ايسنا/ درد زايمان از شديدترين دردهايي است که تقريبا تمام زنان در طول زندگي تجربه ميکنند که ميتواند اثرات نامطلوبي بر روي مادر و جنين داشته باشد.
ترس از درد زايمان بخصوص در زنان نخستزا ميتواند بر تصميم مادران در رابطه با روش زايمان بعدي بهويژه افزايش تمايل مادر به انجام سزارين انتخابي تاثيرگذار باشد. شيوع کلي سزارين در ايران حدود ۴۸ درصد تخمين زده شده است. بنابراين با توجه به روشهاي کاهش درد زايمان بسيار حائز اهميت بوده و روشهاي دارويي و غير دارويي با هدف کاهش سزارين ميبايست مورد استفاده قرار گيرند. روشهاي دارويي عبارتند از تجويز سيستميک داروها، تجويز عمومي، روشهاي استنشاقي، بيحسي منطقهاي و روشهاي غير دارويي شامل هيپنوتيزم، ماساژ، آروماتراپي و رفلکسولوژي است.
پژوهشي که در خصوص "روشهاي کاهش درد زايمان در ايران" توسط تيم پژوهشگران متشکل از ساناز فياضي (مربي، دانشکده پرستاري و مامايي)، مليحه عامريان(مربي، دانشکده پرستاري و مامايي)، مرضيه فغاني آغوزي(مربي، دانشکده پرستاري و مامايي) و سروه محمدي(گروه مامايي، دانشکده پرستاري و مامايي) انجام شده، آمده است: «با وجودي که شواهد بيشتري در حمايت از روشهاي دارويي وجود دارد، عوارض نامطلوب بسياري در رابطه با اين روشها گزارش شده است. اين در حالي است که روشهاي غير دارويي در اکثر موارد غير تهاجمي بوده و روشي امن براي مادر و جنين محسوب ميشوند.»
يافتهها نشان ميدهند: «استفاده از روشهاي غير دارويي ارجحيت بيشتري دارد؛ چرا که روشهاي ارزانتر، آسانتر و غير تهاجميتر بوده و احساس اعتماد به نفس بيشتري براي مادر به همراه دارند و خود مادر درگير با روش اجراست. در سالهاي اخير، روشهاي غيردارويي همچون ماساژ، طب فشاري، تکنيکهاي تنفسي و رفلکسولوژي جايگاه خوبي در مامايي کسب کردهاند.»
در ادامه اين پژوهش به خواص "گياهان دارويي" پرداخته شده است: «اسطوخودوس: اسطوخودوس متعلق به خانواده نعناييان و بومي حوزه مديترانه است. از جمله مهمترين ترکيبات روغني اين گياه ميتوان به ليناليل استات(۵۱ درصد) و لينالول(۳۵ درصد) اشاره کرد. اين دو ماده در مکانيزم تسکين درد اين گياه موثر هستند. استشمام اسانس اسطوخودوس با تحريک سيستم ليمبيک باعث ترشح اندروفين، انکفالين و سروتونين و در نتيجه احساس آرامش ميشود. استشمام عصاره اسطوخودوس بر کاهش شدت درد زايمان تاثير مثبت دارد.
نعناع فلفلي: نعناع فلفلي گياهي علفي و چندساله از خانواده نعناعيان است. نعناع فلفلي از تقطير گل و سرشاخههاي تازه گياه به دست ميآيد و براي درمان تهوع_استفراغ، دردهاي شکمي، سوءهاضمه، التهاب روده، نفخ و کاهش درد زايمان استفاده ميشود.
ياسمين: ياسمين يک گياه گلدار است که در مناطق گرمسيري يافت ميشود. عصاره موجود در گياه ياسمين محرک و آرامبخش بوده و در کاهش درد زايمان و افزايش فعاليت رحم کاربرد دارد.
بهار نارنج: اين گياه از خانواده مرکبات است. بهار نارنج داراي خواص آرامبخشي، ضدعفوني کننده، ضد اسپاسم و افزايش دهنده ميل جنسي است. تاثير اسانس بهارنارنج بر تسکين درد زايمان نشانداد که استشمام اسانس بهارنارنج باعث کاهش درد زايمان شده است.
بابونه: اين گياه متعلق به خانواده کمپوزيته است و داراي خاصيت ضد التهاب، ضد درد، ضد اسپاسم، ضد نفخ و آرامبخش بوده و باعث کاهش شدت درد بوده است.
کنجد: کنجد از گياهان روغني است که کشت آن در دنيا رايج است. روغن کنجد به عنوان روغن اوليه مورد استفاده براي سلامتي در نظر گرفته شده است و جهت ماساژ استفاده ميشود و داراي خواص درماني متعددي است؛ به طوري که در آناليز روغن کنجد، حداقل هفت جزء داراي خاصيت تسکين دردي يافت شده است.
پرتقال: ميوه گياه پرتقال از تيره مرکبات است. ليمونن عمدهترين ترکيب شيميايي موجود در اسانس پوست پرتقال است. اين اسانس محرک سيستم عصبي مرکزي، آرامبخش، مسکن، شلکننده، ضد التهاب و کاهنده فشار خون است.
گل سرخ: ترکيبات اصلي گلسرخ(رز) باعث خواصي مثل ضد التهابي، ضد دردي، ضد سرطان و ضد ميکروبي است.
زعفران: زعفران در گذشته جهت برطرف کردن گرفتگيهاي عضلاني، اختلالات قاعدگي و همچنين به عنوان آرامبخش، مسکن و ضد درد، محرک جنسي، ضد افسردگي، ضد التهاب، پايان دادن به بارداري، خونريزي شديد بعد از زايمان، آنتي باکتريال و ضد سرطان استفاده ميشده است.
گل ميخک: ميخک حاوي يک ترکيب فلاونويدي به نام اوژنول است که اثرات آنتياکسيدان، ضد درد، ضد التهاب و ميکروبکشي دارد.
گل شمعداني: روغن گل شمعداني به عنوان يک آرامبخش در آروماتراپي مورد استفاده قرار ميگيرد. اين گياه باعث کاهش فشار خون ميشود. بخور روغن شمعداني ميتواند آرامبخش و يا محرک سيستم عصبي عمل کند.»
پژوهشگران در ارتباط با "داروهاي شيميايي" گفتهاند: «ليدوکايين، هيوسين، ايندومتاسين، انتونوکس و آب مقطر بر کاهش درد زايمان موثر است.»
فياضي و همکاران در ارتباط با کلاسهاي آموزشي آمادگي براي زايمان در کاهش شدت زايمان، گفتهاند: «"موسيقي درماني" روشي براي ايجاد آرامش و حساسيتزدايي است. موسيقي باعث کاهش شدت درد قبل از زايمان ميشود. شنيدن موسيقي آرامبخش در کاهش شدت درد موثر است.
"گرما درماني" يکي از روشهاي کاهش درد غيردارويي است. اين روش نيازي به مهارت قبلي ندارد و اگر به درستي استفاده شود عوارض جانبي اندکي دارد.
"فکسولوژي" يا بازتاب درماني شاخهاي از طب کلنگر است و نبايد آن را با ماساژ کف دست و پا اشتباه گرفت، بلکه يک نوع فشار درماني ويژه و معين است. اين رشته يک روش قديمي، ملايم و غير تهاجمي است و بر اين اساس پايهريزي شده که مناطق بازيابي (رفلکس) در روي کف پاها و دستها وجود دارند که با هر قسمت بدن اعم از عضله، عصب، غده و استخوان مطابقت دارند. به عبارت ديگر پاها نماينده و نماينگر نقشهاي از کل بدن هستند. رفلکسولوژي به ايجاد آرامش و بدن فرد کمک ميکند و از اين طريق ميتواند در کنترل درد موثر واقع شود.»
در نتايج اين پژوهش آمده است: «درد زايمان يکي از شديدترين دردها به شمار ميرود و جزء غير قابل اجتناب زايمان است. روشهاي غيردارويي و گياهي در تسکين درد زايمان موثر است.»
اين پژوهش در شماره ششم مجله دانشکده پرستاري و مامايي اروميه منتشر شده است.
بازار