راه های پرورش ادراک دیداری در کودکان

کودکت/ بينايي گسترده‌ترين سيستم حسي است و غالب‌ترين حس انسان در درک جهان محسوب مي‌شود. بينايي با داده‌هاي حسي ديگر و تجارب گذشته يکپارچه مي‌شود تا فرد بتواند با محيط خود تطابق پيدا کند. ادراک ديداري در کودکان وسيله درک و شناخت محرک بينايي است. تاثير درک بينايي از بدو تولد در شناخت جهان پيرامون، با استفاده از اطلاعاتي که با چشم به دست مي‌آيد، انکارناپذير است. براي اينکه فرد بتواند فعاليت‌هاي روزمره زندگي خود را به‌خوبي انجام دهد، نياز به پردازش اطلاعات بينايي دارد. کودکان ۳ تا ۶ درصد از زماني را که در مدرسه مي‌گذرانند مشغول انجام فعاليت‌هايي‌اند که به بينايي نياز دارد. فعاليت‌هايي مانند خواندن، نوشتن، رنگ آميزي و مانند اين‌ها. پردازش اطلاعات در حوزه ادراک بينايي يکي از مهم‌ترين عوامل پيش‌بيني‌کننده آمادگي ورود به کلاس تعريف شده است. در واقع، ادراک ديداري نقش مهمي در يادگيري و پيشرفت تحصيلي کودک دارد، به طوري که ضعف آن موجب افت تحصيلي و بي‌انگيزگي کودک در يادگيري مي‌شود.

ادراک ديداري در کودکان چيست؟
ادراک بينايي توانايي مشاهده و تفسير اطلاعات بينايي است که در اطراف انسان وجود دارد. مهارت‌هاي ادراک ديداري مهارت‌هايي‌اند که کودک از آن‌ها براي درک چيزهايي که در محيط پيرامون خود مي‌بيند استفاده مي‌کند. درک چيزهايي که کودک مي‌بيند براي مهارت‌هاي مدرسه‌اي مثل خواندن، نوشتن، رياضيات، تشخيص حروف و شماره‌ها، تطبيق اشکال و به همان اندازه مهارت‌هاي زندگي روزمره مثل خواندن علايم نقشه يا پيدا کردن عروسک در جاهاي شلوغ ضروري است. مهارت‌هاي پردازش و درک بينايي بر تقويت مهارت يادگيري تاثير مي‌گذارد. بدون پردازش و ادراک بينايي دقيق، دانش‌آموزان در يادگيري خواندن، دنبال کردن دستورالعمل‌ها، نوشتن از روي تخته، تجسم اشيا يا تجربيات گذشته، داشتن هماهنگي چشم و دست، ادغام اطلاعات بينايي با ساير حواس و انجام کارهايي مانند دوچرخه‌سواري مشکل دارند.

مهارت‌هاي ادراک بينايي شامل چند حيطه اصلي است:

تمييز بينايي
 
 توانايي توجه به تفاوت‌هاي جزيي مانند شکل، اندازه، رنگ يا ابعاد. اين مهارت به توانايي تشخيص تفاوت يک شيء از شيء ديگر مربوط مي‌شود. مهارت در جور کردن تصاوير مشخص، طرح‌ها، اشکال، حروف و کلمات نمونه‌هايي از فعاليت تمييز بينايي است. کودکان براي خواندن و نوشتن کلمات بايد توانايي و مهارت تمييز بين کلمات و حروف مختلف را داشته باشند. براي مثال، اگر کودک در تمييز بينايي ضعف داشته باشد، کلمه «روز» را «زور» مي‌خواند.

ثبات شکل
توانايي درک تفاوت‌هاي موقعيتي و تشخيص اشيا، زماني که در جهت يا فرمت متفاوتي قرار دارند. اين مهارت به توانايي بازشناسي ماهيت اشيا هنگام مشاهده آن‌ها مربوط مي‌شود. توانايي کودکان پيش‌دبستاني در بازشناسي اشکال هندسي، حروف و اعدادْ پيش‌بيني‌کننده خوبي براي پيشرفت تحصيلي بعدي آن‌ها در خواندن است.

تشخيص شکل از زمينه
توانايي ادراک ديداري اشکال، به طوري که بتوان آن شکل را از ديگر اشکالي که در زمينه مشترک قرار گرفته يا مخفي شده‌اند تشخيص داد. براي مثال، کودک قادر باشد از کمد لباسش لباس خاصي را پيدا کند يا وسيله‌اي را از اتاق بيابد. پيدا کردن پاسخ از روي متن هم يکي ديگر از ابعاد مهارت تشخيص شکل از زمينه است.

روابط ديداري ـ فضايي

توانايي تشخيص موقعيت اشيا در فضا. اين خرده‌مهارت به ادراک وضع اشيا در فضا و مکان مربوط مي‌شود. اين مهارت بالاترين سطح پردازش ديداري در رشد مغز است و ضعف آن ممکن است يکي از علت‌هاي ناتواني يادگيري در فرد باشد. اين خرده‌مهارت بر فعاليت‌هاي تحصيلي، مهارت در ادراک ارتباطات فضايي، سازمان‌دهي ديداري روي کاغذ و دنبال کردن جهت‌ها تاثير مي‌گذارد. کودک با ضعف در اين خرده‌مهارت در انجام فعاليت‌هاي روزمره مثل لباس پوشيدن، غذا خوردن و برقراري ارتباط دچار مشکل است.

