برگزیده

اختلال احتکار چیست؟

حامي هنر زندگي

بروزرسانی 1399/07/03 - 10:29

حامي هنر زندگي/ اختلال احتکار چيست؟ ممکن است بارها برايتان پيش آمده باشد، اشيايي که از نظر مادي ارزشمند نيستند را به خاطر تعلق عاطفي که به آن داشتيد نزد خود نگه داريد اما دسته‌اي از افراد هستند که اشيا و وسايلي را که هيچ ارزش مادي يا معنوي براي آن‌ها ندارند نزد خود نگه مي‌دارند و هيچ وسيله‌اي را دور نمي‌اندازند. در واقع افرادي که به اختلال احتکار مبتلا هستند حتي از دور ريختن چيزها در سطل زباله نيز مشکل دارند و به آن‌ها دل مي‌بندند. به عنوان مثال از دور ريختن روزنامه باطله‌اي که متعلق به سال‌هاي پيش است خودداري مي‌کنند، از ترس اينکه مبادا روزي به آن احتياج پيدا کنند. احتمال همزمان شدن رفتارهاي احتکاري با آسيب‌هاي جسمي و اختلال‌هاي رواني ديگر مانند افسردگي، وسواس، کنترل تکانه و ... اهميت درمان را پررنگ تر مي‌کند. در ادامه مقاله به بررسي اختلال احتکار، علائم و نشانه‌ها، علل و راهکارهاي درماني آن مي‌پردازيم.
اختلال احتکار چيست؟
افراد مبتلا به اختلال احتکار، در واقع به نوعي وسواس مبتلا هستند. آن‌ها به صورت افراطي به جمع آوري وسايل و لوازم اقدام مي‌کنند. اين افراد نمي‌خواهند هيچ کدام از لوازم خود را دور بيندازند حتي اگر کهنه، خراب و بدون استفاده شده باشند. در واقع گمان مي‌کنند که هر چيزي ارزش احساسي خاصي دارد يا ممکن است بعدها مورد نياز باشد پس از دور ريختن اشيا بسيار مضطرب مي‌شوند. شيوع اين اختلال حدود 2 تا 5 درصد است. جمع کردن وسايل معمولا از سنين نوجواني آغاز مي‌شود. افراد مبتلا به اين اختلال از خريد کردن و جمع کردن وسايل لذت مي‌برند. در واقع اين قبيل کارها در پاسخ به احساس افسردگي شدت پيدا مي‌کند.

علائم اختلال احتکار چيست؟
نشانه‌هاي وسواس در هر کدام از انواع آن داراي ويژگي‌هاي مشترکي است. در ادامه به علائم اختصاصي اختلال احتکار اشاره شده است.
1- شخص به هيچ عنوان نمي‌تواند لوازم خود را حتي در مواردي که هيچ گونه ارزشي ندارند، دور بريزد.
2- فرد به صورت افراطي به خريد لوازم مي‌پردازد و آن‌ها را نزد خود نگه مي‌دارد، چرا که فکر مي‌کند ممکن است براي روز مبادا مورد استفاده قرار بگيرند.
3- ناتواني در دور ريختن لوازم باعث مي‌شود تا خانه فردِ مبتلا بسيار نامنظم و آشفته شود.
4- در عملکرد بين فردي و اجتماعي فرد مبتلا مشکل جدي ايجاد مي‌شود.

پيامدهاي اختلال احتکار
رفتارهاي احتکاري پيامدهاي منفي زيادي براي فرد به همراه خواهد داشت که در ادامه به برخي از آن‌ها اشاره مي‌کنيم.

به علت بهم ريختگي خانه، رعايت بهداشت عملا امکان پذير نيست. در نتيجه فرد ممکن است به بيماري‌هاي جسماني ناشي از آلودگي دچار شود.
ميل افراطي به خريد لوازم، فرد را با مشکلات مالي جدي روبرو مي‌کند.
احتکار اشيا در خانه باعث مي‌شود تا براي کارهايي از قبيل آشپزي، نظافت، راه رفتن، خوابيدن و... فضاي کافي باقي نماند.

علل رفتارهاي احتکاري چيست؟
عوامل مختلفي مي‌توانند در بروز اختلال احتکار موثر باشند. ما در ادامه به مهم ترين مواردي که در پژوهش‌ها به عنوان علل اين مشکل شناسايي شده‌اند اشاره کرده‌ايم.

عوامل ژنتيکي و فيزيولوژيکي
مطالعات نشان مي دهند رفتار احتکار امري است که در خانواده‌ها جريان دارد. به اين صورت که 50 درصد افرادي که مبتلا به اختلال احتکار هستند گزارش مي‌کنند يک خويشاوند نزديک با همين مشکل دارند. بررسي دوقلوها بيانگر اين نکته است که تقريبا 50 درصد تنوع در رفتار احتکار به عوامل ژنتيکي مربوط مي‌شود. اين عامل در ديگر اختلالات مرتبط با وسواس از جمله وسواس فکري عملي نيز مشاهده مي‌شود.

عوامل محيطي
اکثر افرادي که مبتلا به اختلال احتکار هستند در بررسي‌هاي گذشته نگر حوادث زندگي پرتنش و آسيب زايي را گزارش مي‌دهند که مي‌توانند در تعامل با عوامل ژنتيکي سهم بسزايي در بروز اين مشکل داشته باشند. علاوه بر اين يکي ديگر از عوامل محيطي که به عنوان علت زيربنايي اختلال احتکار شناخته مي‌شود يادگيري مشاهده‌اي است.
در واقع مشاهده رفتارهاي مرتبط با احتکار در افرادي نظير والدين به خصوص در سال‌هاي اوليه کودکي مي‌تواند موجب شکل گيري و تقويت اين رفتار در انسان شود و به مرور اختلال انباشت گري را به وجود بياورد. توجه به اين نکته نيز حائز اهميت است که نداشتن ارتباط مناسب با والدين هم مي‌تواند در اين موضوع نقش داشته باشد. در واقع مي‌توان گفت ترس از دست دادن پدر و مادر و شکل نگرفتن دلبستگي عميق با آن‌ها مي‌تواند باعث شود فرد احساس وابستگي شديدي را نسبت به اشيا شکل دهد و امنيت خود را در نگه داشتن آن‌ها جست و جو کند.

