زنان المپیک علیه تبعیض جنسیتی؛ ماجرای لباس‌های زنانه‌ای که در المپیک خبرساز شد

در سالهاي گذشته شاهد اعتراضات رفتاري زيادي نسبت به پوشش زنانه و جنسيتي بودن آن در سراسر دنيا بوده‌ايم. زماني در يکي از فستيوال‌هاي مهم فيلم، بازيگر زن کفش‌هاي پاشنه‌بلند خود را از پايش بيرون آورد و با پاهاي برهنه کبود و زخمي روي فرش قرمز قرمز قدم زد. سال گذشته بود که در پي جريانات جنبش «مي‌تو» و در خطي مشابه در ژاپن، بالاخره الزام پوشيدن کفش پاشنه بلند و دامن کوتاه براي زنان کارمند خطوط هوايي اين کشور برداشته شد. و اخيرا نيز يکي از برندهاي معروف لباس زنانه در دنيا، اعلام کرده است که مانکن‌هاي معروف خود را کنار خواهد گذاشت و از اين به بعد از زناني براي تبليغات خود استفاده خواهد کرد که به جز فرم بدن و زيبايي، دستاوردهاي ديگري در زندگي خود داشته باشند.

حالا اين بار المپيک 2020 توکيو، در سال 2021 به محلي براي اعتراض و شکستن برخي قوانين پوششي در زمينه لباس زنان تبديل شده است. اين بار ورزش به پرچمداري از جرياني که زنان را حتي در حين ورزش کردن به پوشيدن لباسي براي اشاره به ويژگي‌هاي جنسي خود وادار مي‌کند برخواسته و اين سوال بي‌پاسخ را يک بار ديگر از گوشه ذهن‌ها بيرون کشيده است که اگر ماجرا ورزش و قهرماني است چرا در شرايط مشابه بايد لباس مردان و زنان انقدر متفاوت باشد؟

حق با شماست اما باز هم جريمه مي‌کنيم!

ماجرا از قبل از المپيک و بازي‌هاي هندبال زنان قهرماني اروپا شروع شد. در اين بازي‌ها تيم نروژ به جاي لباسهاي معمول و هميشگي اين بازي که شامل لباس دو تکه و کوتاه است، از شورت‌هايي با پوشش بلندتر استفاده کرد.

در حالي که اين بازي‌ها بدون هيچ مشکلي براي بازيکنان از نظر بلند شدن پوشش آنها برگزار شد، فدراسيون هندبال اروپا به دليل آنچه زيرپا گذاشتن قوانين پوشش اين بازي عنوان شد، هرکدام از بازيکنان نروژي را 150يورو جريمه کرد.

اين خبر و نوع مواجهه فدراسيون هندبال اروپا با آن حواشي زيادي به دنبال داشت. عده‌اي از کارشناسان ورزشي و زنان فعال حوزه‌هاي مختلف به اين کار فدراسيون هندبال معترض شدند و عنوان کردند که وقتي اين پوشش آسيبي به حرکات ورزشي بازيکنان نرسانده است، عملا نقض قانوني هم رخ نداده است. خود بازيکنان نروژي نيز علت اين انتخاب خود را « نامناسب، غيرکاربردي و تحقيرآميز» بودن پوشش مصوب فدراسيون هندبال براي زنان عنوان کرده بودند.

با اين حال رئيس فدراسيون هندبال اروپا با گفتن اينکه از قبل به درخواست بازيکنان نروژي مبني بر جريمه‌دار بودن تعويض پوشش مصوب هشدار داده است باعث شد تا رئيس فدراسيون هندبال نروژ نيز اعلام کند که جريمه در نظر گرفته شده، هرچه باشد پرداخت مي‌شود. با اين حال «کار رژ»، از بازيکنان کشور خود نيز حمايت کرد و گفت: «مهم تر از همه داشتن لباسي است که ورزشکاران در آن راحت باشند. ما به اين دختران که صدايشان را بلند کردند و گفتند ديگر کافي است، افتخار مي کنيم. ما باهم مي مانيم و مبارزه مي کنيم تا قوانين مربوط به پوشش را تغيير دهيم و ورزشکاران بتوانند چيزي که در آن راحت هستند را به تن کنند.»

نکته جالب در اين ماجرا کوتاه نيامدن فدراسيون هندبال اروپا و پافشاري بر قوانين خود است. رفتاري که در برابر اعتراضات زنان به قوانين پوشش خود در ساير رويدادهاي جهاني هم تکرار شده است. به عنوان مثال با اينکه جوليا رابرتز؛ بازيگر سرشناس هاليوودي در سال 2016 با پاي برهنه به فرش قرمز کن آمد تا نسبت به قانون پوشيدن کفش پاشنه‌بلند براي زنان در اين فستيوال اعتراض کند، کن هيچوقت اين قانون خود را تغيير نداد.

بازيگر سرشناس هاليوودي در کن 2016 براي اعتراض به الزام پوشيدن کفش پاشنه بلند براي زنان در اين مراسم، با پاي برهنه بر فرش قرمز حاضر شد.

ژيمناستيک‌کاران آلماني اعتراض را ادامه دادند

ادامه اعتراضات نسبت به پوشش جنسيت‌زده زنان در ورزش، به المپيک رسيد و زنان ژيمناستيک‌کار آلماني با پوشش متفاوتي در اين بازي‌ها ظاهر شدند. درحالي که ورزشکاران زن ژيمناستيک کار در دنيا اغلب از لباسي که در قسمت پا پوشيدگي ندارد استفاده مي‌کنند؛ تيم ملي زنان آلمان در المپيک توکيو با لباس سراسر پوشيده از مچ پا تا گردن و همچنين آستين‌هاي تا زير آرنج حاضر شد.

اين لباسها در شبکه‌هاي اجتماعي مورد تحسين و استقبال قرار گرفت. تيم آلمان اعلام کرد که براي اعتراض به «نگاه جنسي» در ورزش اين لباسها را انتخاب کرده است. اين تيم براي اولين بار در مسابقات ژيمناستيک هنري اروپا نيز از اين پوشش که به «يونيتارد» موسوم است، استفاده کرده بود.

«سارا ووس»؛ ژيمناستيک‌کار 21ساله آلماني در گفتگو با خبرنگاران درباره پوشش متفاوت خود و هم‌تيمي‌هايش گفت: « مطمئن نبوديم که براي مسابقات المپيک نيز چنين تصميمي بگيريم. اما در نهايت تصميم گرفتيم تا از اين پوشش در بازي‌هاي المپيک هم استفاده کنيم. ما کنار هم نشستيم و گفتم که خب، مي‌خواهيم يک رقابت بزرگ داشته باشيم. مي‌خواهيم احساس شگفت‌انگيزي داشته باشيم. مي‌خواهيم به همه نشان دهيم که شگفت‌انگيز به نظر مي‌رسيم.»

از بيشترين حمايت‌ها از لباس متفاوت زنان ژيمناستيک کار آلماني را، ژاپني‌ها در شبکه‌هاي اجتماعي بروز دادند. زنان و دختران ژاپني با مطرح کردن موضوعاتي مثل اينکه آنها هنوز مجبور هستند در مدرسه دامن کوتاه بپوشند، از اجباري بودن لباسهاي خاص ژيمناستيک در مدارس اين کشور هم گفتند. يکي از کابران ژاپني نوشت: « ما در مدرسه درخواستي امضا کرديم که به ما اجازه دهند لباس هاي پوشيده تري را بپوشيم، اما معلمان مرد ما گفتند که دخترها حتما بايد همين لباس ها را بپوشند و اين قابل تغيير نيست.» ديگري هم نوشت: « من قبلا ژيمناستيک کار مي‌کردم و برخي عکس‌هايي که عکاسان از من در حين اجراي حرکات ورزشي مي‌گرفتند باعث مي‌شد، راحت نباشم»

پوشش ژيمناستيک‌کار آلماني در المپيک توکيو2020

چرا لباس مردان و زنان ورزشکار متفاوت است؟

حواشي المپيک امسال در زمينه لباس ورزش زنان بحث‌هاي زيادي را پيرامون اين موضوع در شبکه‌هاي اجتماعي، بين کارشناسان ورزشي و فعالين حوزه زنان مطرح کرد. از سوال‌هاي بي‌پاسخ در اين زمينه اين است که چرا در عين يکسان بودن حرکات ورزشي در يک ورزش، لباس و قوانين پوشش زنان و مردان در آن ورزش با يکديگر بسيار متفاوت است؟

به عنوان مثال در ورزش واليبال، مردان از رکابي، يا پيراهن آستين کوتاه و شورت بلند و آزاد استفاده مي‌کنند، اما زنان واليباليست از رکابي استفاده مي‌کنند و براي پوشش پايين تنه هم لباس کوتاه و چسبان دارند. پوشش مردانه در ورزش واليبال، براي مردان در فوتبال ساحلي هم تکرار مي‌شود؛ درحالي که زناني که فوتبال ساحلي کار مي‌کنند بايد لباس دوتکه و کاملا بدن‌نما بپوشند.

