چرا زن غربی در بحران هویت است؟ بررسی علل شکست مکاتب فمینیستی

راسخون/ در این مقاله می‌خواهیم به این پرسش اساسی پاسخ دهیم که چرا زن غربی با وجود دستیابی به بسیاری از آزادی‌های ظاهری، در بحران عمیق هویتی گرفتار آمده است و چگونه مکاتب فمینیستی نه تنها نتوانسته‌اند به احقاق حقوق حقیقی زنان کمک کنند، بلکه با تقویت گفتمان تقابلی و خانواده‌ستیزی، به ابزاری برای استثمار نوین زنان و تقویت نظام سرمایه‌داری تبدیل شده‌اند.
 
مقدمه:
در دوران معاصر، زن غربی در گردابی از سردرگمی هویتی دست و پا می‌زند. بحرانی عمیق که ریشه در تحولات فرهنگی-اجتماعی چند دهه اخیر غرب دارد و مکاتب فمینیستی نه تنها نتوانسته‌اند راهگشا باشند، که خود به عاملی برای تعمیق این بحران تبدیل شده‌اند. این مقاله با تمرکز بر این پرسش محوری که "چرا زن غربی در بحران هویت است؟" به واکاوی علل شکست مکاتب فمینیستی می‌پردازد.
 
در دهه‌های اخیر، شاهد شکل‌گیری موج‌های مختلف فمینیستی در غرب بوده‌ایم که هر یک با شعار احیای حقوق زنان به میدان آمده‌اند. اما در عمل، این جنبش‌ها به جای تحقق بخشیدن به آرمان‌های اصیل زنانه، به ابزاری در دست نظام سرمایه‌داری تبدیل شده‌اند. رویکرد فمینیسم رادیکال با محور قرار دادن تقابل زن و مرد و ترویج فردگرایی افراطی، بنیان خانواده را به عنوان نهاد اصلی حمایت‌گر از زن مورد هدف قرار داده است.

---

بازار

---

 
از سوی دیگر، نظام سرمایه‌داری با مصادره شعارهای فمینیستی، زن را به کالایی برای مصرف تبدیل کرده و از طریق تبلیغات گسترده، هویتی جدید و مخدوش برای او ساخته است. در این نوشتار، با بازخوانی گفتمان فمینیسم و بررسی پیامدهای خانواده‌ستیزی در غرب، نشان خواهیم داد که چگونه این جریان به جای احقاق حقوق زنان، به ابزاری برای استثمار نوین آنان تبدیل شده است.
 
این پژوهش با نگاهی تحلیلی-انتقادی، ضمن بررسی ریشه‌های تاریخی شکل‌گیری فمینیسم غربی، به تبیین پیامدهای اجتماعی و روانشناختی این جریان بر زندگی زنان غربی می‌پردازد.
 
همچنین با ارائه شواهد عینی و آمارهای مستند، ابعاد مختلف این بحران هویتی را مورد کاوش قرار می‌دهد. آنچه در ادامه می‌آید، تلاشی است برای فهم عمیق‌تر این پدیده و ارائه تحلیلی منسجم از علل ناکامی مکاتب فمینیستی در پاسخگویی به نیازهای اصیل زنان.
 چرا زن غربی در بحران هویت است؟ بررسی علل شکست مکاتب فمینیستی
1. زن در تقابل قدرت و خدمت: بازخوانی یک چالش هویتی
1-1. زن معاصر در میانه دو گفتمان قدرت و خدمت
زن امروزی در میانه دو گفتمان متعارض قرار گرفته است: از یک سو گفتمان قدرت که هویت زن را در تقابل با مرد و در عرصه رقابت های اجتماعی تعریف می کند، و از سوی دیگر گفتمان خدمت که هویت اصیل زن را در نقش آفرینی در خانواده و جامعه می داند. این تقابل ساختگی، موجب سردرگمی بسیاری از زنان در تعریف نقش حقیقی خود شده است.
 
 زن مسلمان باید با درک عمیق از جایگاه رفیع خویش در نظام هستی، به بازتعریف این دو مفهوم بپردازد و نشان دهد که خدمتگزاری نه تنها منافاتی با قدرت و عزت زن ندارد، بلکه شرط لازم برای تحقق قدرت حقیقی است.
 
1-2. زن در تیررس توطئه سرمایه داری جهانی
نظام سرمایه داری با درک صحیح از ظرفیت های بی نظیر زن در شکل دهی به جامعه، برنامه ریزی گسترده ای برای انحراف مسیر طبیعی حرکت زن آغاز کرده است.
 
این نظام با شعارهای فریبنده آزادی و برابری، در پی جدا کردن زن از کانون خانواده و تبدیل او به ابزاری برای تأمین منافع اقتصادی خود است.
 
 سرمایه داری با ارائه تعریفی تحریف شده از قدرت زن، او را به سمتی سوق می دهد که هویت اصلی خود را فراموش کرده و به موجودی مصرف گرا و وابسته تبدیل شود. این توطئه بزرگ نیازمند بیداری و هوشیاری همه جانبه زن مسلمان است .
 
1-3. زن خدمتگزار؛ الگوی متعالی زن مسلمان
زن مسلمان با الهام از سیره عملی حضرت زهرا(س) درمی یابد که عالی ترین مقام برای زن، مقام خدمتگزاری است. خدمت به خانواده، خدمت به جامعه و خدمت به ارزش های الهی، سه عرصه ای است که زن می تواند در آن به تعالی و کمال برسد.
 
 این خدمتگزاری هیچ منافاتی با عزت و قدرت زن ندارد، چرا که بزرگترین شخصیت های تاریخ اسلام، خدمتگزاران بشریت بوده اند. زن مسلمان باید این حقیقت را درک کند که در سایه خدمت است که می تواند به قدرت حقیقی دست یابد .
 
1-4. زن آگاه و نقش او در خنثی سازی توطئه ها
زن مسلمان آگاه با درک عمیق از موقعیت خود و با شناخت دقیق توطئه های دشمن، می تواند در برابر این هجوم فرهنگی ایستادگی کند.
 