---

بازار

---

تکميل ديداري
توانايي تشخيص ذهني اشکال تکميل‌نشده و کامل کردن آن‌ها در ذهن، به طوري که با شکل کامل آن‌ها تطابق داشته باشد. اين توانمندي در بازي‌ها مخصوصا پازل کاربرد دارد.

حافظه متوالي
توانايي يادآوري شکل حروف و توالي شکل کلمات و تشخيص سريع آن‌ها، زماني که دوباره ديده مي‌شود. ضعف در حافظه متوالي منجر به ضعف کودک در حفظيات مي‌شود و ممکن است ترس کودک از امتحانات شفاهي و کتبي را افزايش دهد.

در ادامه اين مقاله، به نشانه‌هايي اشاره شده است که احتمالا در کودکاني ديده مي‌شود که ضعف ادراک ديداري دارند.

علايم و نشانه هاي ضعف ادراک ديداري در کودکان

ضعف در شناسايي تفاوت‌هاي ظريف،
ضعف در تجسم مفاهيم، براي مثال نقص در حل مسائل فضايي،
ضعف در درک مفاهيمي مثل درون، بيرون، زير، رو، بالا و پايين،
ضعف در تمييز نشانه‌هايي که بسيار شبيه هم‌اند، مثل ب/پ/ت/ث،
اعداد يا کلمات را برعکس مي‌نويسند،
حين خواندن و نوشتن جاي کلمه را در صفحه گم مي‌کنند،
ضعف در کپي کردن متن يا شکلي از يک صفحه کتاب به يک صفحه ديگر،
اغلب اوقات شکل ديداري کلمات را فراموش مي‌کند،
ضعف در تکميل نقاشي‌هاي ناقص، پازل‌ها و بازي‌هاي فکري،
ضعف در ترتيب‌گذاري اعداد و حروف،
توجه بيش از حد به جزييات و ناديده گرفتن تصوير اصلي.
در صورتي که مشکلات ديداري در کودکان ناديده گرفته شود، ممکن است موجب بروز مشکلات ديگري در زمينه‌اي ديگر مانند لباس پوشيدن و مديريت وظايف خودمراقبتي به طور مستقل شود. اين کودکان اضطراب و استرس زيادي را در موقعيت‌هاي مختلف تجربه مي‌کنند که سبب ايجاد مشکلاتي در دست‌يابي به پتانسيل آموزشي خواهد شد.

در ادامه اين مقاله، با برخي از فعاليت‌هايي آشنا مي‌شويد که مي‌توانيد به‌راحتي در منزل با کودکانتان انجام دهيد.

تمريناتي براي پرورش ادراک بينايي

مي‌توانيد با مکعب‌هاي چوبي يا پلاستيکي تک‌رنگ يا چندرنگ طرح‌هايي بسازيد و از کودک بخواهيد مشابه آن را بسازد. مي‌توانيد بعد از چند بار انجام فعاليت، بعد از اينکه مکعب‌ها را ساختيد، آن را بپوشانيد تا کودک مشابه آنچه ديده بسازد.
تصويري مقابل کودک بگذاريد و از او بخواهيد در آن مثلا تمام چيزهاي گرد يا مربعي و مانند آن را پيدا کند و آن‌ها را رنگ بزند. بهتر است اين تصاوير به‌مرور شلوغ‌تر شوند.
جورچين‌هاي آماده يا دست‌ساز تهيه کنيد و از کودک بخواهيد آن‌ها را جور کند. تصاويري از اشخاص، حيوانات، حروف، اعداد، اشکال هندسي را به قطعات کوچک‌تر تقسيم کنيد و از کودک بخواهيد آن‌ها را کنار هم بگذارد. داشتن الگوي مشابه يا کشيدن طرح خطوط در صفحه زير قطعاتي که بايد با هم جور شوند يا قطعاتي که بخشي از آن در حاشيه صفحه باقي مانده است براي راهنمايي کودک در اوايل تمرين‌ها استفاده مي‌شود.
اشکال هندسي با اندازه‌ها و رنگ‌هاي گوناگون براي کودک تهيه کنيد و از او بخواهيد آن‌ها را از نظر اندازه و رنگ جور کند.
اشکال هندسي يا هر طرح ديگر را به تعداد زياد روي کارت‌هاي مقوايي آماده کنيد و از کودک بخواهيد با پيدا کردن مشابه هر کدام آن‌ها را با هم جور کند. اين فعاليت را مي‌توانيد با تصاوير اعداد، حروف و مانند اين‌ها انجام دهيد.
مجموعه‌اي از کارت‌هاي حروف، اعداد، اشکال هندسي و مانند اين‌ها را آماده کنيد و به صورت درهم‌ريخته مقابل کودک بگذاريد و از کودک بخواهيد هر کدام را که شما مي‌گوييد پيدا کند.
چند شيء را به کودک نشان دهيد، آنگاه روي آن‌ها را بپوشانيد، يکي از وسايل را برداريد و دوباره مجموعه را به او نشان دهيد. حال از کودک بپرسيد کدام وسيله گم شده است.
به خاطر داشته باشيد که انجام چنين فعاليت‌هايي فقط مختص کودکاني با ادراک ديداري ضعيف نيست. اين فعاليت‌ها و فعاليت‌هاي ديگري مانند اين‌ها بهترين فرصت براي تقويت ادراک ديداري در کودکان در سال‌هاي قبل از دبستان است.

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar