«ناباروری» و اختلال در روابط؛ عارضه مهم تغییر جنسیت

آخرين خبر

بروزرسانی 1403/07/20 - 13:50

«ناباروری» و اختلال در روابط؛ عارضه مهم تغییر جنسیت

آخرین خبر/ تغییر جنسیت، چه از مرد به زن و چه از زن به مرد، فرآیندی بسیار پیچیده، شامل ارزیابی‌های روان‌پزشکی، روان‎‌درمانی، هورمون‌درمانی و درنهایت عمل جراحی است. عمل تغییر جنسیت، یک جراحی برگشت‌ناپذیر است، بنابراین افرادی که قصد انجام این جراحی را دارند، باید با دقت تمام جوانب آن‌ را درنظر بگیرند. در ادامه با عمل تغییر جنسیت، روش‌های انجام آن، انواع آن و عوارض احتمالی ناشی از جراحی، بیشتر آشنا می‌شویم.

عمل تغییر جنسیت، جراحی‌ای است، که برای تبدیل جنسیت افراد مبتلا به دیسفوریای جنسی، به جنسیت موردنظرشان انجام می‌شود. تغییر جنسیت به انگلیسی معادل عبارتSex Reassignment و عمل تغییر جنسیت به انگلیسی معادل Sex Reassignment Surgery است.
افراد مبتلا به دیسفوریا جنسی یا آشفتگی جنسی، احساس می‌کنند که در بدنی با جنسیت اشتباه به دنیا آمده‌اند.

جراحی تغییر جنسیت :
افراد دچاراختلال هویت جنسی و یا عدم تطابق ژنتیک و فیزیک جنسیت خود دچار مشکلات روحی و روانی متعددی هستند . این افراد در اقلیت هستند و احساس می کنند که با جنسیت اشتباه بدنیا امده اند که پس از انجام مشاوره های لازم ، در صورت تأیید ، کاندید جراحی تغییر جنسیت می شوند.

عمل تغییر جنسیت در چه افرادی انجام می شود؟
با اینکه علت اصلی بلاتکلیفی جنسی یا همان اختلال در درک هویت جنسی مشخص نیست اما به هر حال برای رفع رنج این افراد ، عمل تغییر جنسیت بنا به درخواست آنها انجام می شود تا به جنسیت دلخواه برسند. همچنین افراد دو جنسیتی نیز برای تعیین تکلیف ، باید عمل تغییر جنسیت را انجام دهند. جراحی تغییر جنسیت امکان هماهنگی ظاهر فیزیکی شخص با دیگر دیگر مشخصات جنسی فرد را فراهم میکند.
مراحل تغییر جنسیت :
در افراد ترنس سکچوال پس از ابراز تمایل فرد به تغییر جنسیت ، دختران به متخصص زنان و پسران به اورولوژیست مراجعه کرده تا آزمایشات هورمونی و ژنتیکی و نیز سونوگرافی لگن برای آنان انجام شود. در صورت تطابق ژنتیک و ظاهر فیزیکی ، فرد برای مشاوره روانپزشکی ارجاع داده می شود. همچنین برای اقدامات قانونی باید به مراجع قضایی مراجعه شود.

بهترین سن تغییر جنسیت :
عمل تغییر جنسیت باید ها و نباید هایی دارد که در نظر گرفتن انها بسیار اهمیت دارد. باید توجه داشت که این عمل ، یک تغییر دائمی بوده و راه برگشتی وجود ندارد. بنابراین شخص در هنگام تصمیم گیری باید از نظر سنی ، ذهنی و عقلی و نیزسلامت روان ، صلاحیت لازم را داشته باشد. بهترین سن برای تغییر جنسیت همان سن قانونی یعنی بالای 18 سال است .

عمل تغییر جنسیت در ترنس سکچوال ها :
تغییر جنسیت به فرد متقاضی کمک می کند تا با هویت جنسی خود هماهنگ شود.این فرایند ، مراحل مختلف و ابعاد وسیعی دارد . از تغییر خصوصیات ظاهری فرد در افراد ترنس سکچوال ( با مصرف هورمون ) تا جراحی اندام تناسلی و تغییر آن به جنسیت دلخواه ، تا جراحی پستان ، لگن و....
عمل های جراحی متعدد برای تغییر جنسیت فرد توسط تیمی متشکل از جراح زنان ، جراح پلاستیک و جراح اورولوژیست و طی مراحل مختلف انجام می شود.