 این آگاهی زمانی حاصل می شود که زن با مطالعه و تدبر در منابع اصیل اسلامی، هویت حقیقی خود را بازیابد و بداند که عزت و قدرت واقعی او در گرو حفظ حریم خانواده و خدمت به ارزش های انسانی است. زن مسلمان باید با الگوگیری از بانوی بزرگ اسلام، حضرت زهرا(س)، راه تعالی و پیشرفت را در مسیر خدمت بجوید .
 
1-5. زن در منظومه فکری اسلام؛ تلفیق قدرت و خدمت
در منظومه فکری اسلام، قدرت و خدمت دو مفهوم متضاد نیستند، بلکه دو بال برای پرواز زن به سوی کمال هستند. زن مسلمان می تواند همزمان هم در عرصه خانواده به عنوان مدیر و مربی ایفای نقش کند و هم در عرصه جامعه به عنوان عنصری اثرگذار حضور یابد.
 
 این نگاه جامع به زن، او را از تقلیل به یک بعد خاص نجات داده و امکان رشد همه جانبه را برای او فراهم می کند. این همان الگویی است که می تواند زن معاصر را از سردرگمی موجود نجات بخشد .
 2. شعارهای انحرافی: از احقاق حق تا ترویج بی‌بندوباری
2-1. زن قربانی توطئه جایگزینی شعارها
زن غربی که برای احقاق حقوق حقه خود قیام کرده بود، ناخواسته قربانی توطئه نظام سرمایه‌داری شد. هنگامی که جنبش زنان برای احیای حقوق واقعی خود شکل گرفت، سرمایه‌داران با هوشمندی تمام، شعارهای اصیل این جنبش را با خواسته‌های شوم خود جایگزین کردند.
 
 این جایگزینی هوشمندانه باعث شد زن به جای رسیدن به حقوق حقیقی، در گرداب بی‌بندوباری جنسی گرفتار شود. نظام سرمایه‌داری با این کار هم جنبش زنان را مصادره کرد و هم بازار جدیدی برای مصرف‌گرایی ایجاد نمود .
 
2-2. زن در دام شعارهای فریبنده آزادی
شعار آزادی زنان که روزی برای احقاق حقوق اساسی آنان سر داده می‌شد، به تدریج به ابزاری برای ترویج بی‌بندوباری تبدیل شد. سرمایه‌داران با تبلیغ این تفکر که آزادی زن به معنای رهایی از تمام قیود اخلاقی است، در واقع بنیان خانواده را هدف گرفتند.
 
 زن امروز غربی در حالی که تصور می‌کند به آزادی دست یافته، در واقع به بردگی مدرنی تن داده که او را از کرامت انسانی و شخصیت والای زنانه تهی کرده است .
 
2-3. زن مسلمان و ضرورت هوشیاری
زن مسلمان باید با بینش عمیق نسبت به این توطئه بزرگ، راه صحیح احیای حقوق خود را بیابد. جایگاه رفیع زن در اسلام به گونه‌ای ترسیم شده که هیچ نیازی به تقلید از الگوهای غربی ندارد.
 
 زن مسلمان با الهام از تعالیم ناب اسلامی می‌داند که عزت واقعی او در حفظ حریم خانواده و پایبندی به ارزش‌های اخلاقی است. این بینش به زن مسلمان توانایی می‌دهد که در برابر شعارهای فریبنده غرب مقاومت کند .
 
2-4. زن و خانواده؛ حلقه اتصال جامعه اسلامی
نقش محوری زن در حفظ کیان خانواده، کلید بقای جامعه اسلامی است. اگر زن مسلمان تحت تأثیر شعارهای انحرافی قرار گیرد، بنیان خانواده سست شده و در نتیجه جامعه اسلامی از درون متلاشی می‌شود.
 
سرمایه‌داری جهانی با درک این حقیقت، برنامه‌ریزی گسترده‌ای برای جدا کردن زن از حریم خانواده تدارک دیده است. بنابراین، زن مسلمان آگاه باید همچون دژی مستحکم از خانواده و ارزش‌های اسلامی دفاع کند.
 
2-5. زن پیشرو در احیای حقوق حقیقی
زن مسلمان باید پیشگام نهضت جدیدی برای احیای حقوق حقیقی زنان باشد. این نهضت که ریشه در تعالیم اصیل اسلامی دارد، می‌تواند الگوی مناسبی برای تمام زنان جهان باشد.
 
 زن مسلمان آگاه با اتکا به میراث غنی اسلامی، می‌تواند حقوق از دست رفته خود را بدون تقلید از الگوهای غربی بازپس گیرد. این راهبرد نه تنها زن مسلمان را به حقوق حقه خود می‌رساند، که او را به الگویی برای زنان جهان تبدیل می‌کند [.
 3. کمال زن در افق قرآن: حفظ هویت و حرکت در مسیر فطرت
3-1. زن در قرآن: هویت مستقل و مسیر کمال ویژه
قرآن کریم با صراحت به هویت مستقل زن و مرد اشاره می‌فرماید: «وَلا تَتَمَنَّوا ما فَضَّلَ اللَّهُ بِهِ بَعضَکُم عَلى‌ بَعضٍ لِلرِّجالِ نَصیبٌ مِمَّا اکتَسَبوا وَلِلنِّساءِ نَصیبٌ مِمَّا اکتَسَبنَ وَسْئَلُوا اللَّهَ مِن فَضلِهِ إِنَّ اللَّهَ کانَ بِکُلِّ شَىْءٍ عَلیمًا» [۱].
 
 این آیه شریفه به روشنی بیان می‌کند که زن و مرد هرکدام دارای هویت مستقل و مسیر کمال ویژه‌ای هستند. زن برای رسیدن به کمال حقیقی، نیاز ندارد که هویت مردانه را تقلید کند، بلکه باید در چارچوب هویت زنانه خود به تلاش و کمال بپردازد. این نگاه قرآنی، پایه‌های نظریۀ فمینیستی درباره تشابه کامل زن و مرد را به چالش می‌کشد.
 
3-2. زن و آرزوهای نابجا: مانع اصلی کمال
خداوند در قرآن به زنان و مردان هشدار می‌دهد که آرزوی امتیازات یکدیگر را نداشته باشند. این آموزه قرآنی به زن مسلمان می‌آموزد که به جای حسرت خوردن برای آنچه خداوند به مردان داده، به فضل الهی توکل کند و در مسیر ویژه خود گام بردارد.
 
زنی که دائم آرزوی ویژگی‌های مردانه را دارد، هرگز نمی‌تواند به کمالات ویژه زنانه دست یابد. این مفهوم قرآنی، پاسخی محکم به شعارهای برابری طلبانه افراطی است که زن را به تقلید کورکورانه از مرد ترغیب می‌کنند.
 
3-3. زن و مسیر کمال ویژه: در پرتو علم الهی
قرآن با بیان «إِنَّ اللَّهَ کانَ بِکُلِّ شَىْءٍ عَلیمًا» [2] تأکید می‌کند که تنها خداوند است که به تمام ابعاد وجودی زن آگاه است و مسیر کمال او را به درستی می‌شناسد.
 
زن مسلمان با توکل به علم بی‌پایان الهی، می‌تواند مطمئن باشد که دستورات دینی بهترین مسیر برای رسیدن به کمال حقیقی است. این در حالی است که مکاتب فمینیستی با تکیه بر خرد محدود بشری، راهکارهایی ارائه می‌دهند که نه تنها زن را به کمال نمی‌رساند، که او را از هویت حقیقی خود نیز دور می‌سازد.
 
3-4. زن و خانواده: کانون تحقق کمالات
در منظومه فکری قرآن، خانواده جایگاه ویژه‌ای در مسیر کمال زن دارد. رسول اکرم(ص) در این زمینه می‌فرمایند: «تزوّجوا و لا تطلّقوا فإنّ اللَّه لا یحبّ الذّوّاقین و لا الذّوّاقات» [3].
 
این حدیث شریف بر اهمیت ثبات در زندگی خانوادگی تأکید دارد و نشان می‌دهد که زن می‌تواند در سایه ازدواج پایدار و متعهدانه، به کمالات معنوی دست یابد. زن با حفظ حریم خانواده و انجام مسئولیت‌های مادری و همسری، در حال کسب کمالات معنوی است.
 
3-5. زن و خردورزی: در پرتو هدایت الهی
قرآن به زن مسلمان می‌آموزد که خردورزی واقعی، نه در تقلید از الگوهای غربی، که در تدبر در آیات الهی و عمل به دستورات دینی است.
 
هنگامی که زن مسلمان با بینش قرآنی به مسائل می‌نگرد، به خوبی درمی‌یابد که شعارهای فمینیستی مانند آزادی روابط جنسی، نه تنها او را به کمال نمی‌رساند، که کرامت انسانی او را نابود می‌کند. زن خردمند کسی است که هدایت الهی را بر خرد محدود بشری ترجیح می‌دهد.
 4.مردان و قوام خانواده: تبیین قرآنی مسئولیت‌های متقابل
4-1. زن و مرد در آیینه قرآن: تمایز در عین تساوی در کرامت
قرآن کریم در ادامه مباحث هویتی زن و مرد، به نقش قوامیت مردان در خانواده اشاره می‌فرماید: «الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَی النِّسَاء بِمَا فَضَّلَ اللّهُ بَعْضَهُمْ عَلَی بَعْضٍ وَبِمَا أَنفَقُواْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ» [۴].
 
 این آیه شریفه به درستی تبیین می‌کند که قوامیت مردان در خانواده به معنای برتری ذاتی نیست، بلکه ناشی از تقسیم مسئولیت‌ها بر اساس توانایی‌های فطری و طبیعی است. زن و مرد در عین برخورداری از کرامت انسانی یکسان، هرکدام دارای ویژگی‌های منحصر به فردی هستند که آنان را برای مسئولیت‌های خاصی شایسته می‌سازد.
 
4-2. زن و مدیریت خانواده: تقسیم کار بر اساس شایستگی‌ها
تفسیر آیه قوامیت نشان می‌دهد که مدیریت مرد در خانواده، یک نقش تکلیفی است نه امتیازی. همان‌گونه که زن دارای توانایی‌های بی‌نظیری در تربیت فرزند و ایجاد فضای عاطفی در خانواده است، مرد نیز با برخورداری از ویژگی‌هایی چون توان جسمی بیشتر و روحیه مدیریتی، مسئولیت اداره اقتصادی خانواده و حمایت از آن را بر عهده دارد. این تقسیم کار عادلانه، تضمین‌کننده سعادت و تعالی همه اعضای خانواده است.
 
4-3. زن و اقتصاد خانواده: نقش حمایتی مرد
قرآن با بیان «وَبِمَا أَنفَقُواْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ» [5] تأکید می‌کند که یکی از دلایل قوامیت مردان، مسئولیت اقتصادی آنان در قبال خانواده است. این مسئولیت سنگین، باعث می‌شود زن بتواند با آرامش خاطر به ایفای نقش بی‌بدیل خود در تربیت نسل آینده بپردازد. زن مسلمان با درک این حکمت قرآنی، نه تنها احساس محدودیت نمی‌کند، بلکه قدردان این تقسیم مسئولیت عادلانه است.
 
4-4. زن صالح: الگوی تعالی بخش خانواده
قرآن کریم در ادامه آیات پیشین، زنان صالح را این‌گونه توصیف می‌کند: «فَالصَّالِحَاتُ قَانِتَاتٌ حَافِظَاتٌ لِّلْغَیْبِ بِمَا حَفِظَ اللّهُ» [6]. این توصیف نشان می‌دهد که زن مسلمان با قنوت و بندگی، و با حفظ حریم خانواده حتی در غیاب شوهر، به عالی‌ترین درجات کمال انسانی دست می‌یابد. چنین زنی نه تنها حقوق شوهر و خانواده را پاس می‌دارد، بلکه با توکل بر خداوند، حافظ ارزش‌های الهی در جامعه است.
 
4-5. زن و مرد: دو بال پرواز به سوی سعادت
نگاه جامع قرآن به رابطه زن و مرد، مبتنی بر تکامل و تعامل است. همان‌گونه که خداوند در آیه 32 سوره نساء فرمود: «وَلا تَتَمَنَّوا ما فَضَّلَ اللَّهُ بِهِ بَعضَکُم عَلى‌ بَعضٍ»، زن و مرد باید به جای آرزوی امتیازات یکدیگر، در مسیر ویژه خود گام بردارند. این نگاه متعالی، پاسخی محکم به شعارهای انحرافی است که زن را به تقلید از مرد و نادیده گرفتن ویژگی‌های فطری اش ترغیب می‌کند.
  5. احترام به والدین: بنیان اخلاق اجتماعی در اسلام
5-1. زن و مرد در پرتو آیۀ احترام به والدین
خداوند متعال در آیۀ شریفۀ «وَ قَضََی رَبُّکَ أَلاّ تَعْبُدُوا إِلاّ إِیّاهُ وَ بِالْوالِدََیْْنِ إِحْسانًا» [۷] می‌فرماید: "پروردگار تو حکم فرموده است: جز او هیچ کس را نپرستید و به پدر و مادر نیکی کنید."
 
این آیۀ نورانی، عبادت خداوند یگانه را بلافاصله با نیکی به پدر و مادر همراه ساخته است. این پیوند عمیق نشان می‌دهد که احترام به والدین، پس از توحید، والاترین وظیفۀ هر انسان مسلمانی است. زن و مرد مؤمن با درک این حقیقت، می‌توانند در سایۀ ادای این فریضه الهی، هم به کمال فردی دست یابند و هم بنیان خانواده و جامعه را مستحکم سازند.
 
5-2. زن و رفتار کریمانه با والدین سالخورده
قرآن کریم در ادامۀ آیۀ پیشین می‌فرماید: «إِمّا یَبْلُغَنّ عِنْدَکَ الْکِبَرَ أَحَدُهُما أَوْ کِلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما أُفّ وَ لاتَنْهَرْهُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلاً کَریمًا» [8]
 
یعنی: "چنانچه یکی از آنها یا هر دو نزد تو سالخورده شدند، زنهار که کلمه‌ای رنج‌آور به آنها بگویی و بر آنان فریاد نزن و با اکرام با آنها سخن بگو." این آیۀ شریفه به زیباترین شکل، نحوۀ رفتار با والدین سالخورده را ترسیم می‌کند.
 
 زن مسلمان به عنوان محور عاطفۀ خانواده، با الهام از این آیۀ نورانی می‌آموزد که چگونه با والدین سالخورده رفتار کند.
 
5-3. زن و مرد: پوشش و پناه یکدیگر در قرآن
خداوند متعال در آیۀ «هُنّ لِباسٌ لَکُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنّ» [9] می‌فرماید: "آنها [زنان] جامه و ستر و عفاف شما هستند و شما [مردان] نیز لباس و عفت آنها هستید."
 
 این تشبیه زیبا و پرمعنا از قرآن کریم، زن و مرد را پوشش یکدیگر معرفی می‌کند. همان‌گونه که لباس، انسان را از گرما و سرما و آفتاب حفظ می‌کند و عیوب و نازیبایی‌های بدن را می‌پوشاند، زن و شوهر نیز باید پناهگاه امن یکدیگر باشند و با محبت و گذشت، کاستی‌های همدیگر را بپوشانند.
  6. روز زن: بازخوانی هویت اصیل زن مسلمان
6-1. زن قانت و صالح؛ الگوی متعالی زن مسلمان
در فرهنگ ناب اسلامی، زن زمانی به کمال حقیقی می‌رسد که در مسیر «قانتات» و «صالحات» گام بردارد. این واژگان قرآنی اشاره به زنانی دارد که در بندگی خدا ثابت قدم بوده و در عمل صالح پیشگام هستند.
 
 زن قانت که بندگی خدا را سرلوحۀ زندگی خود قرار داده، به راحتی می‌تواند در چارچوب دستورات الهی، نقش‌های خانوادگی و اجتماعی خود را ایفا کند. این نگاه متعالی، پاسخی محکم به شعارهای سطحی فرهنگ غرب در مورد زن است که هویت واقعی او را نادیده می‌گیرد .
 
6-2. زن در تقابل دو فرهنگ غربی و اسلامی
در فرهنگ غربی که «خویشتن‌سالاری» جای «خداسالاری» را گرفته، زن از هویت اصیل خود دور مانده است. اما در فرهنگ اسلامی، زن با پذیرش ولایت الهی، به جایگاهی می‌رسد که حتی اطاعت از شوهر را نیز عبادت می‌داند.
 
این نگرش عمیق، زن مسلمان را از اسارت امیال نفسانی رها ساخته و به او عزت و کرامت می‌بخشد. زن مسلمان آگاه می‌داند که آزادی حقیقی در گرو بندگی خداست، نه در پیروی از هواهای نفسانی .
 
6-3. زن و بازگشت به خانه؛ تجربۀ عبرت‌آموز غرب
تجربیات زنان در جوامع غربی نشان می‌دهد که خروج از چارچوب خانواده و مشغولیت در فعالیت‌های اجتماعی به قیمت از دست دادن کرامت زنانه، نتیجۀ مطلوبی به همراه نداشته است.
 
آمارها حاکی از آن است که بسیاری از زنان غربی به این نتیجه رسیده‌اند که بازگشت به خانه و تمرکز بر نقش‌های اصیل زنانه، می‌تواند آسیب‌های ناشی از حضور بی‌ضابطه در جامعه را جبران کند. این تجربه برای زن مسلمان درس بزرگی است که ارزش‌های اصیل اسلامی را بیش از پیش پاس بدارد .
.7. سخنان معصومین: زنجیرۀ طلایی احترام به زن
7-1. زن و محبت در کلام امام صادق(ع)
امام صادق(ع) می‌فرمایند: «ما أظُنَّ رَجُلاً یَزْدادُ فِی الْاِیمانِ خَیْراً اِلاّ إِزْدادَ حَبّاً لِلنِّساء» [۱۱]. این حدیث شریف به روشنی بیان می‌کند که افزایش ایمان مرد مسلمان، همواره با افزایش محبت و مهرورزی نسبت به زنان همراه است. زن در منظومۀ فکری اسلام، جایگاهی چنان رفیع دارد که محبت به او نشانۀ رشد ایمان و تعالی روحی مردان محسوب می‌شود.
 
 این نگاه متعالی، زن مسلمان را در جایگاهی قرار می‌دهد که می‌تواند با آرامش خاطر و اطمینان کامل، به ایفای نقش سازندۀ خود در خانواده و جامعه بپردازد. زنی که مورد محبت و احترام قرار گیرد، می‌تواند استعدادهای نهفتۀ خود را شکوفا سازد و در سایۀ این مهرورزی، به بالاترین درجات کمال انسانی دست یابد.
 
7-2. زن و نیکی به والدین در سیرۀ معصومین
امام صادق(ع) در بیانی گهربار می‌فرمایند: «إِنْ أَحْبَبْتَ أَنْ یَزِیَد اللهُ فِی عُمْرِکَ فَسُرَّ أَبَوَیْکَ» [۱۲]. این حدیث شریف و احادیث مشابه، نشان می‌دهد که خوشنودی والدین، تا چه اندازه در سعادت دنیوی و اخروی انسان مؤثر است.
 
 زن مسلمان به عنوان محور عاطفۀ خانواده، با عمل به این توصیه‌های ارزشمند، هم خود به کمال می‌رسد و هم جامعه را به سوی تعالی سوق می‌دهد.
 
 وقتی زن مسلمان به والدین خود نیکی می‌کند، در حقیقت درس عملی محبت و فداکاری را به فرزندان خود می‌آموزد و این چرخۀ virtuoso را در جامعه تداوم می‌بخشد. این فرهنگ سازی از طریق زنان، بنیان خانواده و جامعه را مستحکم می‌سازد.
 
7-3. زن و جایگاه رفیع دختران در اسلام
پیامبر اکرم(ص) می‌فرمایند: «بهترین فرزندان شما دختران شما هستند» [۱۳] و نیز در بیان دیگری می‌فرمایند: «دختران فرزندان خوبی هستند. آنها مهربان و کمک کار زندگی خانوادگی و برکت زندگی شما و دلسوز شمایند» [۱۴].
 
این سخنان گهربار، جایگاه رفیع دختران را در اسلام به خوبی تبیین می‌کند. در فرهنگ جاهلیت پیش از اسلام، دختران مایۀ ننگ شمرده می‌شدند، اما اسلام با این بیانات نورانی، دختران را مایۀ برکت و رحمت معرفی کرد.
 
 زن مسلمان با درک این حقایق، به ارزش وجودی خود پی می‌برد و می‌داند که در نظام تربیتی اسلام، دختر دارای چنان جایگاهی است که پیامبر رحمت او را بهترین فرزند معرفی می‌کند.
 
7-4. زن و برکت وجودی در خانواده و جامعه
امام صادق(ع) می‌فرمایند: «خیر و برکت بیشتر بر محور وجود زن ها می چرخد» [۱۵]. این بیان عمیق، نشان دهندۀ نقش کلیدی زن در ایجاد برکت در خانواده و جامعه است. زن مسلمان با ایمان و عمل صالح، می‌تواند منشأ خیرات و برکات فراوانی باشد.
 
حضور زن در خانواده، همچون محوری است که گردش همۀ امور خیر حول آن انجام می‌پذیرد. از تربیت فرزندان صالح تا ایجاد محیطی آکنده از مهر و محبت، همه در سایۀ حضور زن مؤمن تحقق می‌یابد. این مفهوم والا، ارزش واقعی زن را در نظام آفرینش نشان می‌دهد و زن مسلمان را به ایفای نقش سازندۀ خود ترغیب می‌کند.
 
آمد و ارزش به «قدرت» شد همان قدرت زنان را پس می زند.
 8. نقش زنان در اقتصاد پایه: تقابل خدمات خانوادگی و اقتصاد بازار
8-1. زن و بحران خانواده در غرب از نگاه جامعه‌شناسان
«سیرایت میلز» جامعه‌شناس آمریکایی با تحلیل وضعیت خانواده در غرب می‌گوید: «وقتی نهاد خانوادگی فعلی، زنان را تبدیل به برده‌های زبون و عروسک‌های دلربا، و مردان را به صورت اسباب دست زنان در می‌آورد، تحقق بخشیدن به ازدواج‌های موفق از عهده افراد خارج است».
 
این بیان عمیق نشان می‌دهد که چگونه انحراف از نقش‌های فطری زن و مرد، بنیان خانواده را در غرب با بحران مواجه ساخته است. آمارها نشان می‌دهد کمتر از ده درصد ازدواج‌ها در کشورهای اروپایی و آمریکایی موفق هستند و بسیاری از خانواده‌ها به صورت تک‌والدی اداره می‌شوند. زن در چنین جامعه‌ای یا به بردگی کشیده می‌شود یا به عروسکی برای تبلیغات تبدیل می‌گردد [۱۶].
 
8-2. زن و اقتصاد پایه در تقابل با اقتصاد بازار
«رُژه گارودی» در تحلیل خود می‌گوید: «وقتی اقتصاد بازار بر اقتصاد پایه برتری پیدا کرد، اعتبار و موقعیت زن در تمام سطوح زندگی اجتماعی خدشه‌دار می‌شود» [۱۷].
 
این نگاه عمیق به خوبی نشان می‌دهد که چگونه نظام سرمایه‌داری با اولویت بخشیدن به اقتصاد بازار، نقش محوری زن در اقتصاد پایه را نادیده می‌گیرد. اقتصاد پایه که مبتنی بر خدمات خانوادگی و تولیدات داخلی خانه است، حدود یک‌سوم اقتصاد ملی را تشکیل می‌دهد، اما در محاسبات اقتصادی نظام سرمایه‌داری، این خدمات ارزشی ندارد..
 
8-3. زن و خدمات خانوادگی؛ ستون فراموش شده اقتصاد
در اقتصاد پایه که مبتنی بر گذران زندگی است، زن با خدمات بی‌بدیل خود در خانه، موجب گردش چرخ‌های زندگی می‌شود. در خانواده‌های روستایی و سنتی، با درآمد کم اما با مدیریت صحیح زن در خانه، زندگی به خوبی می‌گذرد.
 
 این در حالی است که در اقتصاد بازار، «قدرت» به جای «خدمت» ارزش محسوب می‌شود و همین امر موجب بی‌ارزش شدن خدمات زن در خانه می‌شود. زن مسلمان با درک این حقیقت، می‌تواند با حفظ نقش محوری خود در خانواده، هم به تعالی معنوی دست یابد و هم به اقتصاد پایه جامعه خدمت کند [۱8].
 
8-4. زن و تبعیض سیستماتیک در نظام سرمایه‌داری
گارودی در ادامه می‌افزاید: «در نظام سرمایه‌داری نه تنها کار زنان در خانه جزء تولید ناخالص ملی به حساب نمی‌آید، حتی وقتی زنان از کار بی‌مزد خانه فارغ می‌شوند و مایل به انجام کار در خارج از خانه هستند، در اکثر موارد کم‌درآمدترین و بی‌کیفیت‌ترین کارها به آنان واگذار می‌شود» [۱9].
 
 آمارها نشان می‌دهد در فرانسه کمتر از ۴٪ روسای مؤسسات زن هستند، در حالی که ۷۰٪ کارمندان ادارات و ۸۰٪ پرسنل خدماتی را زنان تشکیل می‌دهند. در مجموع مزد زنان ۳۰٪ کمتر از مزد مردان است. این تبعیض سیستماتیک، نتیجه طبیعی حاکمیت ارزش «قدرت» به جای «خدمت» در نظام سرمایه‌داری است
 
8-5. زن و راهبرد احیای جایگاه حقیقی
تنها راه احیای جایگاه واقعی زن، ایجاد بستری است که در آن «خدمت» به عنوان ارزش والای انسانی شناخته شود. وقتی «قدرت» محور ارزش‌گذاری شود، همان قدرت، زنان را به حاشیه می‌راند.
 
 اما در نگاه اسلامی، خدمات زن در خانواده، عبادت محسوب شده و از والاترین ارزش‌ها برخوردار است. زن مسلمان با الهام از آیات قرآن و سیره اهل بیت(ع) می‌داند که نقش او در اقتصاد پایه، نه تنها کم‌ارزش نیست، که اساس استحکام خانواده و جامعه است
 
9. شواهد قرآنی بر جواز فعالیت های اقتصادی زنان
9-1. زن و وفای به عهد در قراردادهای اقتصادی
قرآن کریم در آیات متعددی بر لزوم وفای به عهد تأکید می‌فرماید: «وَ أَوْفُوا بِالْعَهْدِ إِنَّ الْعَهْدَ کَانَ مَسْئُولًا» [20] - "و به عهد وفا کنید که از عهد سؤال خواهد شد."
 
 این دسته از آیات اگرچه مستقیماً به کار اقتصادی اشاره نکرده‌اند، اما به دلالت التزامی، مشروعیت مشارکت زنان در فعالیت‌های اقتصادی را ثابت می‌کنند.
 
 زن مسلمان می‌تواند با حفظ حریم شرعی، در قراردادهای اقتصادی مختلف مشارکت کند و با وفای به عهد، هم به رشد اقتصادی خانواده کمک کند و هم شخصیت حقوقی مستقلی داشته باشد. این آیات نشان می‌دهد که اسلام برای زن، هویت اقتصادی مستقلی قائل است
 
9-2. زن و جواز کسب روزی حلال
قرآن کریم با عبارت «وَ ابْتَغُوا مِن فَضْلِ اللَّهِ» [21] - "و از فضل خدا بطلبید" - به انسان‌ها اجازه داده است تا به دنبال کسب روزی حلال باشند. این عبارت قرآنی که در آیات متعددی تکرار شده، شامل زنان نیز می‌شود.
 
 زن مسلمان می‌تواند با رعایت ضوابط شرعی، از فضل الهی بهره‌مند شود و در فعالیت‌های اقتصادی مشارکت کند. البته این مشارکت نباید به نقش اصلی زن در خانواده لطمه بزند. آیات مربوط به "ابتغاء فضل الله" نشان می‌دهد که اسلام برای زنان، حق اقتصادی قائل شده و آنان را از تلاش برای کسب روزی حلال منع نکرده است [
 
9-3. زن و مشارکت در معاملات شرعی
قرآن کریم در آیات متعددی به بیان احکام معاملات پرداخته و انواع معاملات حلال و حرام را مشخص کرده است: «وَ أَحَلَّ اللَّهُ الْبَیْعَ وَ حَرَّمَ الرِّبَا» [۲2] - "و خداوند خرید و فروش را حلال و ربا را حرام کرده است."
 
 این آیات که خطاب به عموم مؤمنان نازل شده‌اند، شامل زنان نیز می‌شوند. زن مسلمان می‌تواند با آگاهی از احکام شرعی، در بازارهای اقتصادی حاضر شود و به خرید و فروش بپردازد. این مشارکت اقتصادی، زمانی ارزشمند است که همراه با حفظ کرامت زن و رعایت حدود شرعی باشد
 
9-4. زن و تعادل میان نقش خانوادگی و اقتصادی
با توجه به مجموع آیات قرآن، روشن می‌شود که اسلام برای زن، هم نقش خانوادگی و هم نقش اقتصادی قائل است. اما این دو نقش باید در تعادل با یکدیگر باشند.
 
 زن مسلمان هوشیار می‌داند که اولویت اصلی او، نقش مادری و همسری است و فعالیت اقتصادی نباید این نقش اصلی را تحت الشعاع قرار دهد. از سوی دیگر، جامعه اسلامی نیز باید بسترهای لازم را برای مشارکت اقتصادی زنان در چارچوب شرع فراهم کند
 10. شواهد روایی بر جواز فعالیت های اقتصادی زنان
10-1. زن و اشتغال در عصر معصومین(ع)
در صدر اسلام، زنان بسیاری با الهام از تعالیم نبوی و علوی، به فعالیت‌های اقتصادی متنوعی اشتغال داشتند. این حضور فعال در عرصه اقتصاد، نشان‌دهنده نگاه متعادل و عقلانی اسلام به مسئله اشتغال زنان است
 
. رسول خدا(ص) و ائمه اطهار(ع) نه تنها زنان را از کار و تلاش اقتصادی منع نمی‌کردند، بلکه در موارد متعددی با تشویق و تقدیر از فعالیت‌های اقتصادی زنان، آنان را به ادامه مسیر ترغیب می‌نمودند.
 
 این رویکرد حکیمانه، هم کرامت انسانی زن را پاس می‌داشت و هم به رشد اقتصادی جامعه کمک می‌کرد. اسناد تاریخی نشان می‌دهد که زنان در آن دوران در مشاغلی چون تجارت، صنایع دستی و خدمات اجتماعی فعال بودند [۲3].
 
10-2. زن و حرفه بافندگی؛ کسب حلال
در روایتی گویا، ام حسن نخیعه نقل می‌کند که حضرت علی(ع) از او پرسیدند: «یا امَّ حَسَن، بِأَیْ شَیْءٍ تَشْتَغِلِینَ؟» [۲4] - "ای ام حسن، به چه کاری مشغولی؟" و هنگامی که وی پاسخ داد به بافندگی مشغول است، امام فرمودند: «اِعْلَمِی أَنَّهُ مِنْ أَحَلِّ الْکَسْبِ» [25] - "بدان که این حلال ترین کسب است."

 این گفتگوی معنوی، چندین پیام مهم در خود دارد:
 نخست آنکه امام با پرسش از شغل زن، به طور غیرمستقیم مشروعیت اشتغال زنان را تأیید می‌کنند.
 دوم آنکه با توصیف بافندگی به عنوان حلال‌ترین کسب، ارزش اقتصادی و معنوی این کار را گوشزد می‌نمایند.
سوم آنکه با این تشویق، زن را به تلاش بیشتر در مسیر تولید ترغیب می‌کنند.
 
10-3. زن و اشتغال در نوحه خوانی
در جامعه اسلامی، حتی فعالیت‌های فرهنگی و هنری نیز می‌تواند منبع درآمد حلال برای زنان باشد. حنان بن سدیر نقل می‌کند که زنی در محله آنها از طریق نوحه‌خوانی کنیزش امرار معاش می‌کرد.
 
وقتی از امام صادق(ع) درباره حکم شرعی این کار سؤال شد، حضرت فرمودند: «لا تَشْتَرِطْ وَ خُذْ مَا أُعْطِیتَ» [۲6] - "شرط نکن و هر چه دادند قبول کن."
 
 این پاسخ حکیمانه نشان می‌دهد که اسلام برای فعالیت‌های فرهنگی زنان نیز ارزش قائل است، مشروط بر اینکه آداب شرعی در آن رعایت شود. امام با این پاسخ، هم مشروعیت کار را تأیید کردند و هم شیوه درست کسب درآمد از این راه را آموزش دادند.
 
10-4. زن و حرفه آرایشگری
حرفه آرایشگری زنان، نمونه دیگری از اشتغال مورد تأیید معصومین(ع) است. ابن ابی عمیر نقل می‌کند که زنی آرایشگر نزد پیامبر(ص) آمد و حضرت از او پرسیدند: «أَقْلَعْتِ عَنْ صِنَاعَتِکِ أَمْ أَقَامَتْ عَلَیْهَا؟» [۲7] - "آیا شغلت را رها کرده ای یا بر آن باقی هستی؟" هنگامی که زن پاسخ داد به کار خود ادامه می‌دهد، پیامبر نه تنها او را منع نکردند، بلکه با بیان «اِفْعَلِی...» [۲8] - "انجام بده..." او را تشویق نموده و آداب این حرفه را به او آموختند. این برخورد پیامبر(ص) نشان می‌دهد که اشتغال زنان در مشاغل متناسب با شأن زنانه، نه تنها جایز که مطلوب است.
 
10-5. زن و تجارت عطریات
تجارت عطریات، از دیگر مشاغلی است که زنان در صدر اسلام به آن اشتغال داشتند. حسین بن زید هاشمی روایت می‌کند که زنی به نام زینب عطاره نزد همسران پیامبر(ص) می‌آمد و برای آنها عطر می‌فروخت.
 
هنگامی که پیامبر(ص) او را دیدند، فرمودند: «طَیَّبْتِ بَیْتَنَا» [۲9] - "منزل ما را خوشبو کردی." سپس حضرت با بیان «إِذَا بِعْتِ فَأَحْسِنِی وَ لَا تَغُشِّی فَإِنَّهُ أَتْقَی لِلَّهِ وَ أَبْقَی لِلْمَالِ» [30] - "هرگاه فروختی، نیکی کن و تقلب نکن که این کار پرهیزگارانه‌تر و برای مال پایدارتر است." او را به اخلاق تجاری نیک راهنمایی کردند. این روایت به وضوح نشان می‌دهد که پیامبر(ص) چگونه زنان تاجر را مورد تشویق و راهنمایی قرار می‌دادند.
 
10-6. زن و تعادل در فعالیت اقتصادی
این روایات متعدد نشان می‌دهد که اسلام برای زن، هم در عرصه خانوادگی و هم در عرصه اقتصادی، جایگاه والایی قائل است. زن مسلمان می‌تواند با حفظ حریم اسلامی و رعایت موازین شرعی، در فعالیت‌های اقتصادی مختلف مشارکت کند.
 
 البته این مشارکت باید به گونه‌ای باشد که به نقش اصلی او در خانواده لطمه نزند. تعادل بین مسئولیت‌های خانوادگی و فعالیت‌های اقتصادی، کلید موفقیت زن مسلمان در هر دو عرصه است. جامعه اسلامی نیز موظف است بسترهای لازم را برای حضور متعادل زنان در عرصه اقتصاد فراهم کند.
 
11. غفلت از ارزش های اساسی: تقابل خدمت و قدرت در نظام ارزشی
11-1. زن و ارزش ذاتی خدمت در خانواده
وقتی پای پول به خانه باز می‌شود، مردان عموماً درآمدزایی بیشتری دارند و اینجاست که ارزش‌های مردانه حکومت می‌کند. اما در درون خانه، «خدمت» حاکم است نه «قدرت». مادران ایثارگر با کار شبانه‌روزی خود، «خدمت» را به صحنه می‌آورند.
 
 در منظر نظام سرمایه‌داری که همه چیز با پول ارزش‌گذاری می‌شود، کار این مادران ارزشی ندارد. اما آیا پول می‌تواند قیمت کار مادر را تعیین کند؟ ارزش واقعی زن به «خدمت» است، و خدمت در نظام سرمایه‌داری بی‌ارزش شمرده می‌شود.
 
11-2. زن و خطر تعیین ارزش بر اساس پول
وقتی ارزش‌ها با پول سنجیده شود، ظرائف بسیار مهمی که از وجود هوا برای حیات ما مهم‌تر است، مورد غفلت قرار می‌گیرد. اگر ارزش زنان هم به پول شود، مردان که پولدارتر هستند، باارزش‌تر شمرده می‌شوند و ارزش‌های مردانه ملاک ارزیابی زنان قرار می‌گیرد. این دامی است که فمینیسم ناخواسته در آن افتاده است. مادربزرگ‌هایی که روزی تاج سر خانواده بودند، در نظام پول و قدرت جایی ندارند .
 
11-3. زن و هویت گمشده در گفتمان فمینیستی
در کتاب «حق زنان» که توسط سه دانشمند زن نوشته شده، آمده است: «از کل مشکلات و مسائل، در مسئله زنان، مسئله از دست دادن چیزی و یا به دست آوردن چیز دیگری نیست، بلکه این مسئله به هویت او مربوط می‌شود». نویسندگان اعتراف می‌کنند که «ما الگوهای متعالی مان را از دست داده‌ایم». این همان چیزی است که می‌توان گفت: «ما چون بی‌فاطمه شده‌ایم به چنین روزگاری دچار شدیم‌» [31].
 
11-4. زن و انحراف در کنفرانس‌های بین‌المللی
خانم دومیتیلا باریوس از مبارزان بولیوی در کنفرانس بین‌المللی زن در مکزیک (۱۹۷۶) با مشاهده توجه شرکت‌کنندگان به مسائلی مانند همجنس‌بازی زنان، به رئیس کنفرانس اعتراض می‌کند: «شما هر روز صبح پیراهن می‌پوشید و موهایتان را آرایش می‌کنید، آیا می‌توانید از حقوق ما زنان که فقط یک مسکن کوچک اجاره‌ای داریم دفاع کنید؟» اینگونه جریان‌ها عملاً ثابت می‌کنند که زن موجودی است که به راحتی تحریک می‌شود [32].
 
11-5. زن و توطئه علیه اسلام
اگر زنان و مردان مسلمان بیدار نشوند، عده‌ای تحت عنوان نهضت احقاق حقوق زنان، با عوام‌فریبی می‌کوشند دختران و زنان را مقابل اسلام قرار دهند. امام خمینی(ره) می‌فرمایند: «زنان ما باید مقابل بعضی آخوندهای بی‌اطلاع از مصالح مسلمین که نظرات خودشان را تحمیل کرده‌اند تا زنان ما را از حقوق خودشان محروم کنند، بایستند» [33]. جریان‌های سیاسی غرب به اسم احیای حقوق زن، بی‌بندوباری را دامن می‌زنند.
 
11-6. زن و راه نجات
ما باید تلاش کنیم حیات معنوی زن را در همان فضای قرآنی احیا کنیم. قرآن می‌فرماید: «مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثَىٰ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیَاةً طَیِّبَةً» [34] - "هر کس کار شایسته‌ای کند، خواه مرد یا زن، در حالی که مؤمن باشد، قطعاً او را به زندگی پاکیزه‌ای زنده می‌داریم." روز زن باید به معنای بازگشت به حقوق حقیقی و حیات معنوی زن باشد .
 نتیجه‌گیری
بررسی حاضر آشکار ساخت که بحران هویت زن غربی، پیامد مستقیم شکست مکاتب فمینیستی در ارائه راهکاری متوازن برای حقوق زنان است. تقابل جویى فمینیسم رادیکال با مردان و نهاد خانواده، زن را در انزوا و تنهایی رها ساخته است.
 
از سوی دیگر، همسویی نظام سرمایه داری با شعارهای فمینیستی، زن را به نیروی کار ارزان و ابزاری برای مصرف گرایی تبدیل کرده است. خانواده ستیزی سیستماتیک، پیامدهای ویرانگری برای زنان غربی به همراه داشته که از جمله می توان به افزایش آمار زنان تنها، افسردگی و احساس پوچی اشاره کرد.
 
 در پایان باید گفت که راه برون رفت از این بحران، بازنگری در مبانی فکری فمینیسم و عبور از گفتمان تقابلی است. الگوی اسلامی با تأکید بر کرامت ذاتی زن و جایگاه رفیع خانواده، می تواند راهکارهای متوازنی برای تعالی زن در عین حفظ استحکام نهاد خانواده ارائه دهد.

🔹"آخرین خبر" در روبیکا
🔹"آخرین خبر" در ایتا
🔹"آخرین خبر" در بله