده آنها وجود دارد. به عنوان مثال، براي محصولات کمپاني پورشه آلمان تا چندين سال امکان توليد وجود دارد، چرا که مشتريان پورشه خواستار محصولاتي با همان طرح اوليه پورشه هستند و چنين خودروسازي تنها با توجه به الزامات قانوني و محدوديت ‏هاي زيست محيطي، با حفظ طرح اصلي و DNA خودرو، تغييرات فيس ليفت خود را روي محصولات جديد انجام مي‏دهد. خودروسازان کره جنوبي با به ‏کار گرفتن مديران، مهندسان و طراحان شرکت‏ هاي مطرح خودروسازي دنيا گام‏ هاي بلندي در زمينه طراحي خودرو و فيس ليفت مدل ‏هاي قبلي خود برداشته ‏اند. در اين شرکت ‏هاي خودروسازي، تغييرات ظاهري و سيستمي به يکباره انجام مي‏شود و هر چند سال يک بار مدل جديدي با تغيير طراحي و ارتقاء موتور و سيستم ‏هاي ايمني جديد توسط آنها ارائه مي ‏شود. به همين دليل، طول عمر يک مدل خودرو در خط توليد اين کارخانه‏ ها از 10 به 4 سال کاهش يافته و نسل جديد يک خودرو با ايجاد تغييرات در طراحي ظاهري، کيفيت، ايمني و حتي تغيير موتور به بازار ارائه مي ‏شود. خودروسازان بزرگ دنيا در حال حاضر براي تغييرات مدل 10 سال بعد برنامه‏ ريزي و طراحي مي‏کنند و در مدت 4 تا 5 سال چند مدل کانسپت طراحي کرده و يک مدل جديد با تغيير طرح کلي به بازار عرضه مي‏کنند. حتي خودروسازان چيني در سال‏ هاي اخير با آرايش خودروهاي خود و کپي کاري از خودروسازان بزرگ، بدون توجه به مشخصات فني محصولاتشان، توانسته ‏اند به مدلي موفق و مناسب براي فيس ليفت خودروها و به دست آوردن بازار کشورهاي جهان سوم تبديل شوند، اين در حالي بوده که زمان فيس ليفت برخي خودروهاي چيني حتي تا 2 سال کاهش يافته است. مفهوم فيس ليفت نزد خودروسازان ايران در چند سال اخير، خودروسازان ايراني نيز به اهميت تغيير ظاهري محصولات يا همان فيس ليفت پي برده‏ اند، ولي با توجه به اينکه عمر اين هنر يا صنعت در شرکت‏ هاي خودروسازي داخلي کم است، لذا بايد برنامه‏ هاي منسجم تري براي اين امر تدوين کنند. فرآيند تغيير ظاهر خودرو در خودروسازي ايران از 4 سال قبل آغاز شده که داراي روندي مثبت بوده، هر چند که خودروسازان ايران در ابتداي مسير فيس ليفت هستند، ولي به دليل ارزيابي مثبت روند تغيير ظاهر خودروهاي داخلي، بايد مورد تشويق قرار گيرند و تجهيزات و تسهيلات مورد نظر براي پيشبرد اين امر در اختيارشان قرار گيرد. در اين خصوص بايد از تجربيات خودروسازان بزرگ دنيا استفاده کرد، چرا که اين‏گونه شرکت‏ها در زمينه تغيير طراحي محصولات خود با شرکت‏ هاي تخصصي طراحي خودرو قرارداد منعقد مي‏کنند و طي چندين سال از مشاوره طراحي آن ها بهره مي ‏برند، ولي در ايران با توجه به ميزان پايين توليد خودرو و همچنين عدم وجود شرکت‏هاي طراحي خودروي بين ‏المللي، اين امر هنوز امکان‏ پذير نشده است. روال تغيير طرح در ايران کمي متفاوت بوده و معمولاً بعد از ارائه مشخصات طرح اوليه توسط خودروساز، با استفاده از برگزاري مسابقه طراحي بين طراحان خودروي کشور، چند طرح خاص انتخاب مي‏ شوند و در خصوص طرح‏ هاي ممتاز از يک جامعه آماري شامل مشتريان و مصرف کنندگان، نظرخواهي صورت مي‏گيرد و پس از نظرسنجي، طرح انتخابي اکثريت مردم براي اجرا، نهايي مي‏شود. براي مشتريان ايراني اولويت نخست در خريد خودرو، قيمت است و تجهيزات و امکانات، در مرتبه بعدي قرار مي‏گيرند. از اين رو خودروسازان داخلي براي فروش خودروهاي فيس ليفت خود، بايد