عمل تبدیل زن به مرد :
در افراد مؤنث ترنس که می خواهند به جنس مرد تبدیل شوند ، لازم است رحم و تخمدان از لگن خارج شوند و همچنین تخلیه بافت پستان صورت گیرد. جراحی تغییر جنسیت برای تغییر اندام تناسلی ( بیضه مصنوعی و آلت تناسلی مردانه ) توسط جراح پلاستیک انجام می شود . محرای ادرار نیز باید بازسازی شود.

عمل تغییر مرد به زن :
در افرادی که مذکر و ترنس هستند ، برای تغییر جنسیت باید بافت بیضه کامل برداشته شده و آلت تناسلی برای تغییر به لابیا ماژور استفاده شود. واژینوپلاستی برای ایجاد واژن و جراحی ماموپلاستی برای تعبیه پروتز سینه و افزایش سایز سینه نیز انجام می شود. مجرای ادرار نیز باید در جای مناسب تعبیه شود.

مشکلات پس از جراحی تغییر جنسیت :
عمل جراحی اندام تناسلی از مرد به زن راحت تر از زن به مرد است. مهمترین مشکل افراد ترنس سکچوال پس از تغییر جنسیت ، ناباروری است و این افراد قدرت باروری خود را از دست می دهند که باید در مشاوره قبل از عمل از ان اگاه باشند. همچنین عملکرد جنسی آنها نیز ممکن است مانند افراد عادی نباشد. مشکلات ارتباطی بعد از جراحی نیز ممکن است ادامه داشته باشند که باید تحت نظر روانپزشک باشند.

بارداری در افراد ترنس سکچوال :
مهمترین مشکل افراد ترنس سکچوال این است که افراد ترنس بعد از تغییر جنسیت ، بعلت اینکه تخمدان و بیضه را طی عمل جراحی تغییر جنسیت از دست داده اند ، نابارور می باشند. برخی افراد ممکن است قبل از جراحی ، تمایل به فریز تخمک و اسپرم داشته باشند .این افراد شاید بتوانند با استفاده از راهکارهایی مانند استفاده از رحم اجاره ای ، تخمک اهدایی ، جنین اهدایی و .... تحت نظر پزشک فوق تخصص ناباروری در آینده صاحب فرزند شوند.

بررسی فقهی تغییر جنسیت

مراجع عظام تقلید درباره تغییر جنسیت و احکام پیرامونی آن نظراتی دارند که در این گزارش آرای فقهی امام خمینی (ره)، آیت‌الله خامنه‌ای، آیت‌الله سیستانی را مرور می‌کنیم.
انسان به لحاظ جنسیت در واقع یا مرد است یا زن؛ در فقه اسلامی علاوه بر این دو، عنوان سومی نیز موضوع احکام قرار گرفته است که به آن خنثی گفته می‌شود و بر دو قسم خنثی مشکل و غیر مشکل تقسیم می‌شود. شخص خنثی در واقع یا زن است یا مرد، هرچند که احتمال وجود جنس سومی نیز مطرح شده است. از آنجا که اخیراً امکان تغییر جنسیت با پیشرفت علم پزشکی فراهم گشته است، این مسأله در فهرست موضوعات مستحدثه قرار می‌گیرد.
مبتلایان به اختلالات هویّت جنسی اقسام مختلفی دارند، در بین آنان دو گروه، بیشتر تمایل به تغییر جنسیت دارند:
الف. افراد تراجنسی یا ترنس‌سکچوال (transsexual) یا ترانس‌ها به کسانی گفته می‌شود که به دلیل نارضایتی از جنس خود، خواستار تغییر جنسیتشان هستند؛ آنان جنسیّتی که در روانشان حسّ می‌کنند با جنسیت جسمشان متضاد است، این افراد احساس می‏کنند به جنس دیگر تعلّق دارند، غالباً این گروه نابسامانی یا مشکلی در اندام تناسلی خود و بافت‌های داخلی جنسی ندارند و جنسیتشان از این جهت معلوم است، ولی از نظر ذهنی و روحی با مشکل روبرو هستند و منکر صحّت نوع جنسیت خود می‌باشند؛ مثلاً فرد دارای اندام‌های تناسلی مردانه است و حتّی از نظر ژنتیکی نوع کروموزمهای او XY است و مذکّر محسوب می‌شود، یا برعکس مثلاً فرد دارای اندام‌های تناسلی زنانه است و حتّی از نظر ژنتیکی نوع کروموزم‌های او XX است و مؤنّث محسوب می‌شود، با این وجود احساسات و تمایلات مردانه دارد؛ برخی، اصطلاح «خنثای روانی» را برای افراد تراجنسی که علایم جنس بدنی آنان با گرایش‌های روحی آنان مطابق نیست، به کار می‌برند.
ب. افراد دوجنسی یا هرمافرودیت (hermaphrodite) به کسانی گفته می‌شود که دارای اختلال ظاهری در اندام تناسلی و بافت‌های داخلی جنسی و گاه سیستم هورمونی جنسی هستند و معمولاً «نمای ظاهری از اندام هر دو جنس» را دارند و از بدو تولّد اندام تناسلی بینابین داشته و از ابهام جنسیّتی رنج می‌برند، آنان درصدد «کشف جنسیت» خویش برمی‌آیند.
درباره تغییر جنسیت به‌صورت کلی‌‌ نمی‌‌توان گفت جایز است یا خیر و باید مصادیق آن تفکیک شود. برخی از فقهای شیعه قائل به جواز هستند و عده بیشتری از فقها معتقد به عدم جواز هستند. همچنین فقهای اهل سنت معتقد به عدم جواز هستند؛ اما پرسشی که اینجا مطرح‌‌ می‌‌شود این است که با تغییر جنسیت تبدل موضوع حاصل‌‌ می‌‌شود یا خیر؟ فقهای معاصر شیعه و متخصصان پزشکی معتقدند که اساساً با این عمل جراحی و کارهای پزشکان هیچ تغییری حاصل‌‌ نمی‌‌شود.
طبق فتوای مراجع معظم تقلید کسی که جنسیتش محرز است، تغییر جنسیت برای او جایز نیست؛ یعنی فردی که از نظر فیزیک بدنی کاملاً مشخص است مرد یا زن است و در عمل جراحی ابتدا عقیم دائم گردد و بعد فقط به‌صورت ظاهری به شکل جنس مخالف درآید، در حالیکه به اذعان متخصصان هیچ تغییر جنسیت حقیقی اتفاق نیفتاده است، بنابراین این کار حرام خواهد بود.

بررسی فتوای امام(ره) درباره تغییر جنسیت
به لحاظ فقهی، نخستین فتوا و مبانی فقهی از سوی امام(ره) در سال ۱۳۴۳ بوده و در جلد دوم تحریرالوسیله این مسائل بیان شده است. اولین مسأله آن جواز است، جواز تغییر جنسیت در موارد ازدواج، ارث و حضانت به آن پرداخته شده است و امام یک فتوای ویژه در سال ۶۴ برای شخصی به نام فریدون صادر کرد که بعدها این فرد تغییر جنسیت داد و نام مریم خاتون ملک آراء را برای خود انتخاب کرد. امام(ره) در آن فتوا‌‌ می‌‌فرماید: «تغییر جنسیّت با تجویز طبیب مورد اعتماد اشکال شرعی ندارد و ان‌شاءالله در امان بوده باشید و کسانی را که شما ذکر کرده‌اید امید است مراعات حال شما را بکنند». باید توجه نمود که نظر امام درباره خاتون‌پور مُلک‌آرا، فتوا نیست و صورت فتوا ندارد و او را خنثی محسوب کرده است.
شاگردان امام (ره) حضرات آیات شاهرودی، سبحانی و استادی در تقریر کلام استاد خود می‌گویند: مراد امام این است که در مقام خارج و واقع اگر این اتفاق واقعاً بیفتد اشکال ندارد، نه این عمل‌های ظاهری که هیچ تغییری حقیقتاً رخ نمی‌دهد و سوای این عقیم شدن دائم و مشکلاتی دیگر نیز به دنبال دارد.
حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر رضا مهکام، عضو هیئت علمی مؤسسه پژوهشی امام خمینی (ره) نیز معتقد است: از فتوای مرحوم امام برای عمل‌های تغییر جنسیت سوء استفاده شده است و تاکنون بیش از ۲۰۰هزار نفر در ایران تحت عمل جراحی قرار گرفته‌اند! این استاد حوزه و دانشگاه تصریح دارد: طبق نظر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای فقط «هرمافرودیت‌ها و اینترسکس‌ها» برای مشخص شدن جنسیتشان، جایز است عمل کنند.
از سوی دیگر، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدمهدی کریمی‌نیا، نویسنده کتاب «تغییر جنسیت از منظر فقه و حقوق» می‌گوید: تغییر جنسیت در ایران آمار فراوانی دارد به‌گونه‌ای که دومین کشور پس از تایلند در جهان است که حتی از کشورهای دیگر برای این موضوع به ایران‌‌ می‌‌آیند و با توجه به ارزانی عمل جراحی تغییر جنسیت، از کشورهای اروپایی برای این امر حضور دارند و در این مورد افراط‌‌ می‌‌شود و به‌گونه‌ای از فقه و حقوق ایران سوءاستفاده‌‌ می‌‌شود. او معتقد است: در ایران دچار قانون نانوشته هستیم و قانون تغییر جنسیت در کشور وجود ندارد! در عین حال گنجینه‌‌‌ای ارزشمندی از فتواها و نظرات مراجع وجود دارد که تبدیل به قانون نشده و جای آن در قانون تغییر جنسیت خالی است.
پرسش‌هایی درباره «تغییر جنسیت» وجود دارد، نظیر: حکم تغییر جنسیت، تأثیر و حکم تغییر جنسیّت در ازدواج، نفقه و مهریه زوجه سابق، نفقه فرزندان، تأثیر بر ولایت فرزندان و حضانت، مسئله ارث، رجوع از تغییر جنسیت، وظایف پزشکان، تأثیر این مسئله بر عناوین خانوادگی و … از پرسش‌هایی است که باید به آن پرداخته شود.

حضرت امام خمینی (ره)
امام خمینی (ره) موضوع تغییر جنسیت و احکام آن را قریب به پنجاه سال قبل و در دوران مبارزه و تبعید، در پایان جلد دوم کتاب تحریرالوسیله و در ضمن مسائل مستحدثه مطرح فرموده‌اند.
‏مسأله ۱- ‏‏ظاهر آن است که تغییر جنس مرد به زن به سبب عمل و برعکس آن، حرام‏‎ ‎‏نیست. همچنین این عمل در خنثی حرام نیست تا ملحق به یکی از دو جنس شود؛ و آیا‏‎ ‎‏اگر زن در خود تمایلاتی از سنخ تمایلات مرد یا بعضی از آثار رجولیّت را ببیند یا مرد در‏‎ ‎‏خود تمایلات جنس مخالف را یا بعضی از آثار آن را ببیند، تغییر آن واجب است؟ ظاهر آن‏‎ ‎‏است که واجب نیست، در صورتی که شخص، حقیقتاً از جنسی باشد ولیکن تغییر‏‎ ‎‏جنسیت او به آنچه مخالف او است، ممکن باشد.‏
‏‏مسأله ۲- ‏‏اگر فرض شود که قبل از عمل بداند که داخل در جنس مخالف است و (در‏‎ ‎‏حقیقت) عمل، جنس او را به جنس دیگر، تبدیل نمی‌کند، بلکه از آنچه مستور است،‏‎ ‎‏کشف می‌نماید، در وجوب ترتیب آثار جنس واقعی و حرمت آثار جنس ظاهری شبهه‌ای‏‎ ‎‏نیست؛ پس اگر بداند که مرد است، آنچه بر مردان واجب و حرام است بر او واجب و‏‎ ‎‏حرام می‌‌باشد و برعکس؛ و اما وجوب تغییر صورت آن و کشف آنچه باطن است،‏‎ ‎‏واجب نمی‌‌باشد مگر این‌که عمل به تکالیف شرعی، یا بعضی از آن‌ها بر آن متوقف باشد و‏‎ ‎‏احتراز از محرمات الهی ممکن نباشد مگر به آن، پس واجب می‌شود.‏
‏‏مسأله ۳- ‏‏اگر زنی را تزویج کند پس جنس زن تغییر پیدا کند و مرد شود، از وقت تغییر،‏‎ ‎‏تزویج باطل می‌شود؛ و اگر قبل از تغییر، به او دخول کرده باشد تمام مهر بر او واجب‏‎ ‎‏است؛ و آیا با عدم دخول، نصف مهر یا تمام آن بر مرد واجب است؟ در آن اشکال است و‏‎ ‎‏اشبه تمام مهر است؛ و همچنین است اگر زنی با مردی ازدواج کند پس مرد جنس خود را‏‎ ‎‏تغییر دهد، ازدواج از وقت تغییر باطل است؛ و در صورت دخول، مهر بر او واجب است.‏‎ ‎‏و همچنین است با عدم دخول بنابر اقوی.‏
مسأله ۴- ‏‏اگر جنس زوجین به جنس مخالف تغییر پیدا کند پس مرد زن شود و‏‎ ‎‏برعکس آن، پس اگر تغییر مقارن نباشد حکم همان است که گذشت و اگر تغییر مقارن‏‎ ‎‏باشد آیا ازدواج باطل می‌شود یا هر دو بر نکاحشان باقی می‌‌مانند، اگرچه احکام مختلف‏‎ ‎‏می‌شود، پس بر مرد فعلی، نفقه و بر زن، اطاعت واجب است؟ احتیاط تجدید نکاح و‏‎ ‎‏ازدواج نکردن زن فعلی است به غیر مردی که زوجه‌اش بود، مگر به طلاق به اذن هر دو؛‏‎ ‎‏اگرچه بقای نکاحشان بعید نمی‌‌باشد.‏
مسأله ۵- ‏‏اگر جنس زن در زمان عده‌اش تغییر یابد عده ـ حتی عده وفات ـ‏‎ ‎‏ساقط می‌شود.‏
مسأله ۶- ‏‏اگر جنس مرد به مخالف تغییر کند، ظاهر آن است که ولایت او بر‏‎ ‎‏صغیرهایش ساقط است؛ و اگر جنس زن تغییر یابد برای او ولایت بر صغار، ثابت‏‎ ‎‏نمی‌شود؛ پس ولایت آن‌ها برای جدّ پدری است و با فقدان او برای حاکم می‌‌باشد.‏
‏‏مسأله ۷- ‏‏اگر جنس هر یک از برادر و خواهر به جنس مخالف تغییر یابد، انتساب آن‌ها‏‎ ‎‏قطع نمی‌‌شود بلکه برادر، خواهر و برعکس می‌‌شوند؛ و همچنین است در تغییر دو برادر‏‎ ‎‏یا دو خواهر؛ و اگر عمو تغییر یابد، عمه می‌شود و برعکس؛ و دایی، خاله می‌شود و بر‏‎ ‎‏عکس و به همین منوال. پس اگر پسر فعلی و دختر فعلی وارث میت باشند، مرد فعلی دو‏‎ ‎‏برابر زن فعلی ارث می‌‌برد؛ و همچنین است در سایر طبقات ارث. لیکن اشکال در ارث‏‎ ‎‏پدر و مادر و جد و جده، باقی می‌‌ماند؛ پس اگر جنس پدر به مخالف تغییر یابد فعلاً نه پدر‏‎ ‎‏است و نه مادر؛ و همچنین است در تغییر جنس مادر، پس مرد فعلی نه مادر است و نه‏‎ ‎‏پدر، پس آیا به ملاحظۀ حال تولد یا برای خاطر اقربیّت و اولویت، ارث می‌‌برند یا ارث‏‎ ‎‏نمی‌برند؟ در آن تردّد است و اشبه ارث بردن است؛ و ظاهر آن است که اختلاف آن‌ها در‏‎ ‎‏ارث به لحاظ حال منعقد شدن نطفه است؛ پس برای پدر در حال انعقاد نطفه دو ثلث و‏‎ ‎‏برای مادر یک ثلث است و احتیاط (مستحب) مصالحه می‌‌باشد.‏
‏‏مسأله ۸- ‏‏اگر جنس مادر تغییر پیدا کند آیا بعد از مرد شدن به حلیله پسرش محرم‏‎ ‎‏می‌شود مانند پدر یا نه؟ بعید نیست، با اشکالی که دارد؛ و اگر جنس پدر تغییر یابد پس آیا‏‎ ‎در حال زن بودنش محرم پسرش می‌‌باشد اگرچه مادرش نمی‌‌باشد؟ ظاهراً چنین است؛ و‏‎ ‎‏اگر زوجه پسر تغییر یابد و مرد شود آیا بر مادر شوهر سابقش حرام می‌‌باشد؟ بعید نیست‏‎ ‎‏که چنین باشد، با اشکالی که دارد.‏
‏‏مسأله ۹- ‏‏آنچه را که در اقربای نسبی ذکر کردیم در اقربای رضاعی نیز می‌آید، مانند‏‎ ‎‏مادر و پدری که رضاعی باشند و خواهر و برادر و به همین منوال.‏
‏‏مسأله ۱۰- ‏‏آنچه را که ذکر کردیم در موردی ثابت است که واقعاً جنسی به جنسی تغییر‏‎ ‎‏یابد؛ و اما اگر عمل از واقع پوشیده شده‌‌ای کشف نماید و این‌که کسی که بعد از عمل، مرد‏‎ ‎‏شده، از اول امر مرد بوده است، از آن کشف می‌شود که آنچه بر مرد صوری و زن صوری‏‎ ‎‏مترتب شده بر غیر موضوعش مترتب بوده است پس مسائل دیگری حادث می‌شود.‏

آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای
پرسش: برخی از افراد در ظاهر مذکر هستند ولی از جهات روحی و روانی ویژگی‌های جنس مونّث را دارند و تمایلات جنسی زنانه در آنان به‌طور کامل وجود دارد و اگر مبادرت به تغییر جنسیت نکنند به فساد می‌‌افتند. آیا معالجه آنان از طریق انجام عمل جراحی جایز است؟
پاسخ: تغییر جنسیت جایز نیست مگر در صورتی که از راه‌های علمی و عرفی اطمینان آور، ثابت شود که شخص متقاضی تبدیل جنسیت، متعلق به جنس مخالف است که در این صورت عمل تبدیل جنسیت او – صرف نظر از احکام ثانوی مثل لمس و نگاه به عورت نامحرم – جایز است. همچنین در صورتی که تعلق او به جنس مخالف ثابت نشود ولی خلاف آن هم ثابت نشود و این شخص در وضیعت اضطرار شدید روحی قرار داشته باشد، جواز عمل مزبور بعید نیست.

آیت‌الله سیدعلی سیستانی
ملاک در جنسیت افراد: ملاک در جنسیت واقعی افراد از جهت مذکّر یا مؤنّث بودن، نوع اندام‌های تناسلی آنان است، کسی که آلت تناسلی حقیقی مردانه و بیضه‌های طبیعی دارد، مرد است و کسی که مَهْبِل و رحم و تخمدان طبیعی دارد، زن است، هرچند به علّتی آن را برداشته یا از بین رفته باشد؛ بنابراین، معیار تشخیص جنسیت، نوع اندام تناسلی خارجی و داخلی فرد است، نه تمایلات رفتاری و روحی و احساسی و نه نوع کروموزوم‌ها و ساختار ژنتیکی فرد، هرچند غالباً نوع کروموزوم‌ها و ساختار ژنتیکی افراد، متناسب با نوع اندام تناسلی خارجی و داخلی آن‌ها می‌باشد.
تغییر جنسیت صوری: امروزه در برخی از کشورها عملی به نام «تغییر جنسیت» رایج شده و گاه امری قانونی محسوب می‌شود و بعضی از افراد مبتلابه اختلالات هویّت جنسی اقدام به عمل مذکور می‌نمایند که شرح آن از قرار ذیل است:
تغییر جنسیت صوری مرد به زن: مردی که قصد تغییر جنسیت دارد با مراجعه به پزشک و تزریق هورمون‌های زنانه، علامات زنانگى از قبیل ریختن موهاى صورت، نازک شدن صدا، برآمدگی سینه در او پدید می‌آید و پزشک با قطع اندام تناسلى مردانه و ایجاد تغییرات موضعی، برای او اندام ساختگی شبیه اندام تناسلی بانوان درست می‌کند یا آنکه برای وی اندام تناسلى مصنوعى (پروتز) قرار می‌دهد؛
گاه فرد برای تشابه سازی بیشتر، اقدام به اعمال جراحی بینی، فک، گونه و مانند آن نموده تا از نظر ظاهری شبیه زنان شود و معمولاً هورمون‌ترانی بعد از آن نیز جهت بقای علامات زنانگی ادامه می‌یابد، ولی در هر حال خبری از رحم و تخمدان نیست و در نتیجه چنین فردی برای همیشه عقیم می‌شود.
تغییر جنسیت صوری زن به مرد: زنى که قصد تغییر جنسیت دارد با مراجعه به پزشک و تزریق هورمون‌های مردانه، علامات مردى از قبیل روییدن موى صورت یا درشت شدن صدا در او پدید می‌آید و پزشک بعد از برداشتن سینه‌ها، رحم، تخمدان‌ها و واژن، با ایجاد تغییرات موضعی، براى او اندام ساختگی شبیه اندام تناسلى مردانه درست می‌‌کند یا برایش اندام تناسلی مصنوعی (پروتز) قرار می‌دهد؛
گاه فرد برای تشابه‌سازی بیشتر اقدام به اعمال جراحی بینی، گونه، فک و غیره می‌نماید تا از نظر ظاهری شبیه مردان شود و معمولاً هورمون‌ترانی بعد از آن نیز جهت بقای علامات مردانگی ادامه می‌یابد، ولی در هر حال خبری از آلت تناسلی طبیعی و بیضه‌های واقعی نیست و در نتیجه چنین فردی نیز برای همیشه عقیم می‌شود.