عوامل مزاجي
عوامل مزاجي به ويژگي‌هاي رفتاري گفته مي‌شود که اغلب ريشه‌هاي زيستي دارند. پژوهشگران بر اين باورند که عوامل مزاجي خاص نظير ناتواني در تصميم گيري يک علامت مهم در اختلال احتکار هستند و در بستگان درجه يک فرد مبتلا نيز ديده مي‌شوند.

اختلالات همايند با رفتارهاي احتکاري
بررسي‌هاي همه گيرشناسي نشان مي‌دهند تقريبا 75 درصد افرادي که به اختلال انباشت گري يا احتکار مبتلا هستند هم زمان يک مشکل خلقي يا اضطرابي هم دارند. از جمله شايع‌ترين اختلالاتي که هم زمان با اين مشکل مشاهده مي‌شود مي‌توان به اختلال افسردگي در بيش از 50 درصد مواقع، اختلال اضطراب اجتماعي و اختلال اضطراب فراگير اشاره کرد. 20 درصد افراد مبتلا به اين اختلال علائمي ازاختلال وسواسي اجباري را نيز از خود بروز مي‌دهند و ممکن است هم زمان به اختلال شخصيت وسواسي اجباري نيز دچار باشند. جالب است بدانيد که مطالعات پژوهشي نشان مي‌دهند افراد مبتلا به انباشت گري 10 برابر بيشتر دچار اختلال نقص توجه بيش فعالي مي‌شوند. اين مسئله مي‌تواند از مواردي نظير ناتواني ذهن در سازمان دهي امور و ريشه‌هاي زيستي ژنتيکي مشابه نشات بگيرد.

ميزان شيوع اختلال احتکار
مطالعات در مورد ميزان شيوع اختلال انباشت گري بسيار محدود است. با اين حال برخي پژوهش‌ها ميزان شيوع آن را در مناطقي نظير نظير ايالات متحده آمريکا چيزي در حدود 2 تا 6 درصد تخمين مي‌زنند. همچنين بررسي‌ها نشان مي‌دهند که اين مشکل در هر دو جنس بروز مي‌يابند اما شيوع آن به طرز قابل توجهي در مردان بيشتر گزارش مي‌شود.

روش هاي درمان اختلال احتکار
در درمان اين اختلال از روش‌هاي دارويي و روان شناختي مختلفي استفاده مي‌شود که ما در ادامه به توضيح هريک از آن‌ها پرداخته‌ايم.

درمان هاي دارويي
براي درمان وسواس و رفتارهاي احتکاري در موارد شديد اغلب از روش‌هاي دارويي استفاده مي‌شود. داروهاي ضد افسردگي سه حلقه اي و مخصوصا گروه SSRIs در درمان اين اختلال سودمند هستند. مطالعات نشان مي‌دهند که اگر استفاده از داروها در کنار جلسات روان درماني و مداخلات روان شناختي قرار بگيرند اثربخشي آن‌ها بيشتر شده و فرايند درمان تسهيل مي‌گردد.

روان درماني
بر اساس نتايج مطالعاتي که اثربخشي درمان‌هاي مختلف را مورد بررسي قرار مي‌دهند درمان شناختي رفتاري به عنوان موثرترين مدل روان درماني براي بهبود اختلال انباشت گري شناخته شده است.
جلسات مشاوره روانشناسي در اين رويکرد بيش از هرچيز حول محور آموزش تصميم گيري و طبقه بندي؛ مواجهه و خوگيري با دور انداختن و بازسازي شناختي قرار دارد. درمانگر در اين رويکرد وظيفه دارد در مورد رفتار ذخيره سازي به بيمار بازخورد دهد و باورهاي اشتباه او را در اين زمينه شنايي کرده و به چالش بکشد. توجه داشته باشيد که روان درماني مي‌تواند در طيف وسيعي از اختلالات در دوران کودکي و بزرگسالي از جمله اختلالات اضطرابي و وسواسي موثر واقع شود.

سوالات متداول
- اختلال احتکار با وسواس چه فرقي دارد؟
بيماران دچار اختلال انباشت گري يا همان احتکار برخي علائم کلاسيک که در وسواس بروز مي‌يابد را از خود نشان نمي‌دهند. از جمله اين علائم مي‌توان به افکار مزاحم يا راجعه و تشريفات وسواسي اشاره کرد که در وضعيت احتکار وجود ندارند.
- همسر من هيچ چيز را دور نمي‌اندازد و همه چيز را دور خود نگه مي‌دارد نمي‌دانم از اين کار چه انگيزه‌اي دارد و چرا در برابر دور ريختن وسايل دور ريختني هم مقاومت مي‌کند؟
افراد مبتلا به اختلال انباشت گري ممکن است هنگام دور ريختن وسايل دچار اضطراب شوند و يا باورهاي غلطي در مورد کارآيي وسايل در آينده داشته باشند. همين مسائل انگيزه‌اي مي‌شود که به آن‌ها اجازه دور ريختن وسايل را نمي‌دهد. براي شناخت بيشتر اين وضعيت و کمک به همسرتان براي عبور از اين اوضاع لازم است که از يک متخصص روانشناس کمک بگيريد.