فضای‌مجازی چگونه روان ما را می‌بلعد؟

خراسان/ دیدن هر ویدئو، هر لایک و هر پیام جدید، هورمونی به نام دوپامین آزاد می‌کند؛ ماده‌ای که مسئول احساس لذت و پاداش است؛ اما این لذت فوری اگر به عادتی دایمی تبدیل شود، به فرسودگی روان منجر خواهد شد 

تا همین دو دهه پیش، تلفن همراه وسیله‌ای برای تماس گرفتن بود و اینترنت صرفاً ابزاری برای جست‌وجوی اطلاعات. اما امروز، با یک حرکت ساده انگشت، به دنیایی وارد می‌شویم که در آن همه‌چیز هست: از سرگرمی و آموزش تا اخبار، دعوا، اضطراب و مقایسه‌های بی‌پایان. این دنیای فریبنده که به نام «فضای مجازی» می‌شناسیم، چنان با زندگی روزمره‌مان درآمیخته که گاهی تشخیص مرز بین واقعیت و مجاز دشوار می‌شود. فضای مجازی به شکلی طراحی شده است که ما را بهتر از خودمان می‌شناسد. الگوریتم‌هایی در پشت صحنه فعالیت می‌کنند که علایق، ترس‌ها، احساسات و حتی زمان‌های بیکاری ما را تحلیل می‌کنند. همین شناخت دقیق باعث می‌شود دقیقاً همان محتوایی را به ما نشان دهند که نمی‌توانیم در برابرش مقاومت کنیم. مغز ما هم به این پاداش‌های سریع و لحظه‌ای واکنش نشان می‌دهد؛ هر ویدئو، هر لایک و هر پیام جدید، هورمونی به نام دوپامین آزاد می‌کند؛ ماده‌ای که مسئول احساس لذت و پاداش است. اما این لذت فوری، اگر تکرار شود و به عادتی دایمی تبدیل شود، می‌تواند به فرسودگی روان، اضطراب و کاهش تمرکز بینجامد. اما این همه دسترسی، این حجم از ارتباط، چه تأثیری بر روان ما دارد؟
 ​​​​​​​
۱لذت فوری، اضطراب ماندگار| اپلیکیشن‌های شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام، تیک‌تاک یا توئیتر به گونه‌ای طراحی شده‌اند که ما را درگیر نگه دارند. هر لایک، کامنت یا پیام، یک پاداش کوچک به مغز می‌دهد و باعث ترشح دوپامین می‌شود؛ همان هورمونی که مسئول لذت و پاداش است. اما وقتی این پاداش‌ها قطع می‌شوند، ذهن دچار خلأ می‌شود و بدن با علایم اضطرابی واکنش نشان می‌دهد. به همین دلیل است که وقتی گوشی را کنار می‌گذاریم، حس بی‌قراری یا حتی اضطراب پیدا می‌کنیم.
۲ مقایسه‌های بی‌پایان| در فضای مجازی، همه چیز زیباتر، شادتر، موفق‌تر و بی‌نقص‌تر به نظر می‌رسد. افراد معمولی در قاب عکس‌های فیلترشده، شبیه مدل‌های حرفه‌ای‌اند. لحظه‌های موفقیت و خوشی به اشتراک گذاشته می‌شوند، اما رنج‌ها، شکست‌ها و روزهای معمولی جایی در این ویترین ندارند. نتیجه چیست؟ مقایسه‌های ناسالم. نوجوانی که تازه وارد دبیرستان شده، خود را با بلاگری بیست‌ساله مقایسه می‌کند. زنی که بعد از زایمان با بدنش کنار نیامده، از دیدن اندام «بی‌نقص» دیگران، احساس شرم می‌کند. این مقایسه‌های مکرر، اعتماد به‌نفس را پایین می‌آورد و زمینه‌ساز افسردگی و اضطراب می‌شود.

---

بازار

---

۳ حجم اطلاعات؛ از آگاهی تا فرسودگی ذهنی| یکی از ویژگی‌های فضای مجازی، جریان بی‌پایان اطلاعات است. در عرض چند دقیقه، ممکن است خبر جنگ در یک کشور، ویدئوی گربه‌ای خنده‌دار، سلبریتی که ازدواج کرده و آگهی فروش آپارتمان ببینیم. این بمباران اطلاعاتی، ذهن را خسته می‌کند. مغز ما ظرفیت پردازش این حجم از داده را ندارد و به تدریج دچار فرسودگی شناختی می‌شود. نتیجه این فرسودگی، کاهش تمرکز، اختلال در خواب، بی‌حوصلگی و احساس سردرگمی است.
۴ توهم ارتباط؛ تنهایی مدرن| در ظاهر، فضای مجازی ما را به هم نزدیک‌تر کرده است. با یک پیام می‌توانیم با دوستی در آن سوی دنیا صحبت کنیم. اما واقعیت این است که بسیاری از روابط در این فضا، سطحی، ناپایدار و فاقد عمق هستند. انسان برای سلامت روانی، نیاز به ارتباط واقعی، لمس، نگاه و حضور دارد. جای خالی این ارتباط‌های انسانی در زندگی دیجیتال، نوعی تنهایی مدرن ایجاد کرده؛ تنهایی‌ای که دیده نمی‌شود، اما در اعماق روان نفوذ کرده و افسردگی، بی‌انگیزگی و احساس طردشدگی را تقویت می‌کند.
۵ چرخه معیوب اعتیاد| شاید برایتان پیش آمده باشد که فقط خواسته‌اید چند لحظه گوشی‌تان را چک کنید، اما ناگهان متوجه شده‌اید یک ساعت از وقت‌تان گذشته و همچنان در حال بالا و پایین کردن صفحه‌اید. این اتفاق تصادفی نیست؛ فضای مجازی عمداً طوری طراحی شده که ما را درگیر نگه دارد. الگوریتم‌ها با دقت تمام محتوایی را جلوی چشم‌مان می‌گذارند که جذاب، تحریک‌کننده یا حتی شوکه‌کننده باشد؛ چون می‌دانند مغز ما به دنبال پاداش‌های سریع و لحظه‌ای است. این همان چرخه اعتیادآور اسکرول کردن است.  شما بدون آن‌که متوجه شوید، زمان، انرژی و آرامش‌تان را صرف محتواهایی کرده‌اید که نه تنها مفید نبوده‌اند، بلکه روان‌تان را هم خسته کرده‌ است.
برای کاهش این تأثیرات منفی، چه اقداماتی می‌توان انجام داد؟
زمان‌سنجی برای استفاده| روزانه زمان مشخصی برای حضور در شبکه‌های اجتماعی تعیین کنید.
خاموش‌کردن نوتیفیکیشن‌ها| اعلان‌ها را غیرفعال کنید تا تمرکزتان از بین نرود.
دی‌تاکس دیجیتال هفتگی| هفته‌ای یک روز گوشی را کنار بگذارید و به زندگی واقعی بپردازید.
پاک‌سازی محتوای مضر| افرادی را که احساس منفی یا مقایسه در شما ایجاد می‌کنند، آنفالو کنید.
شروع و پایان بدون گوشی| روزتان را بدون چک‌کردن موبایل آغاز کنید و به دور از آن به پایان برسانید.
نکته پایانی
فضای مجازی می‌تواند ابزار رشد باشد یا منبع اضطراب؛ انتخاب با ماست. اگر آگاهانه با آن برخورد کنیم، نه‌تنها سلامت روان‌مان را حفظ می‌کنیم، بلکه کیفیت زندگی‌مان هم بهتر می‌شود. روان ما، خانه‌ای ارزشمند است که باید از ورود آشفتگی، مقایسه و فشار بی‌پایان به آن جلوگیری کنیم. 

🔹"آخرین خبر" در روبیکا
🔹"آخرین خبر" در ایتا
🔹"آخرین خبر" در بله