در ورزش ژيمناستيک نيز در حالي که فرم لباس زنان بدون پوشش پاست، مردان آزاد هستند از شورت بلند يا شلواري که تا زيرپاشنه پا نيز کشيده مي‌شود استفاده کنند.

نمونه‌اي از لباس مردان ژيمناستيک‌کار

از پوشش حداکثري به سمت لباس حداقلي

وضعيت لباس زنان در المپيک هميشه به همين صورت نبوده است. در حالي که براي حضور زنان در المپيک و همچنين حضور در رشته‌هاي بيشتر ورزشي همپاي مردان، ماجراهاي زيادي براي زنان در طول تاريخ اين رويداد ورزشي اتفاق افتاده است؛ اولين بار درسال 1900 بود که 22زن آن هم فقط در 5رشته ورزشي اجازه حضور در المپيک را پيدا کردند. 

برگزارکنندگان بازي‌هاي المپيک در آن سالها اصلا دل خوشي از حضور زنان در اين رويداد ورزشي نداشتند و دغدغه اصلي‌شان هم اين بود بدن زنان هنگام ورزش حواس بازيکنان مرد را پرت نکند. لباس زنان در سالهاي اوليه حضور در المپيک پيراهن‌هاي بلندي بود که دستها تا مچ را مي‌پوشاند و يقه‌هاي ايستاده و بلند هم داشت.

هشت سال بعد از اين، زنان اجازه پيدا کردند لباسهايي بپوشند که از زانو به پايين را نپوشاند. اما لباسها همچنان پوشيده و گشاد بودند. حتي در ورزشي مثل شنا نيز زنان سرهمي گشاد و پاچه‌دار مي‌پوشيدند.

اين روند در طي سالهاي حضور زنان در ميادين ورزشي ادامه داشت و هربار آزادي بيشتري در پوشش براي زنان در نظر گرفته مي‌شد. در سال 2012 لباس تيم واليبال ساحلي آمريکا، لباسهاي نيمه برهنه‌اي بود که باعث شد «بوريس جانسون» شهردار وقت لندن؛ آن لباس را از دلايل خوشايندي المپيک بداند.

دنياي جنسيت‌زده تبليغات

بسياري از افراد اين تفاوت فاحش در نوع لباس ورزشي زنان و مردان را مربوط به بحث تبليغات مي‌دانند. يعني درحالي که زناني با سختي بسيار خود را به ميادين ورزشي در سطوح مختلف مي‌رسانند، عده‌اي با تصويب پوشش غيرمتعارف ورزشي براي آنان به دنبال فروش حق پخش‌هاي تلويزيوني و تبليغات رسانه خود با نمايش بدن زنان هستند.

اين مشکلات فقط مربوط به حوزه ورزش نيست و حتي در محيط‌هاي کاري کارمندي نيز سختي‌هاي جسمي و روحي زيادي را به زنان غربي تحميل مي‌کند. مثل قوانيني که در برخي کشورها علي‌رغم کارهايي مثل بالا رفتن از پله و حمل بار، زنان را مجبور به استفاده از کفش پاشنه‌بلند مي‌کند که در صورت تخطي حتي اخراج آن زن را هم به دنبال دارد.

اما به نظر مي‌رسد فراگير شدن اين تبعيض‌ها در ورزش جاي سوال پررنگي باقي بگذارد. اگر ورزش صرفا به خاطر ورزش مهم است و اگر زنان به دنبال برابري با مردان در رشته‌هاي مختلف ورزشي هستند، چرا بايد از بدن خود به عنوان ابزاري براي نمايش، جلب توجه مردان و تامين سود و پول براي صاحبان رسانه آن هم در حين انجام حرکات ورزشي استفاده کنند؟