هزينه ‏هاي توليد را به نحوي تنظيم کنند که مشتريان توانايي و امکان خريد خودرو را داشته باشند. در اين راه بخش آکادميک علوم مهندسي خودروي کشور، در حال طراحي و ارائه يک پلت‏فرم مشترک است تا چند خودرو بر مبناي آن توليد گردد. در اين روند، به دليل يکسان بودن پلت‏فرم محصولات، هزينه‏ هاي توليد کاهش مي ‏يابد و اکثر هزينه‏ هاي توليد در بخش طراحي بدنه و داشبورد که در معرض ديد مصرف کننده هستند، صرف خواهد شد. متأسفانه در خودروهاي ايراني، DNA مشترک طراحي وجود ندارد و خودروسازان داخلي، الزامي براي وفادار ماندن به طرح اوليه و DNA مشترک خانواده محصولاتشان نمي‏بينند. از همين رو ارائه يک مدل جديد در بازار با تنوع نظرات مشتريان و مصرف کنندگان مواجه خواهد شد و به همين دليل طراحي ظاهري خودروهاي داخلي تغيير چنداني نکرده است، ولي در خودروسازان خارجي به دليل برنامه ‏ريزي‏ هاي دقيق، کليه اين تغييرات يکباره انجام شده و تنها در مدت 4 سال، مدل جديد يک خودرو با تغييرات عمده ظاهري و تکنولوژيک به بازار عرضه مي‏شود. اين در حالي است که در ايران تغييرات يک مدل خودرو براساس نيازهاي ضروري انجام مي‏شوند که با توجه به عدم تغيير ظاهري خودرو، باعث قابل مشاهده نبودن بسياري از تغييرات انجام شده مي‏گردد. در ايران فيس ليفت ‏هاي سايپا X111، پارس تندر و سورن از نمونه‏ هاي موفق خودروسازان داخلي محسوب مي‏شوند که به ترتيب تغيير يافته خودروهاي پرايد هاچ‏بک، رنو تندر و سمند هستند. مثلاً وانت آريسان بعد از نيم قرن به عنوان فيس ليفتي براي پيکان وانت معرفي شده که علاوه بر تغييرات ظاهري، به کولر، استاندارد آلايندگي و فرمان هيدروليک مجهز شده، در صورتي که در خودروسازان خارجي، اين تغيير مدل تنها در مدت 4 تا 5 سال صورت مي‏گيرد. ذکر اين نکته لازم است که تغييرات ظاهري کوچکي مانند تغيير چراغ، گلگير يا در موتور، همانند تغييري که در خودروي سايپا 132 نسبت به 131 ايجاد شد، برخلاف تصور عامه، مشکل بوده و به تست‏هاي مختلف فني، هزينه بالا و زمان زيادي نياز دارد، يا مثلاً نصب موتور ملي و ترمز ABS روي خودروي سمند که نتيجه فعاليت‏ هاي مهندسي بوده و با توجه به بضاعت خودروسازان داخلي، قابل تقدير است. خودروسازان موفق بين ‏المللي از هم اکنون تغييرات طرح 10 سال بعد خود را برنامه ‏ريزي مي ‏کنند، در صورتي که خودروسازان داخلي، امروز به رفع ايرادات محصولات جاري پرداخته و کارهايي را انجام مي‏دهند که بايد چند سال قبل به آنها مي ‏پرداختند، مثل کاهش ميزان آلايندگي خودروها، طراحي گيربکس ‏هاي اتوماتيک و توليد موتورهاي سبک. به عنوان مثال، فيس ليفت دنا بعد از 15 سال از خودروي سمند توليد و به بازار عرضه شد، در حالي که خودروسازاني همچون هيونداي يا تويوتا در اين مدت، 4 يا 5 تغيير طرح کلي داشته و چند مدل مختلف به بازارهاي جهاني عرضه کرده ‏اند. کوتاه کردن زمان تغييرات طراحي و ظاهري محصولات داخلي، نيازمند ايجاد مراکز تخصصي طراحي و توسعه خودرو بوده و از طرف ديگر، خودروسازان بايد فعاليت ‏هايي نظير مطالعات بازار و نيازسنجي مصرف ‏کنندگان را جدي تر بگيرند. به عنوان مثال، عليرغم اصلاحات فني زيادي که از ابتداي توليد پرايد در آن ايجاد شده، اين تغييرات براي مشتريان قابل لمس نبوده اند، چرا که ظاهر اين خودرو نسبت به گذشته، تغيير زيادي نکرده است. با کانال تلگرامي «آخرين خبر» همراه شويد